ماهنامه بازتاب اندیشه
پیاپی 62 (خرداد 1384)

آقای رشاد تعبیر «توسعه علمی» راتعبیری مبهم می داند و معتقد است که باید به جای آن از تعبیر «تکامل علمی» استفاده کرد. در نظر ایشان علمی که در اسلام توصیه شده است، علم مفید است که مشتمل بر علم الابدان و علم الادیان است. در دینی شدن علم نیز پنج وجه محتمل است...

به نظر نویسنده، سنت پرسش از فقی هان به فراموشی سپرده شده است. در مواردی که پرسشی صورت می گیرد و مسائل مستحدثه مطرح می شود، احتیاط فراوان بر کار فقی هان، حاکم است و از چارچوب های پیشین فراتر نمی روند. ایشان به عنوان یک نمونه، مسئله دولت - ملت مدرن را مطرح می کند و معتقد است که این موضوع مستحدثه در بیان فقی هان، حکمی روشن نیافته است...

نویسنده در این مقاله، به ارائه گزارش اجمالی از رویکردها و نظرات مختلف در سده اخیر اشاره و به نقل افکار بسنده کرده ولی نظرات خود را در این مقاله بیان نکرده است، چنانچه از نحوه گزارش ایشان می توان حدس زد که به کدام رویکرد متمایل است. بنابراین، اگر چه رویکردها و افکار اشاره شده در مقاله قابل نقد و بررسی هستند، ولی محل نقد آن ها در ذیل این مقاله نیست، همچنین تعدد و تفرق نظرات مطرح شده و اشاره ای بدون آنها در این مقاله نیز مانع نقد محتوایی رویکردها می باشد...

در این نوشتار، مترجم از قول آقای لوئیس، به تعریف دموکراسی و اسلام مورد پسند و تاریخچه هر یک از آنها اشاره ای بسیار گذرا نموده است. وی شیوع دموکراسی پارلمانی در اروپا و شرق آسیا را پس از جنگ جهانی دوم، و تحمیلی از سوی دولت های فاتح می داند که همه اکنون جان خود را باز کرده و مشکل چندانی هم ندارد. چنانکه توسعه دموکراسی، در مستعمرات انگلیس و فرانسه به واسطه این دو به ثمر نشسته است. و واژه آزادی به عنوان یکی از مصطلحات سیاسی در نظر مسلمانان از ابداعات وارداتی بود که، سابقه آن به انقلاب فرانسه و ورود ناپلئون به مصر می رسید. وی جوهره دموکراسی را تغییر حکومت به واسطه انتخابات و نه برعکس، می داند. به عقیده او خاورمیانه و جهان اسلام...

آقای محمدرضا خاتمی بر مصاحبه ای، تحت عنوان «بر آزادی خصوصی تاکید داریم» در روزنامه اقبال چاپ شده است، مطالب متعددی را بیان کردند که به برخی از آنها به طور خلاصه اشاره می کنیم: 1. ما حکم حکومتی را اصلا قبول نداریم، زیرا همه چیز در قانون اساسی مشخص شده است و در صورت بروز اختلاف راهکار قانونی برای آن در قانون آمده است و اگر در مواردی هم به این مسئله مانند اخراج قانون مطبوعات از دستور کار مجلس ششم رضایت دادیم بخاطر احترام به نظر جمع بوده است؛ 2. آزادی افراد در حوزه خصوصی، تا زمانی است که مزاحم آزادی دیگران نشود و در حیطه خصوصی افراد، فقط خداست که می توانند دخالت کند نه نمایندگان او، لذا نیروی انتظامی نباید به حوزه خصوصی افراد دخالت کند؛ 3. اشخاص در استفاده از اینترنت...

نوشته حاضر به جاذبه نیچه در ایران امروز اشاره دارد. این جاذبه در پی عوامل اخلاقی - عقیدتی، و فرهنگی - معنوی به وجود آمده و در اثر بحران های پس از انقلاب اسلامی شدت یافته است. با پدید آمدن چنین جاذبه ای، تصورات نادرست و کلیشه ای از نیچه به تصویرهای مثبت عرفانی، ایرانی مآبی و حکیمانه تبدیل شده است...

