نشریه مطالعات و تحقیقات در علوم رفتاری
پیاپی 15 (تابستان 1402)

فبک یا همان فلسفه برای کودکان که به فکرپروری نیز معروف است یکی از شاخه های علم فلسفه است که پاسخ سوال های ذهنی و عمیق را به زبانی ساده و قابل فهم به کودکان آموزش می دهد. هدف فبک تشویق کودکان به فلسفه پردازی است نه اینکه اطلاعات و نظریه هایی را که فیلسوفانی مانند افلاطون و ارسطو مطرح کرده اند به کودکان آموزش دهیم بلکه کودکان را به اندیشیدن درباره علت موضوعات مختلف تشویق کنیم. آموزش فبک به کودکان کمک می کند که تفکر فلسفی و قدرت استدلال آن ها تقویت شود و یکی از راه های آموزش تفکر به کودکان است که به رشد مهارت های استدلال، خودمراقبتی، انواع تفکر انتقادی و خلاق از اوایل کودکی، کمک می کند. کودکان در حلقه های کندوکاو فلسفی، تفکر انتقادی را یاد می گیرند یعنی بدون استدلال نه چیزی را انکار و نه قبول کنند و رد و قبول مطلبی نه از سر اجبار، ترس و تلقین؛ بلکه از سر تحقیق و آگاهی و حق انتخاب باشد، یکی از نتایج این نوع تفکر، مقابله با سلطه گری و سلطه پذیری و گسترش صلح، تفاهم و دوستی از طریق گفتگو است. بنابراین ضمن ذکر پژوهش های متعدد در این زمینه، پیشنهاد می شود آموزش فلسفه برای کودکان یا همان فبک در برنامه آموزشی دانش آموزان در جهت رشد قوای خلاقانه آنان گنجانده شود.

به منظور پیش بینی قصد رفتاری برای اهدای خون بر اساس رفتار برنامه ریزی شده و هویت در اهداکنندگان خون در شهر تهران نیازمند جذب داوطلبانه اهدای خون در افراد می باشیم. در این پژوهش 316 نفراز مراجعین جهت اهدای خون از چهار مرکز انتقال خون درشهر تهران انتخاب شدند که از این افراد، 194 نفر زن و 122 نفرمرد و 188 نفر مجرد و 128 نفر متاهل بودند. میانگین سنی شرکت کنندگان نیز 41 / 31 سال بود. همچنین از روش نمونه گیری غیر تصادفی سهمیه ای استفاده شد و از شرکت کنندگان درخواست شد به پرسش نامه های مبتنی بر نظریه رفتار برنامه ریزی شده و سبک های هویت برزونسکی پاسخ دهند و در انتها، به منظور تجزیه و تحلیل ویژگیهای روان شناختی گروه نمونه، از امار توصیفی، مدل یابی معادلات ساختاری و نرم افزار AMOS 21 . 0 استفاده شد. بر اساس یافته ها، ضریب همبستگی بین قصد رفتاری برای اهدای خون و رفتار برنامه ریزی شده (51 / 0) و هویت (28 / 0) در سطح 01 / 0 معنادار می باشد. همچنین ضریب مسیر مستقیم و غیر مستقیم و کل رفتار برنامه ریزی شده به قصد رفتاری برای اهدای خون و ضریب مسیر مستقیم هویت در سطح 01/0 معنادار است. همچنین رفتار برنامه ریزی شده و هویت با ضریب تعیین مسیر 27 / 0، مجموعا 27 درصد از واریانس متغیر قصد رفتاری برای اهدای خون را تبیین می ک . نتایج نشان می دهد نظریه رفتار برنامه ریزی شده در پیش بینی رفتارهای مبتنی بر نوع دوستی مانند اهدای خون در داوطلبان مورد استفاده مکرر قرار گرفته و امیدوار کننده بوده، اما به طور کلی قابلیت پیش بینی کنندگی ان با در نظر گرفتن ساختارهای دیگر مانند هویت افزایش می یابد. با توجه به مفهوم عادت و این که رفتار گذشته در شکل گیری هویت ذاتی است، بنابراین اگر اهدا کردن خون بخش مهمی از هویت خود باشد (ادغام نقش شخص)، همراه با قصد و عادت مستقیما پیش بینی کننده رفتار اهدای خون هستند.

