ماهنامه بازتاب اندیشه
پیاپی 59-60 (اسفند 1383 - فروردین 1384)

از نظر آیت الله جوادی آملی هر چیزی که با دلیل عقلی ثابت می شود، شامل دین می شود و اگر آن چیز از مسائل جهان شناسانه باشد، فلسفه اسلامی خواهد بود. از نظر ایشان، عقل و نقل و شهود در حکمت متعالیه به وحدت می رسند. فلسفه الحادی زمانی پدید می آید که معرفت شناسی اش صرفا تجربی شود.

سیاست، تاثیرگزاری بر قدرت یا قبضه کردن آن است و فرزانگی نوعی خاص از روشن فکری. روشن فکر فرزانه به طبقه ای خاص متعهد و وابسته نیست و با استقلال رای خود و بهره گیری از عنصر نقد اجتماعی تلاش می کند تا بر عنصر اصلی میدان سیاست، یعنی قدرت، تاثیر بگذارد. این رابطه سیاست و فرزانگی در نظر نویسنده است. وی پس از بیان این رابطه، دو آفت آن را نیز بازگو می کند.

جان هیک نظریه پرداز پلورالیسم دینی معتقد است جهت گیری همه ادیان به سوی غایتی واحد است: واقعیتی که به صورت های مختلفی متجلی شده است یا به تعبیر مولانا چراغ ها مختلف اند، ولی نور واحد است. بنابراین هیچ دینی به تنهایی واجد حقیقت رستگاری نیست و جان هیک در نقد انحصار گرایی گفته است: این نظریه با مهربان و رحیم بودن خداوند در تعارض است؛ چرا که معقول نیست که خدا به عنوان خالق تمام انسانها نظامی را سامان دهد که صدها میلیون انسان، بدون آنکه مقصر باشند، به کیفر ابدی دوزخ دچار شوند.

نویسنده مقاله، اصل در دین را نوآوری و تجدد دانسته و معتقد است که قرن هاست در صنعت دانش های دینی دچار رکود و رکون بزرگی شده ایم و ضروری است که تحول چشم گیری در فرآیند علوم دینی حاصل شود. البته از دیدگاه وی در برخی از علوم دینی همچون کلام جدید (توسط استاد مطهری) و درحوزه فقه و اصول (توسط حضرت امام) و فلسفه نیز (به دست صدر المتاهلین شیرازی) اصلاحات و ابداعاتی صورت گرفته است. ولی همچنان ناکافی و اندک به نظر می رسد...

مقاله به بررسی دیدگاه محیی الدین ابن عربی در زمینه تجربه دینی و تجربه عرفانی پرداخته است. وی در این بررسی، ادعاهایی را به عنوان اعتقاد و نظرگاه او مطرح کرده است که جای بسی تامل و انتقاد دارد. در این راستا، بیان تطبیقی این نظریه بین وی و نظریه پردازان غربی، خالی از اشکال نیست.

نویسنده در این مقاله به دسته بندی اشکالات مسیحیان در مورد عیسی در قرآن پرداخته و با توجه به ویژه به سیاق آیات و نیز موقعیت تاریخی و جغرافیایی و فرهنگی نزول قرآن در صدد پاسخ به آنها برآمده است. با این حال، وی معتقد است که دیگر اختلافات موجود بین قرآن و آموزه های مسیحی در مورد عیسی به گونه ای است که هنوز هم مسیحیان محتوای قرآن در مورد عیسی را غیر واقعی ارزیابی می کنند. مولف مقاله ایرادات مسیحیان بر سخنان قرآن در مورد عیسی را در چهار مورد خلاصه کرده است.

به علت تعداد کم و عدم گسترش شیعیان در مناطق مختف و شرایط حاد سیاسی، اجتماعی و... تشکیل سازمانی به نام وکالت در عصر امام باقر و قبل از آن غیر ممکن و غیر ضروری بود. محدوده جغرافیایی سازمان وکالت، عربستان، ایران، عراق و شمال آفریقا بود. همه وکلای کل از طرف امام معصوم انتخاب می شدند و نقش مهمی در برقراری ارتباط میان شیعیان و مراکز استقرار رهبری شیعه ایفا می کردند و وجوه و نذورات شیعیان را در تمام ممالک اسلامی جمع آوری و به خدمت امام ارسال می کردند و در صورت تخلف از وظایف محوله مورد مواخذه واقع می گردیدند....

زن در جایگاه انسان، محور توسعه و از ارکان اساسی آن است و توسعه ایده آل توسعه ای است که موقعیت انسانی و طبیعی زن را لحاظ کرده و تفاوت های او را با مرد به فراموشی نسپارد و نقش های متناسب با ویژگی های او را در نظر بگیرد. نقش زن در فراهم آوردن محیط سالم خانوادگی، فراهم آوردن فضای سالم برای تربیت نسل فعال و کارآمد و حضوری فعال و تاثیرگزار در عرصه سرنوشت اجتماعی، از نقش های مهم زنان در توسعه اسلامی است.

نویسنده با مروری نه چندان عمیق و مستند، آیات قرآن درباره حجاب را بررسی و با معنای واژه”خمار” مفرد”خمر” و”جلباب” مفرد”جلابیب” که در قرآن آمده مدعی هستند که هیچ دلیل قرآنی روشنی نیست به اینکه زنان باید سر و موی شان را از نامحرم بپوشانند، نداریم؛ بلکه تکیه قرآن بر پوشاندن برجستگی ها و زیبایی های بدن در مقابل نگاه های آلوده مردان است.