نشریه میگو و سخت پوستان
سال چهارم شماره 2 (پیاپی 10، پاییز و زمستان 1398)

 پرورش میگو از فعالیت های اصلی آبزی پروری در جنوب کشور و بخصوص استان هرمزگان است. تولید پایدار میگو مستلزم استفاده از پست الروهایی با کیفیت مناسب است. با توجه به شیوع برخی بیماری ها بخصوص بیماری ویروسی لکه سفید در ایران، اهمیت استفاده از پست الروهای عاری از بیماری بیش از پیش مورد توجه است. تامین پست الروهای با سالمت باال نیازمند دسترسی به مولدین عاری از بیماری (SPF) است. هم اکنون مراکز بسیاری در دنیا اقدام به تهیه پست الروهای عاری از بیماری می کنند. واردات و نگهداری مولدین از دیگر کشورها نیازمند استفاده از مراکز اختصاصی تکثیر و نگهداری مولدین در طی دوره مولد سازی و تخم گیری است، در غیر اینصورت برنامه های استفاده از مولدین عاری از بیماری کارایی نخواهد داشت از این رو در این مقاله سعی شده است الزامات مراکز تکثیر برای نگهداری مولدین SPF در مراکز تکثیر در استان هرمزگان تشریح گردد. این الزامات شامل انتخاب محل مناسب، مولدین، آب دریا، پرسنل و تغذیه می باشد.

امروزه توجه به سیستم های آبزی پروری متراکم به دلیل افزایش سوددهی، امکان اجرای ایمنی زیستی و کاهش آسیب های زیست محیطی در حال افزایش است. یکی از سیستم هایی که به طور نسبی سودآوری قابل قبولی دارد و هزینه های تولید را کاهش می دهد، فناوری بیوفلاک است. فناوری بیوفلاک می تواند اهداف آبزی پروری پایدار را با استفاده از سیستم بدون تعویض آب دنبال کند. این فناوری به عنوان یک روش جایگزین موثر که قادر است اثرات زیست محیطی را کاهش داده و از ورود عامل بیماری جلوگیری نماید، پیشنهاد شده است. این مطالعه به بررسی استفاده از سیستم بیوفلاک برای تولید متراکم میگو و جنبه های مختلف این سیستم نوین پرداخته است. در سیستم بیوفلاک، غلظت آمونیاک و نیتریت به طور موثری کنترل شده و این امر موجب حفظ سطوح آمونیاک و نیتریت در محدوده قابل قبول برای پرورش میگو حتی در تراکم های بالای ذخیره سازی می گردد. منابع کربنی مثل سلولز، نشاسته، آرد گندم، ملاس و... به سیستم بیوفلاک اضافه می شوند. منابع کربوهیدرات اضافه شده به ستون آب در توده سازی زیستی موثر هستند. با اضافه کردن منبع کربنی به استخر، باکتری ها نیتروژن غیرآلی آب را مصرف نموده و توده میکروبی (بیوفلاک) تولید می شود که می تواند به عنوان غذا مورد استفاده میگوهای پرورشی قرار گیرد. به نظر می رسد که این سیستم برای پرورش میگو در آب های غیرمتعارف داخلی و دور از ساحل مناسب می باشد اما اجرایی شدن این سیستم در جنوب کشور، مستلزم مطالعه پایلوت می باشد که همکاری سازمان شیلات، محققین آبزی پروری و پرورش دهندگان میگو را می طلبد.

پروبیوتیک ها، میکروب های زنده ای هستند که اثرات سودمندی بر روی میزبان داشته و با تغییر جمعیت میکروبی به سمت میکروب های مفید، باعث بهبود راندمان استفاده از مواد مغذی، افزایش ارزش تغذیه ای خوراک ها، افزایش ایمنی در مقابل بیماری ها و بهبود کیفیت محیط اطراف میزبان و در نتیجه افزایش سود آوری اقتصادی در فرایند پرورش میگو می گردند. از جمله نقش های پروبیوتیک ها در آبزی پروری، کاهش ضریب تبدیل غذایی و افزایش بازماندگی است. هر عاملی که بتواند سبب کاهش هزینه ها و افزایش سودآوری در آبزی پروری شود، مورد پذیرش جامعه آبزی پرور قرار خواهد گرفت. بیشترین هزینه هایی که پرورش میگو در بر خواهد داشت به ترتیب شامل غذا به میزان 60 الی 70 درصد و تامین لارو حدود10 الی 15 درصد می باشد که در مجموع حدود 70 الی85 درصد کل هزینه های عملیات پرورش را شامل می شود. از این رو در این مقاله اثرات اقتصادی استفاده از دوز صحیح پروبیوتک در پرورش میگو مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