هدف از این پژوهش مروری بر ویژیگی های شخصیتی بر اساس مدل پنج عاملی و تاثیر گذاری این ویژیگی ها بر نحوه ی درک افراد از حمایت اجتماعی دریافت شده از سوی دیگران است.

در این مطالعه از مقالات نمایه شده پنج سال اخیر در پایگاه های اطلاعاتی ساینتس دایرکت، اشپرینگر، گوگل اسکالر، اسکوپوس و پاب مد، با به کارگیری روش تحقیق کتابخانه ای که مهم ترین ابزار در نگارش یک مقاله مروری است، استفاده شده است.

یافته ها حاکی از این است که ویژگی های شخصیت اجتماعی مرتبط با سبک بین فردی (برون گرایی و توافق پذیری) افراد است و همچنین دو عامل ثبات عاطفی و وظیفه شناسی، پیش بینی کننده های مهم رفاه و کیفیت زندگی هستند. همچنین حمایت اجتماعی ادراک شده ممکن است منبعی باشد که بر رشد ویژگی های شخصیتی مرتبط با مهارت های اجتماعی و همچنین کیفیت و فراوانی تعاملات اجتماعی تاثیر بگذارد.

نتایج نشان می دهد از بین پنج عامل شخصیت یعنی روان رنجوری خویی، برون گرایی، استقبال از تجربه، موافقت و وظیفه شناسی، سه عامل توافق پذیری، برون گرایی و روان رنجورخویی قوی ترین ارتباط را با حمایت اجتماعی و حمایت اجتماعی درک شده دارند.

هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی اثربخشی آموزش مهارتهای ارتباطی بر سازگاری عاطفی و رضایتمندی زناشویی زنان دارای سرپرست بود. جامعه آماری300 نفر و حجم نمونه آماری در پژوهش حاضر طبق جدول مورگان شامل 169 نفر زن متاهل بوده که از آنها تست رضایت زناشویی اینریچ و سازگاری عاطفی بل به عمل آمد 70 نفر از آنها جواب نهایی آزمونشان در سطح پایین بوده که از این بین 30 نفر در دو گروه 15 نفره گروه آزمایش و کنترل که به صورت نمونه گیری به صورت تصادفی انتخاب خواهند شد .به کاربندی مهارت ارتباطی برای گروه آزمایش به مدت 12 جلسه 90 دقیقه ای آموزش اجرا خواهد شد. جهت ارزیابی تاثیر آموزش مهارت ارتباطی بر سازگاری عاطفی و رضایتمندی زناشویی زنان دارای سرپرست کمیته امداد نوشهر و از پرسشنامه سازگاری عاطفی بل و رضایتمندی زناشویی انریچ استفاده خواهد شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها در بخش آمار توصیفی از نمودار –میانگین و انحراف استاندارد و در بخش آمار استنباطی از تحلیل کواریانس چند متغیره (روش آزمون F) برای بررسی فرضیه پژوهش استفاده شده است. یافته ها نشان داد که آموزش مهارت های ارتباطی بر سازگاری عاطفی و رضایت مندی زناشویی زنان دارای سرپرست خانوار تاثیر معناداری دارد.

امروزه تغییر نوع و شکل بیماری ها نسبت به قرن های گذشته باعث شده است کادر مراقبتی و درمانی مهمترین نقش را در سلامت جامعه داشته باشند. در این بین پرستاران به عنوان بازوهای اجرایی نظام سلامت در جوامع محسوب می گردند. بیشتر پرستاران با بیماران در حال مرگ مواجه هستند و به دلیل وضعیت کاری شان، این مساله امری عادی و روزمره است؛ لذا نگرش به مراقبت از بیماران در حال مرگ یک عامل بسیار مهم در کار پرستاری است. نگرش منطقی پرستاران به مراقبت از بیمار در حال مرگ می تواند در مراقبت از بیماران روبه مرگ و خانواده آنان موثر باشد. از طرفی می توان گفت که افزایش رنج جسمانی احساس هوشیاری در بین پرستاران را افزایش می دهد و موجب همدلی بیشتر با بیماران در حال مرگ می شود از سوی دیگر پرستارانی که احساس می کنند با مراقبت از این بیماران به رشد شخصی و دانش ارتباطی و همدلی خود می-افزایند بهتر می توانند با این بیماران همدلی نمایند، اما فشار کاری می تواند سطح فعالیت و یادگری پرستاران را افزایش دهد و همین موضوع باعث می شد پرستاران ارتباط همدلاانه خوبی با بیماران در حال مرگ داشته باشند. از اینرو در تحقیق حاضر، به لحاظ اهمیت همدلی عاطفی پرستاران، به مفاهیم آن، انواع همدلی و اثرات آن در روابط بین فردی پرداخته شده است، و در ادامه نگرش به مراقبت از بیمار در حال مرگ و عوامل موثر بر آن را مورد بررسی قرار می دهد.

