نشریه مطالعات و تحقیقات در علوم رفتاری
پیاپی 16 (پاییز 1402)

هدف از این پژوهش بررسی اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر امید به زندگی و تاب آوری مادران کودکان کم توان ذهنی است. روش تحقیق حاضر از نوع شبه آزمایشی است که در آن از طرح پیش آزمون - پس آزمون با گروه کنترل استفاده شده است. جامعه پژوهش حاضر مادران دانش آموزان کم توان ذهنی شهرستان بستان آباد هستند که فرزندان آنها در سال تحصیلی 1402-1401 در مقطع ابتدایی مشغول به تحصیل بودند. به منظور انتخاب نمونه از بین تمامی مادران این دانش ‏آموزان تعداد 30 نفر انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل جای دهی شدند. سپس هر دو گروه پرسشنامه تاب ‏آوری و امید به زندگی را تکمیل کردند و بعد از آن گروه آزمایش به مدت 10 جلسه 90 دقیقه ‏ای بر اساس پروتکل درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد مورد مداخله قرار گرفت و گروه کنترل هیچ مداخله و آموزشی دریافت نکرد و در نهایت پرسشنامه های پس ‏آزمون توسط هر دو گروه تکمیل شد و داده ‏های پس از جمع ‏آوری با استفاده از تحلیل کوواریانس (ANCOVA) تحلیل گردید. یافته ها نشان داد درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر تاب آوری و امید به زندگی مادران تاثیر معناداری داشت (05< P). بنابراین می توان نتیجه گرفت با توجه به اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر تاب آوری و امید به زندگی مادران، می توان از نتایج این پژوهش در مدارس استثنایی و مراکز مشاوره استفاده کرد.

هدف تحقیق حاضر مقایسه خودسرکوب گری عاطفی در زنان مورد خشونت و عادی شهر تهران است.پژوهش حاضر از نظر هدف جزء پژوهش های توصیفی علی – مقایسه ای می باشد که با استفاده از پرسشنامه سرکوب عاطفی وینبرگر 84 سوالیاجرا شده است.گروه نمونه با روش غیرتصادفی و در دسترس شامل 40 نفر از زنان عادی و مورد خشونت از جامعه آماری زنان شهر تهران است که در سال 1401به کلینیک های مشاوره ای و روانشناسی مراجعه کردند. به منظور تجزیه و تحلیل در سطح توصیفی از شاخص های مرکزی و جدول فراوانی و درصد برای متغیرهای جمعیت شناختی و جهت تعیین نرمال بودن داده ها از آزمون کولموگروف اسمیرنوف تک نمونه ای و در سطح استنباطی از واریانس چندمتغیره (مانووآ) استفاده شد. یافته ها نشان داد گروه خودسرکوب گری عاطفی در زنان عادی میانگین بالاتری دارند. نتایج نشان داد که تفاوت بین دو گروه زنان عادی و مورد خشونت شهر تهران در مولفه های پریشانی، خویشتن داری و تدافعی بودن تایید می گردد.