 بدیهی است در هنگام بروز یک بیماری در میگو، تغییراتی در بافتهای مختلف بدن ایجاد میشود که در واقع مطالعه همین تغییرات مبنا و اساس پاتولوژی را تشکیل میدهد. بافت شناسی به عنوان یک ابزار تشخیص، بیماری را معلوم میکند ولی باید کلیه اطالعات محیطی و بهداشتی به دست آمده یک جا جمع شود تا تصویر کاملتری از بیماری ارایه شود. هر چند از تکنیکهای تشخیصی سریع شبیه روش مولکولی PCR که بسیار حساس و اختصاصی است برای تشخیص یک عامل بیماریزا استفاده میگردد، ولی معموال در این روش با استفاده از یک بافت مشخص میتوان سایر عوامل بیماریزا را شناسایی نمود. لیکن بدون آماده سازی مناسب اولیه و تهیه مقاطع آسیب شناسی بررسی ضایعات ناشی از عوامل بیماریزا بر روی اندامکهای داخل سلول، تشخیص قطعا با مشکل روبرو خواهد بود. تکنیک بکار رفته در این روش بر اساس مطالعه و شناسایی اختالالت عملکردی و تغییرات ساختاری بافت ها میباشد که بر اساس عوامل ظاهری و آرایش سلول ها در ساختار طبیعی یک بافت نوع بیماری تشخیص داده میشود. بنابراین بهترین روش برای تایید تشخیص عوامل بیماریزای باکتریایی و ویروسی تکنیک تشخیصی آسیب شناسی است که امروزه از آن به عنوان یک روش تاییدهی طالیی (test Golden) نام برده میشود.

انجام صحیح و دقیق نمونه برداری دارای اهمیت بسیار زیادی می باشد. رعایت ننمودن اصول مناسب در هنگام نمونه برداری میتواند سبب گمراهی فرد ارزیابی کننده و ارایه راهکارهای نامناسب گردد نظر به اهمیت این موضوع در صنعت و دانش آبزی پروری نوشتار پیش رو سعی در معرفی و توضیح روش های تهیه نمونه های آب و رسوب برای بررسی موجودات زنده و همچنین دیگر سنجه (Parameter) های آنها و همچنین معرفی تجهیزات معمول برای انجام نمونه برداری دارد.

پرورش میگو یکی از محورهای مهم فعالیت های شیلاتی در جنوب کشور و بخصوص استان هرمزگان بوده و این روند باعث اشتغال زایی بالایی در استان هرمزگان که رتبه اول تولید در سال 1397 را داشته خواهد گردید .مطالعات نشان داده که مهمترین چالش پیش روی صنعت پرورش میگو در دنیا بحث بیماری های میگوی پرورشی است. اهمیت و شناخت اولیه برخی از مهمترین بیماری هایی که موجب کاهش تولید در دنیا شده است از ضروریات دانش آبزی پروان در مزارع پرورش میگو است. انگل درون سلولی hepatopenaei Enterocytozoon ((EHPیکی از مهمترین بیماری هایی است که آبزی پروان را دچار مشکل کرده و باعث کاهش زیادی در تولید بسیاری از مناطق جنوب شرق آسیا در سالهای اخیر شده است. حضور این انگل که از خانواده قارچ ها می باشد در بسیاری از گونه های تجاری میگو و همچنین میگوی پا سفید گزارش شده است. این انگل دلیل اصلی کاهش میزان رشد در میگوها بوده و با مختل کردن فرایند هضم وجذب در بدن ، میگوها ضعیف و مستعد به انواع بیماری ها می گردند. این انگل از طریق خوراکی ، آب و سایر میگوها به راحتی منتقل شده و حتی در شرایط بستر استخرها به دلیل دیواره مقاوم ایجاد شده در اسپور تا یکسال قابلیت زنده مانی دارند. بهترین راهکارهای کاهش میزان اسپور در استخرها ، مدیریت مناسب پرورش ، تهیه لاروهای عاری از این بیماری و آماده سازی مناسب استخر عنوان شده است. در این مقاله روش های انتقال ، درگیری و شناسایی این بیماری به اختصار بیان گردد.

نگرش افزایش تولید منجر به استفاده از سامانه های متراکم پرورش گردیده است. رشد، سلامت و تولید مثل میگو و سایر آبزیان در سامانه های متراکم پرورش، در درجه اول به دسترسی آنها به میزان کافی مواد مغذی مورد نیاز جهت انجام فعالیت های فیزیولوژیک، چه از لحاظ کمیت و چه از لحاظ کیفیت وابسته است، بنابراین استفاده از غذای کامل منجر به تحقق اهداف تولیدی در سیستم می گردد. امروزه دامنه وسیعی از مکمل های خوراکی در غذای آبزیان وجود دارد. این مواد نقش مهمی در افزایش بهره وری خوراک، کاهش ضریب تبدیل غذایی و نگهداری وضعیت ظاهری جیره غذایی بر عهده دارند. مکمل های خوراکی ممکن است هم بصورت مواد مغذی یا غیر مغذی و هم به روش مستقیم یا غیرمستقیم در آبزیان مورد استفاده قرار می گیرند. استفاده از این مواد منجر به بهبود کیفیت فیزیکی و شیمیایی جیره غذایی و حفظ محیط آبزی می شود. ویژگی عملکردی انواع مکمل های خوراکی با نقش آنتی اکسیدانی، امولسیون کنندگی، تثبیت کنندگی، اتصال دهندگی، محرک بودن، جاذبه، پیش برندگی رشد، القا کنندگی پوست اندازی، آنتی بیوتیکی، پروبیوتیکی، پری بیوتیکی و ضد میکروبی در منابع بسیاری گزارش گردیده است. در این مقاله سعی در معرفی و ارایه نتایج مطالعه شده توسط محققین در استفاده از اسیدهای صفراوی به عنوان یکی از مکمل های غذایی جدید معرفی شده به صنعت آبزی پروری میگو شده است.

