ماهنامه رواق هنر و اندیشه
پیاپی 41 (اردیبهشت 1384)

این نوشتار نخست، تعاریفی از مشارکت سیاسی ارائه می کند. آن گاه، بسترهای شکل گیری مشارکت سیاسی در دو عرصه نظر و عمل (تاریخی) را به بحث گذاشته و سرانجام، راه های تداوم مشارکت سیاسی را پی می گیرد.

مفهوم مردم سالاری دینی گرچه پیشینه ای طولانی در فقه سیاسی شیعه دارد اما اصطلاح یادشده با اسلوب جدید، به تازگی وارد اصطلاحات سیاسی شده است. مردم سالاری دینی در شکل ظاهری در بسیاری موارد با دموکراسی غربی مشابهت دارد اما ویژگی های منحصر به فردی دارد که آن را از دموکراسی غربی جدا می کند و در حقیقت، مدل خاصی از حکومت مردمی است که محتوای آن را آموزه های دینی تشکیل می دهد و مهمترین اصول آن عبارتند از: ایمان مداری، مردم گرایی، قانون محوری، شایسته سالاری، آگاهی و رضایت محوری.

در این نوشتار بر آن شدیم تا از اندیشه، انگیزه، بینش، گرایش و جنبش عرفانی استاد مطهری و قرآن شناسی و قرآن پژوهی آن استاد متفکر با تبیین روش تفسیری استاد و رویکرد و رهبانت عرفانی او به قرآن و معارف قرآن و معارف قرآنی، مطالبی را فرا روی اهل فکر و پژوهش قرار دهیم، تا حداقل چند نکته تبیین گردد: الف) قرآن منبع زلال، غنی و قویم عرفان اصیل، کارآمد، کمال زا، تعهد آفرین و حرارت زا و مسئولیت بخش است. ب) معرفت عرفانی قرآن و سلوک معنوی و باطنی قرآن از سنخ و هویت و درعین حال جامع، جاودان و جهانی است که با فطرت همه آدمیان همگرایی و سازگاری داشته باشد جز آن نیست...

روشنفکری به معنی واقعی کلمه از ارزشهای والای رهنگ اسلامی است. شروع خط روشنفکری و روشنگری در تعلیم انبیاء الهی، بویژه پیامبر اسلام (ص) و معصومین (ع) بوده و استمرار صحیح نیز در تعالیم آنان نهفته است. متاسفانه در دو قرن اخیر واژه روشنفکر از بدو ورود به جوامع اسلامی از جمله ایران، دچار بیماری شده و مورد سوء استفاده قرار گرفته است و به تاری از شبکه عنکبوتی مفهومی استعمارگران تبدیل شده است. بسا کسانی که از نظر فرهنگ اسلامی فاقد بصیرت و روح روشنفکری هستند؛ اما نام خود را روشنفکر گذاشته اند.

آثار ناگوار تورم و دلایل اساسی و منطقی برای هدف ثبات قیمتها، این پرسش را به ذهن می آورد که آیا بانک مرکزی باید چنین تعهدی، به ثبات قیمتها داشته باشد یا بهتر است چنین تعهدی پشتوانه قانونی داشته باشد؟ در پاسخ به این پرسش، اندیشه وران غربی به این نتیجه رسیده اند که در نظام دموکراسی غربی بهتر است دولت منتخب مردم، تعیین کننده اهداف سیاست پولی باشد (زیرا با اصول دموکراسی سازگار است و در عین حال هماهنگی بین سیاست پولی و سیاست مالی را افزایش می دهد) و بانک مرکزی در تعیین ابزار برای رسیدن به هدف، مستقل باشد.

بهشت و جهنم، وعده و وعید پررودگار عادلند و گریزی از آن دو نیست. بهشت، نیکوترین ماواست و جاودانه ماندن در آن، بالاترین لذت است. به همین جهت، خلود در آن، برای هیچ کس نگران کننده نیست. اما لختی تامل در عذاب طاقت فرسای جهنم. لرزه بر اندام انسان می افکند. شاید به طور ناخودآگاه، همین نکته باعث شده باشد که برخی اندیشمندان سترگ فلسفه و عرفان، جاودانه بودن عذاب را منکر شوند. نویسنده این نوشتار، بر مساله خلود عذاب، تاکید می کند و آن را مدلول صریح متون دینی می داند.

از دیدگاه اندیشمندان برخی از صفات، در نهاد و فطرت انسان به ودیعه گذاشته شده است. یکی از ویژگی های فطری انسان زیباخواهی و زیباجویی است. از سوی دیگر دین اسلام به عنوان کاملترین آیین عملی و علمی انسان، برنامه ای را ارائه می دهد که همراه و مطابق با فطرت و احساسات بشر باشد. از این رو بررسی و کاوش در دیدگاه اسلام در زمینه زیبایی و تجمل دارای اهمیت بسزایی است. نوشتار حاضر، پس از تعریف زیبایی به بررسی زیبایی های وجودی که در آیات و روایات آمده است، می پردازد. توجه به جمال خداوندی، زیبایی آسمان و ستارگان، خلقت زمین و حیوانات، دریا از جلوه های ناب زیبایی به شمار آمده اند. از سوی دیگر، در بیان قرآن و سنت، افعال و رفتارهایی به زیبایی توصیف شده اند. قرآن ایمان را زینت قلبها معرفی می کند اسلام زیبایی و بردباری و حتی مفارقت و جدایی را مورد توجه قرار داده و انسان را به سوی آنها فرا می خواند.

متن پیش رو، خلاصه کتاب آمریکا و اسلام سیاسی است. در این کتاب، سیاستهای آمریکا در برابر اسلام گرایان، از زمان کارتر تا کلینتون مورد بررسی قرار می گیرد. موضوع اصلی کتاب، نظریه های سیاست مداران مریکا در قبال کشورها و گروه های اسلامگراست. همچنین، آثار عملکرد آمریکا بر مردم مسلمان و دولتهای اسلامی، بررسی و در پایان نیز، مواردی پیشنهاد شده که در صورت عمل به آن، جنگ و تنش موجود میان آمریکا و اسلام گرایان سیاسی، به صلح تبدیل می شود.