ماهنامه سیاحت غرب
پیاپی 20 (اسفند 1383)

تلویزیون در حال حاضر برای بسیاری از مردم جهان مهم ترین و شایع ترین شیوه تفریح و کسب اطلاع است. یوسف خباز در این مقاله به این مساله می پردازد که آیا تلویزیون روش مناسبی برای تفریح و کسب اطلاعات برای مسلمانان است. او در این مجال می کوشد که به واقعیت های موجود عصر حاضر نگاه کرده و امکان ایجاد رسانه های جمعی برای مسلمین را نیز بررسی کند.

در دنیای امروز که اقتصاد حرف اول را می زند، شاهد گسترش روز افزون تبلیغات در همه جا و در سراسر لحظات زندگی هستیم. این مقاله، گسترش و تاثیر تبلیغات بر روی کودکان را بررسی می کند. نتیجه ای جز مصرف گرا بار آوردن آنان ندارد. در واقع، تبلیغ کنندگان و بازاریان، از کودکان به عنوان ابزاری که پدر و مادرها را مجبور به خرید محصولاتشان می کنند، استفاده می کنند. نویسندگان این مقاله معتقدند دولت آمریکا باید هر چه زودتر دست به کار شود و برای حمایت از والدین، منشور حقوقی را به تصویب برساند تا آنان ابزار قانونی لازم را برای مبارزه و دفاع در برابر شرکت های تبلیغاتی داشته باشند.

مقوله کودکی از جمله مقولاتی است که پس از اختراع صنعت چاپ و در دوره رنسانس در غرب مطرح شد و در قرن های بعدی جایگاهی ویژه پیدا کرد، اما تنها پس از گذشت چند قرن و با اختراع تلویزیون، مرزهای بین کودکان و بزرگسالان روز به روز کم رنگ تر شد تا آنجا که با تداوم چنین روندی، در آینده ای نه چندان دور و در فضای شکل گرفته حاکم، دیگر اندیشه کودکی نه مطلوب خواهد بود و نه ضروری.

یکی از مهم ترین ابزار ایالات متحده برای گسترش نفوذ خود در عرصه های مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جوامع دیگر، توسل به رسانه ها است. در دنیای کنونی، رسانه های عالم گیر که غالبا در جهت منافع ایالات متحده حرکت می کنند، روز بر دامنه و نوع فعالیت های خود می افزایند; به طوری که جوامع سنتی و ریشه دار شرق و غرب را نیز سخت متاثر از خود ساخته اند. بی شک تداوم چنین جریانی در گروی گسترش و تقویت بیشتر رسانه ها است; رسانه هایی که به طور پنهانی در خدمت سیاست ها و اندیشه های دولتمردان غربی هستند.

امروزه رسانه ها در حال تبدیل به بزرگترین شرکت های سود آور جهانی هستند. اگر تا دو سه دهه پیش، حوزه فعالیت آن ها به اطلاع رسانی محدود می شد، اما امروزه به حوزه های مختلفی چون نشر، موسیقی، فیلم و...رو آورده اند. منطق حاکم بر صنعت یعنی هر چه بزرگ تر. سود آور تر، به جزء لاینفک صاحبان رسانه ها نیز تبدیل شده است و در این رهگذر است که همه ساله شاهد حذف رسانه های کوچک تر و تقویت و گسترش دامنه فعالیت های رسانه های بزرگ هستیم; رسانه هایی که مبلغین اصلی فرهنگ غرب می باشد.

آنچه در پی می آید، بررسی عملکرد رسانه های آمریکایی در سال 2004 است که به دو بخش تقسیم شده است. بخش اول به موضوعاتی اختصاص دارد که بیشترین توجه رسانه های اصلی این کشور را به خود معطوف نموده است و بخش دوم آن به موضو عات اساسی جامعه آمریکا اختصاص یافته که کمترین توجه رسانه ها را متوجه خود ساخته است.

