نشریه میگو و سخت پوستان
سال پنجم شماره 1 (پیاپی 11، بهار و تابستان 1399)

دستگاه های هوادهی در آبزی پروری در انواع مختلفی برای افزایش غلظت اکسیژن محلول در استخرهای پرورش آبزیان معرفی شده اند عملکرد دستگاه های هواده، با یکی از دو شکل نرخ استاندارد انتقال اکسیژن (SOTR  ) و یا بازده استاندارد هوادهی (SAE) اندازه گیری می شود.  انتخاب درست با تعداد (مقدار) مناسب سیستم هوادهی جهت حصول اطمینان از دستیابی به سطح مناسب اکسیژن محلول برای آبزی پرورشی دارای اهمیت بسیاری است. انتخاب سیستم هوادهی مناسب علاوه بر تامین نیاز آبزی پرورشی به منظور افزایش رشد و بازماندگی مناسب، هزینه مصرف انرژی در مزرعه را نیز به حداقل کاهش می دهد.  هرچند استفاده از هوادهی از بسیاری جهات در مزارع پرورش آبزیان از مزایای بسیار مهم تلقی می شود اما بکارگیری نامتعارف و نامناسب دستگاه های هواده نیز می تواند موجب خساراتی در مزارع گردد.در این مقاله به مبانی هوادهی و انواع هواده های متعارف در مزارع پرورش آبزیان پرداخته می شود.

آهک در استخرهای پرورش آبزیان (پرورش ماهی، میگو، میگوهای بزرگ) از موارد مصرف بسیاری برخوردار است. بهبود شرایط پرورش و ارتقاء شرایط کیفی آب و خاک با مدیریت صحیح و اصولی طی دوره پرورش میسر خواهد بود. یکی از نکته های مدیریتی استفاده از آهک و آهک زنی مزارع پرورش طی دوره می باشد. آهک دارای مزایای بسیاری است. افزایش pH خاک اسیدی بستر، افزایش قابلیت دسترسی به فسفر،گندزدایی، شکوفایی فیتوپلانکتونی، افزایش قابلیت دسترسی به مواد مغذی و همچنین افزایش فعالیت میکروبی در خاک بستر با افزایش مطلوب PH و بسیاری شرایط مناسب دیگر از مزایای آهک زنی در ابتدا و طی دوره پرورش می باشد. آهک دارای انواع مختلفی مانند سنگ آهک، کربنات کلسیم یا کلسیت، دولومیت یا کربنات کلسیم-منیزیم (MgCa (CO3) 2)، هیدروکسیدکلسیم Ca (OH)2 و اکسیدکلسیم (Cao) می باشد. که هر کدام از انواع آهک بسته به نوع کاربرد آن برای دوره پرورش موارد استفاده و میزان مصرف متفاوتی دارد. از اینرو نیاز مصرفی نوع و میزان آهک بر اساس نحوه مدیریت استخرهای پرورشی و اینکه جهت بهبود و ارتقاء چه شرایطی است متفاوت است.

پرورش میگو از مهمترین فعالیت های آبزی پروری در استان هرمزگان است. اخیرا تولید در کشور و استان هرمزگان دچار چالش بیماری لکه سفید شده است. برای تولید موفق در استان ، تهیه بچه میگوی سالم و عاری از بیماری به همراه فراهم کردن شرایط بهینه پرورش که کمترین استرس را به میگوها وارد کند اهمیت زیادی دارد. مطالعات نشان داده که بروز بیماری لکه سفید و تکثیر این ویروس در شرایط استرس بیشتر شده و اغلب این افزایش حضور ویروس با تلفات گسترده ای همراه می گردد. تحقیقات نشان داده که در شرایط افزایش میزان آمونیاک و pH و تغییرات دمایی این تلفات افزایش داشته است. به منظور بهره گیری از این مطالعات در این مقاله روش های کاهش استرس وارده به میگو در استان هرمزگان جهت کاهش بروز تلفات در شرایط بروز ویروس شامل استفاده بهینه از تراکم ذخیره سازی،استفاده از غذاهای استاندارد و با کیفیت ، تنظیم میزان غذادهی ، کنترل میزان و تغییرات pH در طی شبانه روز و کنترل تغییرات دمایی با استفاده از تنظیم مدت زمان دوره پرورش پیشنهاد شده است.