جوانی یکی از مهمترین دوره های زندگی هر انسانی محسوب می شود، زیرا در این بازه زمانی جوانان به دنبال یافتن و شکل دهی به هویت شخصیتی خویش قدم برمی دارند و الزاما داشتن امنیت روحی، روانی و رفتاری تاثیر بسیار زیادی در شکل گیری ابعاد شخصیتی جوانان دارد، اما بسیاری جوانان از این پیچیدگی ها و ظرافت ها اطلاع چندانی ندارند. یکی از مهمترین راه های موثر در احساس امنیت روحی و روانی و کسب آرامش و همچنین آگاهی جوانان در شرایط موجود در جامعه، خانواده و حتی نیازهای فردی و شخصی و مقابله با هوی و هوس های نفسانی و فتنه های دشمنان در انحراف آنها، ارتباط مستقیم و بی واسطه جوانان با پروردگارشان، نماز است. نماز آنچنان عظمتی دارد که خداوند عزوجل آن را به عظمت توصیف می کند و چنین مقدر کرده که به برکت نماز انسان در دنیا و آخرت سعادتمند و از حیات طیبه برخوردار بشود. قران کریم به پرورش شخصیت انسان ها و ایجاد تغییر در رفتار آنان خصوصا در ایام جوانی روش کار و ممارست عملی در زمینه افکار و عادت جدید رفتاری را که در نظر دارد در نفوس آنان تحکیم بخشد به کارگرفته است. لذا نماز به عنوان یک فریضه واجب و قطعی ضمن آنکه بر همگان ضروری است می تواند تحریف ها و توطیه های شکل گرفته از سوی رسانه های معاندین را بزداید و در مسیر از بین بردن مشکلات گام بردارد و این امر مهم در صورتی محقق می شود که جوانان درباره نقش و تاثیر نماز در وجود و پیکره آنها در لحاظ: اخلاقی، رفتاری، روحی و روانی و جنبه های مختلف تربیتی آگاهی کامل و مبسوطی داشته باشند و در مداومت به این امر مهم و ضروری دین کوشا باشند.

گروه درمانی یکی از انواع روش های روان درمانی است که یک یا دو درمانگر با گروهی از افراد دارای مشکلات مشابه کارمی کند. گروه درمانی شناختی-رفتاری یکی از پرکاربردترین انواع روان درمانی گروهی می باشد. کشف محدودیت های یک مداخله می تواند به پیشبرد مسیر علمی زمینه مورد پژوهش، شناسایی نقاط ضعف و قوت، و ارتقاء آن شود. هدف پژوهش حاضر، بررسی مروری محدودیت های به کارگیری گروه درمانی شناختی-رفتاری در ایران و خارج از کشور بود. بدین منظور پژوهش های آزمایشی داخل و خارج از ایران در زمینه محدودیت های گروه درمانی شناختی-رفتاری از سال 2013 تا 2020 مورد بررسی قرار گرفتند. محدودیت های گروه درمانی شناختی-رفتاری در ایران و در خارج از کشور در 10 زمینه دسته بندی شدند. نتایج پژوهش حاضر محدودیت های ده گانه زیر را شامل شد: 1- محدودیت در ارزیابی (فرایند و روش تشخیص)؛ 2- فرایند و محتوای مداخله؛ 3- تعداد جلسات و تلفیق روان درمانی ؛ 4- محیط و مکان مداخله؛ 5- بافت جغرافیایی- فرهنگی- اجتماعی؛ 6- عدم هماهنگی در میزان تخصص درمانگر و تعداد درمانگر و دستیاران ؛ 7- مشارکت و افت شرکت کنندگان در گروه درمانی؛ 8- ملاحظات اقتصادی و بار مالی؛ 9- ضرورت و اولویت ارایه مداخله؛ و 10- تاثیر شدت، حدت، نوع اختلال و بیماری همبود در مداخله. جزییات مربوط به بررسی محدودیت های هر دسته، در بخش یافته ها و نتایج تشریح شدند. در این پژوهش به چالش های روش شناسی، میزان اثربخشی و سایر جنبه های مداخله را اشاره نشده است. پیشنهاد می شود برای ارزیابی دقیق این مداخله، بررسی های مروری مکرر صورت گیرد تا گروه درمانی شناختی- رفتاری (CBGT) به صورت بهینه به روز رسانی گردد.