لفظ اعتیاد، بیشتر تداعی کننده اعتیادهای سنتی همچون اعتیاد به الکل، نیکوتین، مواد مخدر و قمار است، اما تداعی از طریق اینترنت با وجهه جدیدی روبرو شده است. گسترش رایانه های شخصی و افزایش اتصال به اینترنت در خانه و محل کار، منجر به ظهور اعتیاد آنلاین شده است. اعتیاد به اینترنت شامل اعتیاد به اتاق های گپ، هرزه نگاری، قمار آنلاین و خرید های اینترنتی می شود. همچون دیگر اعتیاد ها، اعتیاد به اینترنت، فرد معتاد را از خانواده و اطرافیانش منزوی می سازد.

یکی از مشکلات جوامع معاصر غربی به ویژه آمریکا، رشد بیش از اندازه گفتمانی اقتصادی است که کم و بیش بر تمام ابعاد زندگی اجتماعی مردم استیلا یافته است. در این گفتمان، روابط گوناگون و متقابل افراد و نهادهای اجتماعی در چار چوب یک رابطه اقتصادی میان «مشتری» و عرضه کنندگان کالا یا خدمات نگریسته و تحلیل می شود. بیمار در مقابل پزشک، دانشجو و دانش آموز در مقابل استاد و...همه به منزله «مشتریانی» تلقی می شوند که با قدرت خرید خود وارد بازار شده و متقاضی خدمات مربوطه اند.

نویسندگان این مقاله که از جامعه شناسان روسی هستند، به بررسی وضعیت بسیار وخیم اجتماعی کشور روسیه می پردازند. بررسی های آنها نشان می دهد که جمعیت انسانی این کشور به تدریج رو به زوال و نابودی است و دلیل عمده آن، غربی شدن این کشور و کم رنگ شدن ارزش های اخلاقی در این جامعه می باشد.

آنچه در زیر از نظر می گذرانید، 6 یادداشت کوتاه درباره جهانی سازی و ابعاد و تبعات آن برای جوامع بشری است. در یک جمع بندی نهایی می توان گفت، جهانی شدن و به تعبیر درست تر جهانی سازی، شکل جدید استثمار و چپاول است که با شگردهای نوین و به مدد ابزارهای مختلف از جمله رسانه های جمعی که تحت تسلط و مالکیت سرمایه داران است، در حال شکل گیری و گسترش است.

دیدگاه متداول، جنگ را کار ارتش های دولتی می داند. با این همه، از نظر تاریخی، بازیگران کشمکش غالبا عوامل خصوصی بودند که هدفشان سود آوری بود. در حال حاضر، شرایط بلبشوی عراق، اهمیت بی سابقه «اکستر نالیزاسیون» را در برخی فعالیت های دفاعی ایالات متحده به نمایش می گذارد. «شرکت های نظامی خصوصی» با ارائه افراد لازم، خدمات و تجهیزات، جایگاه والایی را در ساختار امنیت ملی به خود اختصاص داده اند. مراجعه به مؤسسات موسوم به «امنیتی»، استقرار موضوعی نیروها در خارج را تسهیل کرده است.

خصوصی سازی و تبدیل آب به یک کالای تجاری، از جمله پدیده های جدیدی است که در سالهای اخیر دنبال شده است. سازمان های بین المللی همچون بانک جهانی، صندوق بین المللی پول و معاهده هایی همچون گات و نفتا، از جمله جدی ترین حامیان و مروجین این جریان در کشورهای مختلف جهان محسوب می شوند، اما آنچه کمتر مورد توجه افکار عمومی و به ویژه کشورهای جهان سوم قرار گرفته است، تحمیل خواسته هایی از سوی نهادهای قدرتمند در رابط با این سرمایه عمومی در جوامعشان می باشد که یقینا تداوم این جریان، می تواند آنها را در سال های آینده با مشکلاتی بس جدی روبرو سازد.

استراژدی امنیت ملی ایالات متحده که یک سال پس از حادثه یازدهم سپتامبر به جهانیان اعلام شد، با حوادث و پیامدهای مهمی در عرصه جهانی همراه شده است. در ورای چنین حوادثی، ایالات متحده به اهدافی بس مهم تر چشم دوخته است که از آن جمله می توان به مقوله نفت، کنترل خاور میانه، امنیت اسرائیل و... اشاره نمود. آنچه در پی می آید، گفت و گویی است با نوام چامسکی از سیاست مداران و متقدین برجسته ایالات متحده که از ابعاد مختلف به عملکرد ایالات متحده در چند سال اخیر پرداخته است.

