نشریه گنجینه دارالفنون
پیاپی 14 (تابستان 1400)

دکتر حسن ملکی از چهره های تاثیرگذار دفتر برنامه ریزی و تالیف بوده است. (دفتر برنامه ریزی و تالیف کتب درسی). او در دوره مدیریتش برنامه ریزی و کار بر اساس «راهنمای برنامه درسی» را در این دفتر نظمی نوین داد. وی کارشناس مسیول گروه علوم اجتماعی بود، سپس معاون دفتر شد و مدتی هم به عنوان مدیرکل دفتر آموزش ابتدایی از سازمان رفت. چند سالی بعد، با عنوان مدیرکل دفتر تالیف بازگشت و... شرح این چند سطر را در این مصاحبه می خوانید. برای گفت وگو با او (طبق قرار قبلی) به دفتر کارش در دانشگاه علامه طباطبایی رفتم. شروع کردیم و با حرارت همیشگی به تشریح فعالیت هایش پرداخت! (دو سه سالی بعدازاین گفت وگو، دکتر ملکی دوباره به سازمان پژوهش بازگشت و ابتدا معاون سازمان و سپس رییس آن شد و شرح و بحث فعالیت ها و خدمات وی در دوره جدید به گفت وگوی دیگری نیاز دارد).

گزارش های روزانه و هفتگی دارالفنون از اسناد مهم و معتبری است که در نوبه خود می تواند زوایای دیگری از فعالیت های این مدرسه را روشنگری نماید. تعداد این گزارش ها نامعلوم است؛ اما به نظر می رسد که در دوران ناصری به اندازه هفته های تحصیلی مدرسه دارالفنون بوده است که امروزه متاسفانه تمام آن ها به صورت کامل و مدون در دست نیست. مقاله حاضر به انتشار نه سند یا برگ از این گزارش ها می پردازد.

بررسی اسناد مالی و اداری آموزش و پرورش و به ویژه مدارس قدیمی می تواند ما را از نحوه مدیریت آموزشی و اداری مدارس مطلع نماید و نشانه ای برای بررسی بیشتر پژوهشگران و محققان حوزه تاریخ آموزش و پرورش فراهم آورد. لذا در این شماره به تعدادی از اسناد مالی و اداری چند مدرسه در اواخر دوره قاجار و پس از آن می پردازیم.

یکی از اهداف اصلی این فصل نامه بررسی تاریخ تعلیم و تربیت در دوره های مختلف تاریخی و سیاسی و حاکمیتی ایران می باشد. ایلخانیان یکی از سلسله های تاثیرگذار در رونق و توسعه نظام آموزشی است که اثرات آن حتی تا دوره های بعد موردتوجه بوده است. در این شماره یک مقاله تحقیقی در این موضوع ارایه می شود.

در شماره 13 فصل نامه گنجینه دارالفنون به بررسی محتوای یکی از نشریات قدیمی حوزه تعلیم و تربیت یعنی مجله اصول تعلیمات که در کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران موجود است پرداختیم. در این شماره، به 5 شماره دیگر آن به صورت اجمالی مروری خواهیم داشت.

تاسیس مدارس جدید متاثر از دارالفنون در دوره قاجار، در شهرها و ولایات ایران باعث تحولات فرهنگی و آموزشی گسترده ای شد که بررسی این مدارس و آثار آنها یکی از رویه های فصل نامه گنجینه دارالفنون می باشد. در این شماره به بررسی تاریخچه مدرسه علمیه اسلامیه کرمانشاه می پردازیم.

فرهنگ اسلامی و ایرانی، آموزش و سوادآموزی را یک فرضیه می داند. بدین لحاظ احداث مدارس دینی و سپس مدارس به شیوه جدید یکی از اقدامات مهم خیر خواهانه توسط مردم ایران بوده است که هنوز هم این فرهنگ غنی تر و قوی تر شده است.در این شماره و شماره های آینده قصد داریم به تاریخچه ای از خیرین مدرسه ساز که در امر آموزش و پرورش این مرزوبوم کمک کرده و باعث غنای فرهنگی این سرزمین شده اند مطالبی را ارایه می کنیم. در این شماره به پژوهش در این موضوع که به شهر کاشان پرداخته شده، می پردازیم.

معرفی کتاب هایی درزمینه تاریخ آموزش و پرورش ایران که مستند و قابلیت ارجاع دهی و پژوهشی توسط پژوهشگران حوزه تاریخ آموزش و پرورش دارد یکی از رویه های این فصل نامه می باشد. در این شماره به معرفی «کتاب تاریخ فرهنگ کاشان» می پردازیم. این کتاب بر مبنای پژوهشی است که توسط دکتر سادات بیدگلی تهیه شده و در این شماره هم مقاله ای از آن ارایه شده است.در این معرفی آقای رحیم روح بخش علاوه بر معرفی، به نقد و بررسی کتاب هم پرداخته اند. امید است موردتوجه خوانندگان محترم قرار گیرد.