فصلنامه مطالعات روانشناختی
سال دوم شماره 3 (پیاپی 5، پاییز 1385)

هدف پژوهش حاضر، بررسی و مقایسه اثربخشی دو شیوه رفتار درمانی جدالی و درمان شناختی– رفتاری در کاهش علایم مراجعان مونث مبتلا به اختلال شخصیت مرزی بود. نمونه پژوهش، از مراکز تربیت معلم و آموزش ضمن خدمت شهر اصفهان انتخاب گردید. ابزار اندازه گیری پرسش نامه بالینی چند محوری میلون -2 (MCMI-II) بود، که حاوی 175 سوال در زمینه تشخیص اختلال های شخصیت است. پس از انجام نمونه گیری و اجرای پیش آزمون، در نهایت سی نفر از افرادی که بالاترین نمره را در پرسش نامه مذکور کسب کرده بودند و در یک سال گذشته هیچ نوع داروی روان پزشکی مصرف نکرده بودند، انتخاب و به صورت تصادفی در سه گروه (دو گروه آزمایشی و یک گروه کنترل) جایگزین شدند. گروه های آزمایشی هر یک به مدت 3 ماه تحت درمان به شیوه گروهی قرار گرفتند.
پس از اتمام جلسات درمان، از کلیه گروه ها پس آزمون گرفته شد و داده ها توسط آزمون تحلیل کوواریانس و آزمون تعقیبی، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتیجه پژوهش، آن بود که هر دو شیوه در درمان افسردگی شدید مراجعان اختلال شخصیت مرزی موفق بودند. بررسی های غیر کمی نیز نشان داد که دو شیوه فوق در افزایش سازگاری اجتماعی، کاهش پرخاشگری، افزایش جرات ورزی و افزایش پذیرش خویشتن اعضا موثر بوده است.

پژوهش حاضر، به منظور بررسی نقش تئوری ذهن و همدلی گرم در پیش بینی رفتارهای پرخاشگری ارتباطی، آشکار و جامعه پسند دانش آموزان دختر و پسر انجام شده است. به این منظور، 188 دانش آموز پایه چهارم، پنجم و اول راهنمایی به شیوه خوشه ایتصادفی از مدارس عادی شهر شیراز انتخاب شدند. در این مطالعه، برای سنجش تئوری ذهن، از آزمون پیشرفته تئوری ذهن هپی، و به منظور ارزیابی همدلی گرم، از شاخص همدلی بریانت استفاده شد. از مقیاس گزینش همسالان کریک و گروت پیتر نیز برای محاسبه نرمه هر آزمودنی در رفتارهای پرخاشگری ارتباطی، آشکار و جامعه پسند استفاده گردید. برای تحلیل داده ها از روش آماری تحلیل رگرسیون و همبستگی پیرسون استفاده شد و نتایج زیر به دست آمد: الف) همبستگی بین تئوری ذهن و همدلی گرم هر دو با رفتارهای پرخاشگری ارتباطی، آشکار و جامعه پسند، معنادار بود. ب) تئوری ذهن و همدلی گرم قادر به پیش بینی رفتارهای پرخاشگری ارتباطی و جامعه پسند بودند و همدلی گرم، پیش بینی کننده رفتار پرخاشگری آشکار بود. ج) همدلی گرم نسبت به تئوری ذهن از قدرت پیش بینی کنندگی بیشتری برای انواع رفتارهای اجتماعی مذکور برخوردار بود.

هدف اصلی مطالعه حاضر، شناسایی فشارزاهای روانی– اجتماعی و راهبردهای مقابله ای و رابطه این دو با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دختر دوره متوسطه استان اردبیل بوده است. قریب به 1360 نفر دانش آموز دختر دوره متوسطه در استان اردبیل به صورت تصادفی انتخاب شدند. ابزارهای این پژوهش، پرسش نامه استرسورها (80 آیتمی) و راهبردهای مقابله ای (66 آیتمی) بودند. همچنین از ابزار اسناد و مدارک نیز استفاده شده است.
نتایج مطالعه نشان داد که از میان چهار دسته از حوادث فشارزای روانی– اجتماعی، بیشترین سهم را در پیش بینی وضعیت تحصیلی دانش آموزان، به ترتیب حوادث استرس زای خانوادگی، حوادث فشارزای فردی و عوامل آموزشگاهی به خود اختصاص داده است. همچنین از میان روش های مقابله در پیش بینی وضعیت تحصیلی دانش آموزان، به ترتیب روش مقابله دوری جویی، باز برآورد مثبت و روش جستجوی حمایت اجتماعی وضعیت تحصیلی را پیش بینی می کنند (P<0.05). همچنین تفاوت معناداری بین چهار نوع مدارس (دولتی، نمونه دولتی، غیر انتفاعی و استعدادهای درخشان) در چهار دسته از حوادث استرس زای خانوادگی، آموزشگاهی، اجتماعی و فردی و مجموع استرس ها وجود داشت (P<0.05). همچنین بین دانش آموزان این مدارس در چهار روش مقابله ای رویاروی گر، دوری جویی، جستجوی حمایت اجتماعی و گریز– اجتناب، تفاوت معناداری مشاهده شد (P<0.05).