مسجد از صدر اسلام تاکنون به عنوان مرکز مهم تعلیم و تربیت از جایگاه و منزلت بالایی در میان مسلمانان برخوردار است؛ لازمه تحقق اهداف تربیتی اسلام، همگرایی ارکان تربیتی جامعه اسلامی است. تعامل مدرسه، خانواده و مسجد، موجب هم-افزایی و تسهیل تحقق اهداف تربیتی اسلام می گردد. حال سوال این است که تعامل مسجد، مدرسه و خانواده در تحقق تربیت اسلامی چگونه باید باشد؟ برای پاسخ به این سوال، تحقیق موردنظر از طریق روش توصیفی – تحلیلی و با شیوه کتابخانه ای مورد بررسی قرار گرفت و این نتایج حاصل شد که تلاش جهت شناساندن امکانات، اهداف، ظرفیت ها، اقتضایات و محدودیت ها از سوی مسجد، مدرسه و خانواده به یکدیگر و تلاش جهت نزدیک کردن اهداف و هم جهت نمودن رویه ها و اقدامات و اشتراک منبع باید مدنظر قرار گیرد. به تبع افتراق ساختاری نهاد مسجد با مدرسه، شروع تعامل فیمابین نیازمند انجام زمینه سازی و اعتمادسازی در مسجد، مدرسه و خانواده در حوزه تربیت کودک و نوجوان است که باید در راستای اعتمادسازی، رابطه ای حسنه را با مدیر و معلمان مدرسه برقرار و سپس اعتماد خانواده را جلب کرد. همچنین تلقی مدیر و کادر مدرسه باید به گونه ای شکل بگیرد که اولا اهداف ایشان در راستا و تسهیل کننده تحقق اهداف مدرسه باشد و ثانیا مربیان تربیتی مساجد به عنوان افراد شایسته و قابل اعتمادی برای تعامل در راستای تحقق این اهداف مدنظر قرار بگیرند؛ از سوی دیگر خانواده ها لازم است کادر تربیتی مسجد را به عنوان همیار تربیتی جهت کمک به آنها در راستای تربیت فر ندانشان محسوب کنند.

خانواده درمانی یک دیدگاه، یک نوع نگرش و جهان بینی، یک پارادایم و یک رویکرد روان درمانی است که بر دگرگون ساختن تعاملات بین یک زوج در خانواده هسته ای یا گسترده یا میان اعضای یک خانواده و سایر سیستم های بین شخصی با هدف کاستن از مشکلاتی که ابتدا به وسیله یک عضو خانواده یا خرده سیستم های خانواده به عنوان تعارض عرضه می شود تمرکز می کند. خانواده درمانی محصول این نوع نگاه است که فرد را در تعامل با دیگران در نظر بگیریم و به جای تمرکز بر فرد، تمرکز بر فرد در محیط اجتماعی او دارد. خانواده درمانی یک نوعی از مشاوره و شکلی از درمان های سیستمی است که معتقد است مشکل یک فرد تبلور و انعکاسی از وجود مشکل در سیستم خانواده است، هر وقت سیستم خانواده تغییر کند، مشکل فرد تغییر پیدا می کند و با تغییر در سیستم خانواده می توان موجب تغییر در اوضاع و احوال فرد شد. در واقع خانواده درمانی معرف نوعی تغییر الگو است. در این پژوهش ضمن معرفی خانواده درمانی با استفاده از روش مرور متون و با بیان نتایج تحقیقات انجام شده، اثربخشی این رویکرد روان درمانی بر حل تعارضات، توانمندی و پویایی خانواده ها بررسی می گردد.