هدف پژوهش حاضر تعیین اثربخشی آموزش تربیت مثبت مدرسه محور بر کاهش بی تفاوتی اخلاقی و رفتارهای قلدری در دانش آموزان ابتداییمی باشد. روش پژوهش از نوع نیمه آزمایشی پیش آزمون پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان دختر پایه چهارم ابتدایی اصفهان در سال تحصیلی 1402-1401 می باشد. حجم نمونه متشکل از 40 دانش آموز پایه چهارم ابتدایی (20 نفر گروه آزمایش، 20 نفر گروه کنترل) بود که به کمک روش تصادفی خوشه ای انتخاب شدند. ابزارهای جمع آوری اطلاعات در این پژوهش شامل پرسشنامه رفتار شرکت کننده در قلدری، و پرسشنامه مکانیسم بی تفاوتی اخلاقی بندورا و همکاران (1996) بود. در ابتدایی پژوهش از هر دو گروه (آزمایش و کنترل) پیش آزمون هر دو پرسشنامه های پژوهش به عمل آمد سپس گروه آزمایش به مدت جمعا 12 جلسه 90 دقیقه ای آموزش تربیت مثبت مدرسه محور را دریافت نمود در حالی که گروه کنترل آموزشی دریافت نکردند. در پایان، پس آزمون هر دو پرسشنامه های پژوهش بر روی هر دو گروه انجام شد.جهت تجزیه و تحلیل داده ها، از روش های آمار توصیفی (میانگین، انحراف استاندارد، کجی و کشیدگی) و در بخش آمار استنباطی از روش تحلیل کوواریانس استفاده شد. نتایج به دست آمده نشان داد که آموزش تربیت مثبت مدرسه محور برکاهش بی تفاوتی اخلاقی و رفتارهای قلدری در دانش آموزان ابتدایی گروه آزمایش که آموزش دیده بودند نسبت به گروه کنترل که آموزش دریافت نکرده بودند، به طور معنی داری بالاتر بود. یافته های حاصل شده، بر اثربخشی آموزش تربیت مثبت مدرسه محور برکاهش بی تفاوتی اخلاقی و رفتارهای قلدری در دانش آموزان ابتدایی تاکید کرد.

اهمیت مشکلات دوران کودکی به ویژه نقص توجه بیش فعالی برای فرد و برای خانواده و جامعه، سبب شده است تا این اختلال، بیش از پیش مورد توجه روان شناسان قرار گیرد. بنا بر تعریف راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی ویرایش پنج (DSM IV)، اختلال نقص توجه و بیش فعالی، اختلالی عصبی رشدی است؛ که با الگوهای رفتاری مداومی چون بی توجهی یا بیش فعالی تکانشی، شناسایی می شود. شدت نشانه های این اختلال به حدی است که در کارکردها یا فرایند رشد ایجاد اختلال می کند و در قلمرو رفتارهای تکانشی، با رفتارهایی چون ارایه جواب پیش از پایان پرسش یا ارایه نامناسب نظرات بدون توجه به نتایج آن، صبرنداشتن در رعایت نوبت و ایجاد مزاحمت برای دیگران، مشاهده می گردد. سبب شناسی این اختلال به دو عامل اساسی محیط و ژنتیک اشاره دارد. از این رو شناخت دقیق تر عوامل موثر بر این اختلال دارای اهمیت می باشد. این پژوهش نیمه آزمایشی، به دنبال واکاوی عوامل موثر بر به وجود آمدن اختلال نقص توجه و بیش فعالی به عنوان شایع ترین اختلال دوران کودکی، به عنوان یک راهبرد انتخابی و در قالب یک تحقیق میدانی، بوده است. یافته ها نشان می دهند علی رغم این که معمول ترین و شناخته شده ترین درمان پذیرفته شده برای اختلال نقص توجه بیش فعالی کودکان، داروهای محرک روانی می باشد، لکن اثرات این داروها، غالبا سطحی است. به نظر می رسد یک برنامه تغذیه مدون بتواند به بهبود این اختلال کمک نماید.

هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه کمال گرایی مادران و اضطراب امتحان دانش آموزان بود. روش پژوهش از نظر هدف کاربردی و از حیث گردآوری داده ها همبستگی می باشد. جامعه آماری این پژوهش کلیه دانش آموزان پسر مقطع ابتدایی شهر شیراز به همراه مادرانشان بودند که با استفاده از نمونه گیری تصادفی 200 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. پس از توضیحات لازم در مورد هدف پژوهش و جلب رضایت و همکاری آزمودنی ها، ابتدا مقیاس اضطراب امتحان برای دانش آموزان و در مرحله بعد پرسشنامه کمال گرایی مثبت و منفی برای مادران اجرا شد.برای تحلیل داده ها از روش های آماری شامل جدول توزیع فراوانی، انحراف معیار، میانگین، آزمون t، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون استفاده شده است. ابزار این پژوهش جهت بررسی مقیاس کمال گرایی مادران، مقیاس کمال گرایی مثبت و منفی می باشد. یافته ها نشان داد که کمال گرایی مثبت و منفی مادران می تواند متغیر اضطراب امتحان دانش آموزان را به صورت معنا دار تبیین کند. ضزایب تاثیر گمال گرایی مثبت مادر 18/0 و کمال گرایی منفی مادر 48/0 به دست آمده که در سطح 01/0 می تواند اضطراب امتحان کودک را پیش بینی کند. با توجه به یافته های این پژوهش پیشنهاد می گردد که مشاورین مدارس رابطه ی بین متغیرهای این پژوهش را جهت کنترل اضطراب دانش آموزان مورد بررسی قرار دهند.

یاد مرگ همواره مورد توجه علمای علم اخلاق بوده است؛ چرا که از میان عقاید دینی اعتقاد به رستاخیز و یاد مرگ و معاد یکی از نافذترین باورها در جهت دادن به رفتار آدمی است. لحظه مرگ و جان دادن از سخت-ترین لحظات زندگی انسان است چرا که فرد باید از تمام علایق دنیوی و آرزوهایش چشم بپوشد. علاوه بر آن در آن لحظات به دلیل کنار رفتن پرده ها از برابر چشمان انسان حقایق مربوط به جهان دیگر دیده می شود. حال سوال این است که در قرآن و نهج البلاغه، حقیقت مرگ چیست و یاد مرگ چه اثراتی دارد؟ برای پاسخ به این سوال، پژوهش موردنظر از طریق روش توصیفی – تحلیلی و با شیوه کتابخانه ای مورد بررسی قرار گرفت و چنین به دست آمد که قرآن مجید حقیقت مرگ را به عنوان توفی، یعنی قبض کردن و دریافت روح انسان به وسیله ذات پاک پروردگار، یا به تعبیر دیگر انتقال از عالمی حقیر و کوچک به جهانی بزرگ و والا تفسیر کرده است و یاد مرگ اثراتی چون شتاب به سوی کارهای شایسته، توانایی تحمل سختی ها و کاستی ها و تعدیل در آرزوها را در پی دارد.

هدف پژوهش حاضر تعیین میزان پیش بینی اضطراب زایمان بر اساس ویژگی شخصیت ،رضایت زناشویی و تنظیم هیجان در مادران باردار بود. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر شیوه گردآوری اطلاعات،تحقیق توصیفی از نوع همبستگی است . جامعه آماری این مطالعه، شامل کلیه زنان باردارنخست زا (در هفته 23 تا 32 بارداری) مراجعه کننده به بیمارستان ولی عصر شهر تهران در پاییز و زمستان 1400 انجام گرفت. حجم نمونه بر اساس فرمول تاباچینک و فیدل (2003)، 150 نفر بود که به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب گردیدند. در این پژوهش از پرسشنامه های اضطراب بارداری وندنبرگ، پرسشنامه شخصیتی نیو، پرسشنامه رضایت زناشویی انریچ و پرسشنامه تنظیم هیجانی گراس و جان جهت جمع آوری داده ها استفاده گردید، داده ها مورد تحلیل آزمون های همبستگی پیرسون و رگرسیون قرارگرفت . نتایج این پژوهش نشان داد ویژگی شخصیتی روان رنجوری و راهبرد سرکوبی در تنظیم هیجانی با اضطراب بارداری رابطه مثبت معنادار و همچنین ویژگی شخصیتی گشودگی به تجربه و مولفه های مسایل شخصیتی ، جهت گیری مذهبی ، حل تعارض و مدیریت مالی در رضایت زناشویی رابطه منفی و معنادار با اضطراب بارداری دارند. بنابراین می توان نتیجه گرفت اضطراب زایمان بر اساس ویژگی شخصیت ،رضایت زناشویی و تنظیم هیجان در مادران باردار نخست زا قابل پیش بینی است.