به منظور بررسی رابطه ترس از موفقیت و رضایتمندی روانی، 242 دانشجوی سال آخر (ترم 7 و 8) در چهار رشته هنر، اقتصاد، حقوق و فنی (123 زن، 119 مرد) به طور تصادفی ساده از بین دانشکده های دانشگاه تهران انتخاب شدند.
برای سنجش ترس از موفقیت از مقیاس آلیسون و زاکرمن و برای ارزیابی رضایتمندی روانی، از پرسش نامه ریف استفاده شد.
یافته ها نشان داد که بین ترس از موفقیت و رضایتمندی روانی رابطه وجود دارد. مولفه های ترس از موفقیت قادر به پیش بینی مولفه های رضایتمندی روانی هستند. تفاوت معناداری میان دو جنس از لحاظ ترس از موفقیت و رضایتمندی روانی وجود ندارد، اما رشته تحصیلی بر این دو متغیر اثر دارد. دانشجویان رشته هنر بالاترین و رشته اقتصاد، پایین ترین ترس از موفقیت را دارند، دانشجویان رشته فنی بالاترین و رشته حقوق پایین ترین رضایتمندی روانی را دارند.

هدف پژوهش حاضر، نشان دادن تعارض گرایش های خود انتقادی به عنوان اخلال گر همسانی درونی، و خودشناسی به عنوان تسهیل گر انسجام درونی با یکدیگر، و نقش دوگانه آنها در آسیب های روان شناختی بود. مبنای نظری این پژوهش، اصل هماهنگی غایت در نظریه همگونی غایی است. بدین منظور، پرسش نامه های خودشناسی انسجامی، سطوح خود انتقادی (خود انتقادی درونی و خود انتقادی مقایسه ای)، استرس ادراک شده، مشکلات بین شخصی و فهرست نشانه های هوپکینز روی 151 دانشجوی دانشگاه تهران اجرا شد. یافته های پژوهش نشان داد هر دو شکل خود انتقادی (درونی و مقایسه ای) با آسیب های شخصیتی و نشانه شناختی، ارتباط مثبت دارد، اما خودشناسی انسجامی با این آسیب ها ارتباطی معکوس داشت. تحلیل رگرسیون چند متغیره نیز نشان داد توان پیش بینی خودشناسی انسجامی در خصوص آسیب های شخصیتی و نشانه های آسیب شناختی بیش از استرس ادراک شده و خود انتقادی است. یافته های به دست آمده بر اساس نظریه همگونی غایی مورد بحث قرار گرفتند.

رضایت شغلی، تابعی از سازگاری انتظارات سازمانی و نیازهای فرد است. رضایت شغلی، وضعیت روانی خوشایندی است که پی آمدهای مثبتی برای فرد و سازمان در بردارد، لذا مدیران، تلاش می کنند آن را به حداکثر برسانند. در ایجاد رضایت شغلی، عوامل گوناگون فردی و محیطی دخالت دارند. از جمله عوامل فردی موثر، منبع مهار شغلی و گذشت است که پژوهش حاضر به بررسی میزان تاثیر آنها پرداخته است. برای آزمون فرضیه های پژوهشی از روش همبستگی و مقایسه بین گروه های استفاده شد. جامعه پژوهش شامل کلیه کارکنان دانشگاه الزهرا بود، که تعداد آنها 297 نفر است. نمونه، در برگیرنده کل جامعه بود و در مجموع 212 پرسش نامه مفید جمع آوری شد. برای گردآوری داده ها از سه ابزار خود گزارش استفاده شد که شامل: الف) پرسش نامه رضایت شغلی اسپکتور، ب) پرسش نامه مهار شغلی اسپکتور، و ج) پرسش نامه گذشت ری است. یافته ها نشان داد که بین منبع مهار شغلی درونی با رضایت شغلی رابطه مثبتی وجود دارد (r=0.52). گذشت نیز با رضایت شغلی رابطه نشان داد (r=0.30). در مجموع منبع مهار و گذشت 24% رضایت شغلی را تبیین می کنند. رابطه متغیرهای دموگرافیک از قبیل سن، جنسیت، میزان تحصیلات و سابقه شغلی با رضایت شغلی بررسی شد. لیکن هیچ یک معنادار نبود. تنها رضایت شغلی کارکنان لیسانس و زیر دیپلم متفاوت بود.