آرتمیا به عنوان یک محصول پربازده و استراتژیک کشاورزی به دلیل مقاومت زیاد در برابر شوری آب نقش مهمی در وضعیت اجتماعی اقتصادی اهالی مناطق خشک و نیمه خشک دارای آب نامتعارف شور دارد. با وجود اینکه آرتمیا زیرساخت صنعت آبزی پروری محسوب شده و نقش کلیدی در تغذیه ماهیان دریایی، ماهیان خاویاری، میگو و سایر آبزیان به ویژه در مراحل حساس لاروی و همچنین قابلیت غنی سازی و انتقال دارو و واکسن به آبزیان را دارد، می تواند در انتقال عوامل بیماری زای ویروسی (ویروس نکروز عضلانی، ویروس بیماری لکه سفید، ویروس نوداویروس ماکروبراکیوم روزنبرگی و ویروس بسیار ریز، ویروس های نکروز عفونی پانکراس و نوداویروس)، باکتریایی (ایکولای، سالمونلا تیفی، سالمونلا پاراتیفی، شیگلا، ویبریو، استافیلوکوکوس، میکروکوکوس) و انگلی (سستودها، کرم های نواری) به آبزیان و پرندگانی که از آن تغذیه می کنند، دخالت داشته باشد و خسارات سنگین به صنعت آبزی پروری وارد سازدکه در این مقاله مورد بحث قرار می گیرد.

با توجه به اهمیت خانواده پناییده در صنعت میگوی جهان و ایران و تغییرات زیادی که به ویژه جنس پنیوس از نظر رده بندی در طی زمان متحمل شده و سایر جنس های این گروه جانوری از آن منشعب گردیدند، هدف از تحقیق پیش رو معرفی ویژگی های تشخیصی میگوهای پنایید و افتراق جنس پنیوس از جنس های مشتق شده از آن می باشد. مهمترین ویژگی های تشخیصی و وجوه تمایز ریخت شناختی مورد استفاده برای افتراق خانواده پناییده از سایر خانواده های آبشش منشعب، تفاوت های موجود در روستروم، پایه چشمی، کاراپاس، پاهای قدم زن، پاهای شناگر، تلسون و بندهای شکمی هستند. خصوصیات روستروم (تعداد خارها) و تلیکوم (وضعیت صفحات جانبی) به عنوان مبنایی برای افتراق جنس های Penaeus، Melicertus، Metapenaeus ، Fenneropenaeus، Litopenaeus، Marsupenaeus و Farfantepenaeus از جنس اصلی قرار گرفتند که البته مطالعات ملکولی (mt-DNA) نیز این تقسیم بندی را تایید نموده است. گرچه تفاوت های بین گونه ای معمولا در حد اندازه ی بیشینه به تفکیک جنسیت و ترکیب رنگی بدن افراد است. در آبهای جنوب ایران 7 گونه میگوی وحشی شامل ببری سبز، موزی، سفید هندی، دم قرمز، ژاپنی، سفید سرتیز و خنجری مورد صید و بهره برداری و در صنعت آبزی پروری کشور نیز 3 گونه میگو شامل سفید هندی، پاسفید غربی و ببری سیاه مورد تکثیر و پرورش قرار می گیرند.

دو کفه ایها نرمتنانی با صدف دو قسمتی هستند که بطور وسیع در اقیانوسها ، دریاها ، دریاچه ها ، رودخانه ها و حتی جویبارها یافت میشوند اما در آبهای شور پراکنش بیشتری دارند. این موجودات در سواحل کم عمق دریاها روی رسوبات بصورت کفزی زندگی میکنند. بدن دو کفهایها بطور کامل در درون دو کفه صدف قرار گرفته است که ساختمان آن بستگی زیادی به نحوه زندگی، محل سکونت، عمق و خواص رسوباتی که در آنها زندگی می کنند یا به آنها میچسبند یا آنها را حفر مینمایند، دارد. دوکفهایها منبع غذایی برای بسیاری از جوامع بشر بوده و نقش مهمی در صنایع شیلاتی بسیاری از کشورها بازی میکنند. همچنین از این گروه در ساخت زیورآلات و صنایع مرواریدی نیز استفاده میشود. صدف اویستر را در جاده و خیابان سازی و همچنین به منظور تامین عنصر کلسیم در جیرهی غذایی ماکیان قرار میدهند. در بعضی نواحی، از صدف دوکفهایهای آب شیرین در صنعت تکمه سازی استفاده میشود.