میگو به عنوان یکی از مهم ترین منابع غذایی در جهان محسوب می شود که دارای ارزش اقتصادی زیادی می باشد. به طوری که هم اکنون 69 درصد از پرورش آبزیان به میگو و 53 درصد از پرورش میگو به میگوی وانامی اختصاص یافته است. اما لکه سیاه یکی از معضلات این صنعت محسوب می شود که سبب کاهش بازار پسندی و ناخوشایند شدن ظاهر میگو می گردد. بنابراین برای کاهش ایجاد لکه سیاه و ضرر اقتصادی ناشی از آن ترکیبات طبیعی مانند کاتچین، اسید فرولیک و عصاره دانه انگور برای عمل آوری میگو مورد بررسی قرار می گیرد. این ترکیبات از پلی فنل های طبیعی بوده که علاوه بر خاصیت آنتی اکسیدانی دارای خواص ضد باکتریایی بر علیه باکتری های استافیلوکوکوس و کلی فرم نیز می باشند. بر اساس مطالعات انجام شده کاتچین، اسید فرولیک و عصاره دانه انگور قادر به جلوگیری از تشکیل لکه سیاه در میگو هستند که از طریق سازوکارهای متعددی از تشکیل آن ها جلوگیری می کنند. مطالعه حاضر به بررسی تشکیل لکه سیاه در میگوی پرورشی، مکانیسم ها و روش های جلوگیری از آن و تاثیر ترکیبات گیاهی بر روی لکه های سیاه می پردازد. از یافته های قابل ترویج این مطالعه جلوگیری از تشکیل لکه سیاه توسط ترکیبات طبیعی و افزایش کیفیت شیمیایی و میکروبی میگو قابل اشاره است.

میگو یک محصول بسیار ارزشمند از جنبه تغذیه ای و اقتصادی و در عین حال بسیار فسادپذیر است که حفظ کیفیت آن پس از صید از مسایل مهم صنعت فرآوری آبزیان می باشد. عمر ماندگاری و سلامت آن در طی نگهداری پس از انجماد، بستگی زیاد به تغییرات آنزیمی و میکروبی دارد. ارزش بازارپسندی و مقبولیت میگوی پرورشی برای مصرف کننده پس از صید به خاطر ظاهر سیاه شده (ملانوز شده) به شدت کاهش می یابد. متا بی سولفیت سدیم یک آنتی باکتریال قوی برای صنایع غذایی است و به عنوان یک محافظ اسیدی، ضد قارچ، ضد باکتری و ضد مخمر از آن استفاده می شود. این ماده به علت خاصیت ضد قهوه ای شدن باعث روشن شدن رنگ میگو می شود. از آنجاییکه یکی از فاکتورهای مهم و مورد توجه کشورهای وارد کننده میگو از ایران سنجش میزان باقی مانده متا بی سولفیت سدیم می باشد، هدف از این مقاله ترویجی ارایه دستورالعمل کامل روش سنجش متا بی سولفیت سدیم در میگوهای صید شده می باشد. امید است با اجرای روش دقیق استفاده از این ماده آنتی اکسیدان در صنعت پرورش میگو در کشور گام موثری در جهت صادرات میگو پرورشی با کیفیت بهینه به سایر کشورها شود که این امر شکوفایی هر چه بیشتر این صنعت را در کشور به همراه خواهد داشت.

مراکز مولدسازی از مهم ترین ارکان تولید بچه میگو بحساب می آید. گردآوری پیش مولد، به گزینی ، نگهداری در شرایط استاندارد، تراکم بهینه ذخیره سازی ، انتخاب برای جفتگیری و تولید نسل های با اهداف مورد نظر، تغذیه مناسب به منظور دستیابی به رسیدگی جنسی از بخش های مهم در مدیریت مولد سازی میگو می باشد. برای تدوین این ضوابط از بررسی های منابع علمی مرتبط از قبیل جستجوی کتابخانه ، اینترنتی مقالات و مجلات علمی استفاده شده است . همچنین استاندارد های ملی سازمان های دولتی از قبیل سازمان ملی استاندارد، سازمان دامپزشکی کشور و سازمان شیلات ایران مورد استفاده قرار گرفت. در مقاله حاضر ضوابط فنی و معیار های مدیریت بهداشتی مولدسازی میگو شامل ضوابط مربوط انتخاب مولد، مدیریت قرنطینه، شرایط قرنطینه مدیریت بهداشتی و ایمنی زیستی تدوین گردیده است. این گزارش میتواند برای کارگاه های تکثیر میگو، متخصصین، دانشجویان و افراد علاقه مند مورد استفاده قرار گیرد.