نویسنده در این نوشتار به دیدگاه استاد مطهری درباره روحانیت اشاره کرده است. ایشان می نویسند از نظر شهید مطهری سرنوشت جمهوری اسلامی ایران به اندیشه و عملکرد روحانیت بستگی دارد؛ سپس با ذکر آفاتی مانند عوام زدگی که موجب فلج شدن جامعه روحانیت گردیده است به ضرورت اصلاحات در نهاد روحانیت تاکید ورزیده اند...

آقای فاطمی در نشست تخصصی، سنجه های دینداری که به همت دفتر طرح های ملی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با همکاری سازمان تبلیغات اسلامی، پژوهشکده حوزه و دانشگاه و پژوهشکده فرهنگ و اندیشه دینی و دانشگاه تربیت مدرس برگزار می شود، اظهار داشت که ابزار کمی، مانع از دست یافتن به بخش عظیمی از اطلاعات است و باید در حوزه های علوم انسانی، روش های کیفی را در کنار روش های کمی به کار گرفت. در موضوع دین و دینداری چند مسئله مهم وجود دارد. از جمله مسئله نیت، لحن کلام، تاثیر نیت بر رفتار و ابهام مفهوم دینداری، توجه به روش روایت گونه یا تحقیق روایی در مسائل دینی اهمیت زیادی دارد...

این مقاله بر آن است تا به بررسی تطبیقی جامعه مدنی و ساختار جامعه مدینه النبی بپردازد. اساسا دین چه نسبتی با جامعه مدنی دارد، تعامل دین و دولت در این جامعه چگونه است؟ آیا پیدایش جامعه مدنی در عصر جدید ارتباطی با این جامعه در عصر نبی اکرم (ص) دارد؟ جامعه مدنی و دین چه سنخیتی دارند؟ موضوع جامعه مدنی نسبت به جهت گیری های مذهبی اشخاص چیست؟ معیار تشخیص جامعه مدنی و تفاوت آن با مدینه النبی چیست؟ این مقاله، تلاش می کند تا به سؤالاتی از این دست پاسخ دهد. نویسنده محترم، معتقد به تباین ماهوی و عمیق جامعه مدنی و دینی بود. و در پایان به تفاوت های این دو جامعه و ویژگی های جامعه مدینه النبی اشاره دارد...

در این گفت و گو آقای نوایی ضمن طرح مسائل مختلف فرهنگی در ایران و مقایسه آن با غرب به علت پیشرفت علوم در غرب اشاره و به سابقه و اهداف حضور بیگانگان در ایران و شکل گیری و تاثیرات فرهنگی دارالفنون از آغاز تا افول و علل آن پرداخته و در مورد کتاب هایی که درباره امیرکبیر و انقلاب مشروطه سخن گفته و به تاثیرپذیری خود از ادوارد براون در نوشتن کتاب بابیت اشاره دارد...

پرسشگر در قالب پی چوبی موانع ساماندهی نظام اجتماعی ایران، به دنبال یافتن علل شکست فرآیندهای اصلاح طلب این جامعه، آقای قائم در پاسخ این پرسش، معتقد است که ما در دوران گذار، با جامعه مبتنی بر روابط فامیلی روبرو هستیم که این جامعه نیازمند یافتن هویت جمعی و فراگیر است و برای اینکه به این مهم دست یابد، باید با سه درد عدم خودباوری و عدم تکیه کافی بر عقلیات و عدم تجربه اندوزی مقابله کند. نقطه آغاز کار، توجه به سنت نقد خویشتن در همه عرصه ها، توسط پیشگامان جریان های فکری می باشد و لازمه آن نهادینه کردن آزادی های مدنی مثل آزادی بیان و اندیشه و مبارزه با تمام وجوه خشونت است، همچنین قوه قضائیه بایستی در جهت دخالت در امور حقوقی کلان جامعه و مبارزه با سوء استفاده های سیاسی و اقتصادی دانه درشتها تقویت شود و برای استقرار حس عدالت و باور عادلانه بودن ساختارهای اجتماعی، لازم است تا نقادی، وارد عرصه عقلانیت شود نه زمینه ساز آشوب و هرج و مرج باشد...