دین به عنوان یک مجموعه ای نظام مند، تمام ابعاد زندگی انسان را در برگرفته و با حرکات و سکنات و افکار و اعمال انسان ارتباطی تنگاتنگ دارد، به گونه ای که بیشتر اعمال و اندیشه های انسانی مرتبط با دین می شود. دین گریزی به معنای کم فروغ شدن ایمان و هرگونه دوری کردن از دین است که اختصاص به دین خاصی ندارد بلکه این پدیده دامنگیر همه ادیان و مکاتب است و عوامل گوناگونی دارد. دین گریزی به دلیل نقش تعیین کننده و تاثیرگذار دین در گذشته، اینک حکم شاخصی را پیدا کرده که به واسطه آن می توان تحولات اجتماعی- فرهنگی جوامع را رصد کرد و تحلیل نمود. حال سوال این است که علل اجتماعی دین گریزی چیست؟ برای پاسخ به این سوال، پژوهش موردنظر از طریق روش توصیفی – تحلیلی و با شیوه کتابخانه ای مورد بررسی قرار گرفت و علل اجتماعی دین گریزی، سخت و نا زیبا جلوه دادن دین، فقر معرفتی نسبت به مقولات دینی، تندی و خشونت در گفتار و عمل، شبهات، اشاعه فساد، ابتذال و بی بندوباری، مشکلات اقتصادی موجود در کشور، گرایش طبیعی انسان ها به رهایی از قید و بندها، دوستان نامناسب و تهاجم فرهنگی، به دست آمد.

طرحواره به طور گسترده در حوزه شناختی تاریخچه ای غنی و برجسته دارد. در حوزه رشد شناختی، طرحواره را به صورت قالبی در نظر می گیرند که بر اساس واقعیت یا تجربه شکل می گیرد تا به افراد کمک کند تجارب خود را تبیین کنند. طرحواره های اولیه بر عوامل متعددی در زندگی تاثیر گذار است. هدف از پژوهش حاضر، رابطه طرحواره های اولیه مادران با هوش هیجانی فرزندان مقطع ابتدایی شهر شیراز می باشد. نمونه مورد مطالعه 100 دانش آموز پسر مقطع ابتدایی شهرستان شیراز به همراه مادرانشان بودند که با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. با تکمیل پرسشنامه طرحواره یانگ فرم کوتاه جهت مادران و هوش هیجانی با توجه به پرسشنامه TEIQue-CF ، برای هوش هیجانی فرزندان، اطلاعات جمع آوری شد. داده های پژوهش حاضر با استفاده از تحلیل رگرسیون هم زمان مورد تحلیل قرار گرفتند. یافته ها بیانگر این بود که طرحواره های ناسازگار اولیه مادران قادرند انطباق پذیری با (F= 4/288)، آمادگی عاطفی با (F= 13/812)، ابراز هیجانی با (F=4/470)، ادراک هیجانی با (F= 12/871)، تنظیم هیجانی با (F= 1/505)، تکانشی بودن پایین با (F=5/849)، ارتباط با همسالان با (F= 6/415)، عزت نفس با (F= 11/253)، خود انگیختگی با (F= 13/045)، را در کودکان در سطح معنی داری P< 0/0001 پیش بینی نماید. نتیجه گیری طرحواره یک عامل بسیار مهم می باشد که در تمام مراحل زندگی پایدار می ماند و بر عوامل مهمی از زندگی مانند هوش هیجانی فرزندان تاثیر گذار است و می تواند آن را به صورت مثبت پیش بینی کند.

هدف پژوهش کنونی اثربخشی شناخت درمانی گروهی مبتنی بر ذهن آگاهی بر راهبردهای تنظیم شناختی هیجان و خودخاموشی در زنان دارای افسردگی با افکار خودکشی بود.طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل پیاده گردید.جامعه آماری در این پژوهش شامل کلیه زنان در دامنه سنی 18 سال به بالا با تشخیص اختلال افسردگی دارای افکار خودکشی بودند که در صفحات مجازی تلگرام، توییتر، اینستاگرام و تلگرام فعالیت داشتند که 40 نفر از زنان جامعه ذکر شده به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و به شیوه تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه جایگزین شدند (هر گروه 20 نفر)، جهت گرداوری داده ها از مقیاس افکار خودکشی (بک و ستیر ،1991) ،مقیاس خودخاموشی (جک ،1991) ،فرم کوتاه پرسشنامه تنظیم شناختی هیجان (گارنفسکی و کرایج ،2006) استفاده شد.تجزیه و تحلیل داده ها با آزمون تحلیل کوواریانس چند متغییره (MANCOVA) انجام گرفت. در این پژوهش یافته ها نشان داد که شناخت درمانی گروهی مبتنی بر ذهن آگاهی اثربخشی معناداری بر کاهش خودخاموشی و افکار خودکشی و افزایش تنظیم شناختی هیجان در زنان افسرده دارای افکار خودکشی دارد. این نتایج نشان می دهد که شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی احتمالا می تواند با بهبود تنظیم و ابراز هیجان در کاهش میزان افکار خودکشی موثر باشد.