استرس های محیطی در یک بوم سازگان پرورشی در کنار آلاینده ها، بر کیفیت زیست آبزیان موثر بوده و شاخص های ایمنی را تغییر دهند. از این رو، هدف از مطالعه پیش رو، معرفی سازوکار هورمونی پاسخ به استرس، کنترل دستگاه ایمنی سخت پوستان و تشریح اثرات عوامل زیست محیطی بر این سازوکار و نتایج حاصل از آن است. هورمون هاپیرگلیسمی سخت پوستان (CHH) با عملکرد دوگانه متابولیسمی- استرسی یکی از مهمترین عواملی است که می تواند بسیاری از فرایندهای زیستی در سخت پوستان را تنظیم کند. از سویی دیگر، استرس های محیطی، سرکوب شاخص های ایمنی نظیر فعالیت های ذره خواری، فنول اکسیداز (PO)، سوپراکساید دسموتاز (SOD)، پپتیدهای ضد میکروبی و لایزوزیم، کاهش سلول های خونی کل (THC) و فعالیت باکتری کشی همولنف، و همچنین تغییر در نسبت سلول های خونی در سخت پوستان را در پی خواهد داشت. بنابراین مدیریت استرس های محیطی و پیش گیری از مواجهه با آلاینده ها می تواند تولید را از دو طریق افزایش دهد. نخست کاهش ترشح هورمون هایی نظیر دوپامین که در شرایط استرس به هر بهایی منجر به حفظ بقای جانور می شوند، طبیعتا می تواند سبب گردد تا واکنش های زیستی به رشد منتهی شود. دوم اینکه پایداری شاخص های ایمنی در این جانوران می تواند مقاومت این جانوران را نسبت به عوامل بیما ری زا بالا برده و نرخ زنده مانی را در همه گیری های عفونی افزایش دهد. کوتاه سخن اینکه، مهم ترین مسیله ای که لازم است تا پرورش-دهندگان میگو به آن توجه داشته باشند، ثبات عوامل محیطی در بوم سازگان پرورشی است.

مواد معدنی به عنوان یکی از مهمترین اجزاء جیره غذایی آبزیان، در فعالیت های حیاتی از جمله شکل گیری استخوان، نگهداری سیستم کلوییدی، تنظیم تعادل اسید-باز، عملکرد ترکیبات فعال زیستی از جمله هورمون ها و آنزیم ها و عملکرد تولید مثلی و سلامت مهم می باشند. عنصر روی، نقش مهمی در بسیاری از فعالیت های زیستی موجودات زنده بازی می کند و به عنوان عنصر کمیاب ضروری یا ریز مغذی تعریف می شود. این عنصر معدنی برای رشد و متابولیسم، بهبود زخم ها و عملکرد سیستم ایمنی، تولید مثل و مهار رادیکال های آزاد اکسیژن در حیوانات ضروری می باشد. نقش روی در ساختمان پروتیین ها نیز شناخته شده است و تعداد زیادی آنزیم به این عنصر جهت انجام فعالیت های خود نیاز دارند. افزودن عناصر ریزمغذی از جمله روی به جیره غذایی گونه های مختلف آبزیان در بسیاری از عملکرد های آبزیان از جمله رشد، تولید مثل و سوخت و ساز بسیار تاثیرگذار می باشد. این اثرات می تواند شامل تغییرات گسترده بر میزان لقاح و بازماندگی و رشد نتاج حاصل باشد. این مطالعه به بررسی استفاده از ریزمغذی روی در جیره غذایی و عملکرد تولیدمثلی آبزیان پرداخته است. بر اساس مرور مطالعات انجام شده مشخص می گردد که میزان بهینه عنصر روی در آبزیان مهمی همچون ماهی قزل آلای رنگین کمان، میگوی دراز آب شیرین و ماهی حوض به ترتیب 60، 10-60 و60 میلی گرم در هر کیلو گرم جیره می باشد. بر این اساس توجه به تامین مقدار مورد نیاز این عنصر بوسیله مکمل های معدنی مناسب در جیره های غذایی آبزیان بسیار ضروری به نظر می رسد.