هدف از انجام این پژوهش، تعیین رابطه بین ابعاد شخصیتی درون گرایی/ برون گرایی/ آیزنک با گرایش به انتخاب مواد کند کننده/ محرک در افرادی است که دست کم وابستگی روانی به مواد محرک از قبیل سیگار، قهوه و چای و یا به مواد کند کننده مانند الکل و تریاک دارند. نمونه اولیه این پژوهش بالغ بر 74 نفر و نمونه اصلی شامل 60 آزمودنی، 30 نفر مصرف کننده مواد کند کننده و 30 نفر مواد محرک که هر کدام از این دو گروه شامل 15 مرد و 15 زن بودند. روش پژوهش از نوع علی مقایسه ای و روش نمونه گیری، ترکیبی از نمونه گیری هدفمند و نمونه گیری اتفاقی بود. ابزار اندازه گیری پرسش نامه شخصیتی آیزنک (فرم A) و یک پرسش نامه اطلاعاتی محقق ساخته بود. داده ها با استفاده از آزمون تحلیل واریانس (ANOVA) بین آزمودنی دوراهه تحلیل شد و نتایج نشان داد که رابطه معناداری بین درون گرایی و گرایش به انتخاب مواد کند کننده از یک سو و برون گرایی و گرایش به انتخاب مواد محرک از سوی دیگر وجود دارد (P<0.05). اما تفاوتی بین زنان و مردان در گرایش به انتخاب مواد کند کننده یا محرک از لحاظ برون گرایی/ درون گرایی پیدا نشد (P>0.05). به طور کلی زنانی که به مصرف مواد اعم از محرک یا کند کننده گرایش دارند، برون گراتر از مردان همین گروه هستند.

هدف از پژوهش حاضر، بررسی رابطه شیوه های گزینش افراد با میزان شادی آنها بود. در این راستا با استفاده از مدل شوارتز و همکارانش (شوارتز و همکاران، 2002)، دو شیوه یا روش انتخاب که عبارت از رضایت خواهی و بیشینه خواهی بودند، مطرح شد. سوال اصلی پژوهش این بود که «آیا با افزایش بیشینه خواهی در تمامی حوزه ها، سطح شادی کاهش می یابد؟»نمونه پژوهش شامل 201 دانشجوی دختر و پسر دانشکده های علوم پایه، مهندسی و علوم تربیتی دانشگاه شیراز بود. برای سنجش شادی، از پرسش نامه تجدیدنظر شده شادی آکسفورد (هیلز و آرگیل، 1998) و برای تعیین انواع جهت گیری انتخاب، از پرسش نامه بیشینه خواهی (شوارتز و همکاران، 2002) استفاده شد. پایایی پرسش نامه ها به روش آلفا کرونباخ و روایی آنها به شیوه تحلیل عوامل تعیین شد. نتایج، بیانگر روایی و پایایی مطلوب پرسش نامه ها بود. قابل ذکر است که در تحلیل عامل پرسش نامه بیشینه خواهی، دو عامل رفتاری و ذهنی استخراج شد. با استفاده از رگرسیون چند متغیره به شیوه هم زمان، رگرسیون شادی روی دو عامل بیشینه خواهی محاسبه شد. یافته ها نشان داد که هر دو عامل به گونه منفی و معنادار، پیش بینی کننده شادی بودند. نتایج حاصله، موید فرضیه پژوهش مبنی بر تاثیر نوع جهت گیری انتخاب، بر شادی بود.

هدف این تحقیق، بررسی نقش وضعیت اقتصادی– اجتماعی، رویکردهای یادگیری و سبک های تفکر بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان است. 419 آزمودنی (214 پسر و 205 دختر) در این تحقیق شرکت داشتند. شرکت کننده ها به پرسش نامه فرآیند مطالعه، پرسش نامه سبک های تفکر و به چند سوال درباره وضعیت اقتصادی– اجتماعی خود پاسخ دادند. همچنین برای متغیر پیشرفت تحصیلی دانشجویان، میانگین کل آنها از طریق دانشگاه مورد مطالعه، جمع آوری گردید. با استفاده از تحلیل مسیر، اثرات مستقیم و غیرمستقیم وضعیت اقتصادی– اجتماعی بر رویکردهای یادگیری، سبک های تفکر و پیشرفت تحصیلی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج به دست آمده بیانگر این است که وضعیت اقتصادی– اجتماعی اثر مثبت و معنادار بر رویکرد یادگیری عمیق و اثری منفی و معنادار بر رویکرد یادگیری سطحی نشان دادند، همچنین وضعیت اقتصادی– اجتماعی بر سبک های تفکر قانونی، قضایی، کلی، آزاد اندیش و سلسله مراتبی، اثری مثبت و معنادار و بر سبک های تفکر اجرایی، جزیی و محافظه کار نشان داد. اثر غیر مستقیم وضعیت اقتصادی– اجتماعی از طریق رویکرد عمیق و سبک های تفکر قانونی، قضایی، کلی، سلسله مراتبی و آزاد اندیش بر پیشرفت تحصیلی، مثبت و معنادار و اثر غیرمستقیم وضعیت اقتصادی– اجتماعی از طریق رویکرد سطحی و سبک های تفکر اجرایی، جزیی و محافظه کار بر پیشرفت تحصیلی، منفی و معنادار به دست آمد. در مجموع، نتایج پژوهش حاضر موید آن است که توجه به نقش عوامل برون و درون فردی نظیر وضعیت اقتصادی– اجتماعی، رویکردهای یادگیری و سبک های تفکر در مطالعه پیشرفت تحصیلی قابل تعمق است. تلویحات کاربردی یافته ها برای معلمان بحث شده است