هدف از مطالعه حاضر تبیین دلزدگی زناشویی بر اساس دشواری تنظیم هیجانی و اضطراب اجتماعی زنان متاهل مراجعه کننده به مراکز مشاوره نوشهر و چالوس بود. پژوهش از نظر هدف و از حیث گردآوری داده ها از نوع توصیفی همبستگی است . جامعه ی آماری شامل کلیه ی زنان مراجعه کننده به مراکز مشاوره نوشهر وچالوس تشکیل دادند. حجم نمونه بر اساس جدول مورگان 243 نفر انتخاب ش د. به منظور جمع اوری داده ها از پرسشنامه دلزدگی زناشوی ی، پرسشنامه هراس اجتماعی کانور و مقیاس اولیه دشواری تنظیم هیجان استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون رگرسیون چند متغیره استفاده گردید. نتایج نشان داد دشواری تنظیم هیجان 46 / 0 درصد است و متغیر دلزدگی زناشویی 15 درصد از واریانس دشواری تنظیم هیجان را تبیین می کند. همچنین اضطراب اجتماعی 56 / 0 درصد است و متغیر دلزدگی زناشویی 25درصد از واریانس اضطراب اجتماعی را تبیین می کند. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد دسترسی محدود به راهبردهای تنظیم هیجان باعث افزایش خستگی جسمی شود . دشواری در کنترل تکانه، فقدان آگاهی هیجانی، دسترسی محدود به راهبردهای تنظیم هیجان باعث افزایش خستگی جسمی شود . دشواری در کنترل تکانه، فقدان آگاهی هیجانی، دسترسی محدود به راهبردها، دشورای در انجام رفتار هدفمند، عدم وضو هیجان ی باعث افزایش از پا افتادگی روانی می شوند. دشواری در کنترل تکانه و دشورای در انجام رفتار هدفمند باعث افزایش از پا افتادگی عاطفی می شود . ترس و ناراحتی فیزیولوژیک باعث افزایش از خستگی جسمی می شود. همچنین ترس، اجتناب و ناراحتی فیزیولوژیک می توانند از پاافتادگی عاطفی را پیش بینی کنند. با توجه به نتایج پیشنهاد می گردد که به منظور کاهش دلزدگی زناشویی از آموزش مهارت های تنظیم هیجان و همچنین آموزش راهبردهای کاهش اضطراب استفاده گردد.

هدف مطالعه حاضر تعیین اثربخشی بازی درمانی مبتنی بر رویکرد شناختی رفتاری بر میزان اضطراب و عزت نفس دانش آموزان شهر تبریز بود. این پژوهش در قالب یک پژوهش نیمه آزمایشی با گروه گواه و در چارچوب یک طرح پیش آزمون و پس آزمون برای دو گروه آزمایش و گواه اجرا شد. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموزان پسر دوره راهنمایی شهر تبریز در سال تحصیلی 1401-1402 بودند. در این پژوهش برای انتخاب نمونه، از روش نمونه گیری غیرتصادفی قضاوتی استفاده شد و تعداد 10 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند (5 نفر گروه آزمایش و 5 نفر گروه کنترل). گروه آزمایش به مدت 12 جلسه 90 دقیقه ای به صورت گروهی تحت بازی درمانی شناختی رفتاری قرار گرفتند اما گروه کنترل هیچ مداخله ای دریافت نکرد. بعد از اتمام جلسات آموزشی و مداخله، از دو گروه پس آزمون به عمل آمد و داده های گردآمده مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج حاصل از تحلیل کوواریانس تک متغیره نشان داد که تفاوت بین دو گروه آزمایش و کنترل در متغیر اضطراب معنادار است و با عنایت بر نتایج مطالعه حاضر می توان نتیجه گرفت که بازی درمانی مبتنی بر رویکرد شناختی رفتاری بر اضطراب دانش آموزان موثر بوده و توانسته میزان اضطراب را کاهش دهد اما در مورد عزت نفس، هیچ تفاوت معناداری بین دو گروه مشاهده نشد.