پژوهشنامه اسلامی حقوق
پیاپی 5 (بهار و تابستان 1401)

تابعیت به عنوان یکی از نماد های حقوق بشر، ارتباط تنگاتنگی با برخورداری از سایر حقوق انسانی و بشری دارد تا جایی که هیچ یک از دیگر حقوق بر تابعیت برتری ندارد. این حق در نظام حقوقی اسلام  و نیز نظام حقوقی بین الملل جایگاه ویژه ای دارد. نوشتار پیش رو به توصیف و تحلیل تابعیت از منظر اسلام و حقوق بین الملل می پردازد. در این راستا،  ابتدا به بررسی مفهوم شناسی تابعیت،اسلام و حقوق بین الملل سپس به بررسی حکم تابعیت براساس خون و خاک در اسلام و حقوق عرفی، چگونگی کسب تابعیت در اسلام و حقوق بین الملل و منابع آن از جمله آیات و روایات در اسلام و اسناد بین المللی حقوق بشر را برشمرده و پس از تبیین تابعیت درمعنای حقوق عرفی در اسناد بین المللی حقوق بشر، به تفصیل مواردی  از این اسناد همچون کنوانسیوانسیون کاهش موارد بی تابعیتی و کنوانسیون اروپایی تابعیت، پرداخته و در نهایت درمی یابد که تا بعیت در اسلام با ابتنای بر ایمان و پیمان در مقایسه با تابعیت در حقوق بین الملل مفهوم گستره تری داردو تنها نوع سومی از تابعیت در اسلام که به طور ضمنی در منابع نقلی یاد شده، منطبق بر قوانین تابعیت در حقوق بین الملل خصوصی است.

عبارت «حقوق بشر» و دفاع از آن از پرکاربردترین اصطلاحات سیاسی و حقوقی در دوره معاصر است و شاید هیچ شعاری بیش از ادعای دفاع از آن برای جلب توجه ضعیفان و مظلومان اثرگذار نبوده است. اما متاسفانه به یک دستاویز مهم تبلیغاتی قدرتهای استعمارگر تبدیل شده که با بهره گیری نامشروع از آن، استعمار نو را سامان داده اند.  با برجسته کردن برخی حقوق برای ایجاد جنگ روانی رسانه ای از یک سو و تضییع حقوق اساسی بشر با جنگ افروزی های به بهانه های واهی از سویی دیگر، یک تضاد عینی را به نمایش گذاردند. در نتیجه سازمانهای جهانی حقوق بشری، در واقع ساختار نوین برای استعمار مدرن و پوششی برای توجیه اقدامات ضد بشری قدرتهای جهانی است. در این پژوهش که با روش کتابخانه ای  به توصیف و تحلیل حقوق بشر امریکایی در بیانات رهبر معظم انقلاب (از سالهای 1359 تا 1393) می پردازد، کارکرد موضوع «حقوق بشر» و «نهادهای جهانی حقوق بشری» در دیپلماسی قدرتهای مستکبر جهان یعنی امریکا و هم پیمانانش به عنوان ابزار و پوششی برای توجیه اقدامات ضد بشری خود از نگاه رهبر انقلاب تحلیل و بررسی می شود.

پناهندگی در فقه اسلامی  و نیز در حقوق بین الملل   دارای سابقه طولانی  است  و تنها  مختص مسلمانان نیست ، بلکه شامل تمام  جهانیان است با این شرط که علت پناهندگی، ارتکاب جرم  طبق نظر شرع نباشد. در این مقاله در صددآن هستیم که به روش توصیفی و تحلیلی حقوق پناه جویان را در چند محور مورد بررسی قرار دهیم. در این مسیر ابتدا به تعریف مفاهیم  کلیدی  و سپس به بیان انواع پناهندگی و شرایط پذیرش  پناهنده ازمنظر دین و  شریعت  نبوی و همچنین  اسناد بین المللی پرداخته شده است. در ادامه به این نتیجه رسیدیم که حق امنیت، آموزش، اقامت، شغل، عدم استرداد به دولت پناهنده و عدم تبعیض، از جمله حقوق اساسی پناهندگان به شمار می رود.

تفاوت مجازات مردان و زنان از مباحث چالشی فقهاء و حقوقدانان اسلامی بوده است. یکی از این تفاوت‏ها، تاخیر مجازات زنان در موارد خاص است. این تلاش علمی با رویکرد توصیفی- تحلیلی توانسته به تبیین تاخیر مجازات زنان از منظر فقه و حقوق بپردازد و پس از مفهوم شناسی و بیان مصادیق تاخیر مجازات زنان و مستندات آن، درمی یابد که قصاص عضو و حد تازیانه (اعم از تازیانه معین شرعی و تعزیری) بر زن مستحاضه به دلیل بیمار بودنش و بر زن نفسا به دلیل درد کشیدنش تا زمان بهبودی کامل، جاری نمی‏شود. هم‏چنین در حقوق، قصاص و حد اعدام و سنگسار بر زن حامله و زن شیرده که به جزء شیر مادر، تغذیه دیگری برای طفل نباشد، حد اکثر تا دو سالگی طفل، به تاخیر می‏افتد؛ اجرای قصاص عضو و حد تازیانه بر زن مستحاضه و نفسا تا بهبودی کامل، به تاخیر می‏افتد.

از معضلات زندگی بشر در عصر حاضر،بحث جرایم است خصوصا جرایم جنسی که تهدیدکننده امنیت فردی و اجتماعی ومخرب روح وروان آدمیست و منظور از این جرایم، ارتکاب اعمال و رفتارهای نامشروع جهت ارضای غریزه، که ممکن است در اثر عوامل مختلف اجتماعی و اقتصادی و... اتفاق بیفتد. در این مقاله با روش توصیفی وتحلیلی  به بررسی علل جرایم و خشونت جنسی علیه زنان و همچنین ارایه راهکارهایی برای پیشگیری از وقوع جرایم جنسی پرداخته شده است.بنابراین موثرترین گام در مبارزه با جرایم، پیشگیری از وقوع آن است و لازمه ی پیشگیری، شناخت علل و عوامل بستر ساز آن و تلاش برای رفع آنهاست.