نیل به اهداف ایالات متحده، همواره در گروی دامن زدن به برخی تحولات در داخل و خارج از این کشور بوده است که هر از چند گاهی بروز برخی حوادث همچون حادثه 11 سپتامبر به چنین روندی اوج می بخشد و دست این کشور را برای دامن زدن به فعالیت های وسیع تر، باز می گذارد. خشونت، تروریسم و... از مفاهیمی هستند که در نتیجه نگاه گزینش گرایانه ایالات متحده، به ابزاری در راستای تحمیل خواسته ها و نیل به اهداف این کشور مبدل شده اند.

در 14 اکتبر 2004، مجلس فرانسه موضوع پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا را به بحث بدون رای گذاشت. این مباحثات که به شدت در رسانه ها مطرح شد، موقتا موضوع «معاهده برای قانون اساسی در اروپا» را در سایه قرارداد و این در حالی است که این معاهده، نئو لیبرالیسم اقتصادی را به مثابه هدف نهایی اتحادیه تعیین می کند. با چشم پوشی بر مسائل اجتماعی، این طرح از آزمون رای گیری عمومی می گریزد و سعی در تحمیل ایدئولوژی ای رسمی دارد.

آزمایش و تشریحات حیوانات به جزء لاینفکی از پزشکی جدید تبدیل شده است، زیرا عرضه عمومی داروها وروی آوردن به عمل های جراحی، مستلزم آزمایش هایی مقدماتی بر روی حیوانات است. در سالیان اخیر، جمع قابل توجهی از پزشکان و متخصصین با ارائه شواهدی عملی، استدلال می نمایند که نه تنها ارتباطی بین ویژه گی های روحی و جسمی انسان و حیوان وجود ندارد، بلکه بسیاری از این آزمایش ها می تواند با نتایجی گمراه کننده همراه شود. دیگر شکی وجود ندارد که تشریح جانوران زنده در عرصه پزشکی چیزی جز اتلاف وقت نیست.

معرفی مخلوقات خداوند به عنوان آثاری ناتمام و ناقص و ضرورت تکامل یافتن آن ها، به دستمایه ای برای دستکاری های بشر جدید در این عرصه تبدیل شده است. در چنین رهیافتی، زیست شناسان و متخصصین ژنتیک، خود را نه مهندس بلکه هنرمندانی معرفی می کنند که آمده اند تا با تکیه بر علم و خلاقیت خود، حیات را تکامل بخشند و بدین نحو است که این شکل جدید و خطرناک از دستکاری ها، چهره هنرمندانه ای به خود گرفته است که نه تنها بعضا از مخالفتها کاسته که عموم را در موارد متعددی به سوی خود سوق داده است.

آنچه در پی می آید، بیانیه ای است از مادری زیست شناس که پس از سال ها تجربه زندگی شهر نشینی، از ظواهر جذاب چنین محیطی چشم پوشیده و به همراه خانواده اش به زندگی در طبیعت روی آورده است. بی شک زندگی در چنین محیطی، وی را بر آن داشته تا برای تهیه غذای سالم و طبیعی به کشاورزی آلی روی آورد. او حاصل تجارب خود را در این زمینه و یافته های محققین دیگر را در قالب شش بند برای عموم منتشر ساخته است.

افزایش دمای زمین که در دهه های اخیر در قالب بحرانی جدی ظهور یافته است، حیات آبزیان و اکولوژی دریاها و اقیانوس ها، اکو سیستم مناطق قطبی و...را سخت مورد تهدید قرار داده است. پدیده هایی چون «ال نینو» که با تغییر فشار جوی در اقیانوس ها، افزایش دمای آب، بالا آمدن سطح آب ها، کاهش مواد غذایی دریاها، افزایش های توفان های دریایی و... همراه شده است، همه و همه از پیامدهای اولیه افزایش دمای زمین است؛ پدیده ای که دست ساخته بشر مدرن است.