مجله کشاورزی دانشگاه تهران
سال هفتم شماره 2 (پیاپی 11، پاییز 1384)

برای برآورد تراکم جمعیت حلزون قهوه ای مرکبات 1 طی سال های 83-1382 در سطح باغ های مرکبات استان مازندران، 20 باغ نارنگی رقم انشو در 10 منطقه (باغ مهدشت ساری، ایستگاه بهارستان ساری، قائم شهر، بابل، نشتارود، نوشهر، چالوس، رامسر، تنکابن و سلمان شهر) انتخاب و نمونه برداری ماهانه انجام شد. نتایج نشان داد که تراکم آفت در باغات مرکبات شهرستان رامسر با بارندگی 1196 میلی متر در سال بیشترین (4/7 ± 1/33) و باغات مرکبات شهرستان ساری با بارندگی 798 میلی متر در سال کمترین (5/4 ± 2/16) است. تراکم آفت در اوایل خرداد و آبان حداکثر و در ماه بهمن حداقل بود. میزان خسارت حلزون بر برگ و میوه نارنگی رقم انشو از طریق آماربرداری جمعیتی در سه تیمار مبارزه شیمیایی (کارباریل به صورت طعمه پاشی)، مبارزه مکانیکی (استفاده از لوله های PVC به طول 30 سانتی متر از پای درخت) و تیمار تلفیقی (لوله های PVC و طعمه پاشی با کارباریل) به همراه شاهد بررسی شد. خسارت حلزون به برگ و میوه به ترتیب در تیمارهای مبارزه شیمیایی (2±) 9/16 و (1±) 8/8، مکانیکی (5/3±) 8/25 و (2±) 5/16 و تلفیقی (5/1±) 3/13 و (8/0±) 6 درصد بود و تفاوت ها با شاهد معنی دار بود. استفاده از لوله PVC به همراه سم کارباریل را می توان برای افزایش تولید و حفاظت بیشتر محیط زیست، به عنوان روش مناسب مبارزه برای کنترل حلزون قهوه ای مرکبات توصیه نمود.

اثر پنج میزان بذر (350، 425، 500، 575 و 650 عدد بذر در متر مربع) عملکرد ارقام گندم کویر، مهدوی، شیراز و روشن در شرایط تنش شوری در دو سال زراعی 79-1378 و 80-1379 در ایستگاه تحقیقات شوری، زهکشی و اصلاح اراضی رودشت اصفهان بررسی شد. طرح آماری یک آزمایش فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار بود. برای آبیاری از آب دارای EC حدود 12 دسی زیمنس بر متر استفاده شد. نتایج نشان داد که اثر میزان بذر بر تغییرات عملکرد دانه، تعداد سنبله در واحد سطح، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیکی و شاخص برداشت معنی دار و بر تغییرات ارتفاع بوته و تعداد دانه در سنبله معنی دار نبود. تفاوت ارقام مورد بررسی از نظر کلیه صفات معنی دار بود. اثر افزایش میزان بذر (تا 500 عدد در متر مربع) باعث افزایش عملکرد دانه شد. ولی مقدار بیشتر بذر بر عملکرد دانه معنی دار نبود. در شرایط این آزمایش، تعداد 500 بذر در متر مربع (با 2890 کیلوگرم عملکرد دانه در هکتار) مناسب ترین میزان بذر و رقم روشن (با 3267 کیلوگرم عملکرد دانه در هکتار) مناسب ترین رقم تشخیص داده شد. افزایش میزان بذر سبب افزایش تعداد سنبله در متر مربع و عملکرد بیولوژیکی و کاهش وزن هزار دانه و شاخص برداشت گردید. رابطه رگرسیونی عملکرد دانه با میزان بذر در محدوده میزان بذر مورد مطالعه، از نوع خطی بود.

برای ارزیابی اثر تنش خشکی بر عملکرد و اجزای عملکرد سه رقم پرمحصول کلزای پاییزه در جنوب شرقی اصفهان با چهار روش آبیاری (توقف کامل آبیاری از مرحله گلدهی، از مرحله خورجین دهی، از مرحله پر شدن دانه و یک آبیاری پس از 80 میلی متر تبخیر از تشت کلاس A به عنوان تیمار شاهد) تحت آزمایش کرت های خرده شده درقالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 83-82 اجرا شد. توقف آبیاری از مرحله گلدهی (تنش خشکی) سبب کاهش میزان روغن دانه، عملکرد روغن، عملکرد دانه و اجزای آن شد. تعداد خورجین در گیاه، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد روغن دانه و میزان روغن دانه در تیمار شاهد به ترتیب 5/81، 3/23، 5/3 گرم، 2730، 1332 کیلوگرم در هکتار و 11/52 درصد و در تیمار توقف آبیاری از مرحله گلدهی به ترتیب 7/46، 8/17،‎ 7/2 گرم، 2206، 1098 کیلوگرم در هکتار و 89/47 درصد بود. نتایج نشان می دهد که گیاه کلزا با حداقل آب موجود می تواند عملکرد قابل قبولی را داشته باشد ولی درصورت تامین آب کافی تولید آن حداکثر است.

انتخاب ارقام جدید و پرمحصول با پایداری عملکرد خوب یکی از اهداف مهم اصلاح برنج می باشد. بدین منظور عملکرد هشت‎ ‎لاین برنج همراه با رقم نعمت به عنوان شاهد درقالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در شش منطقه گیلان و مازندران به مدت دو سال مقایسه شد. تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثر ساده رقم و اثر متقابل رقم × مکان × سال معنی دار بود. برای تعیین لاین های پایدار از نه روش پایداری استفاده شد. لاین هفت به روش واریانس محیطی و لاین یک با چهار روش شامل ضریب تغییرات محیطی، اکووالانس ریک، واریانس پایداری شوکلا و ضریب تبیین از لاین های پایدار بودند. لاین پنج براساس معیارهای واریانس و ضریب تغییرات درون مکانی و لاین چهار با استفاده از ضریب رگرسیون و انحراف از خط رگرسیون، از پایدارترین لاین ها شناخته شدند. درنتیجه لاین های هفت، یک، پنج و چهار با استفاده از روش های مختلف از پایدارترین لاین ها بودند. در این تحقیق لاین های چهار، یک و پنج به خاطر عملکرد زیاد و بیشترین پایداری انتخاب شدند، ولی با در نظر گرفتن سایر ویژگی های مطلوب زراعی و کیفی، لاین چهار به عنوان یک رقم جدید (کادوس) از طرف سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی‎ ‎در سال 1383 معرفی شد.

به منظور ارزیابی خسارت کرم ساقه خوار برنج ( Chilo suppressalis Walker )، آزمایشی با دو عامل (سه رقم برنج و پنج روش سم پاشی) درقالب طرح بلوک های کامل تصادفی به صورت فاکتوریل انجام شد. داده برداری برای بوته های دارای جوانه مرکزی خشک شده و خوشه های سفید شده و میزان عملکرد انجام شد. برای این منظور از هر کرت تعداد پنج بوته کامل به صورت تصادفی انتخاب و ارزیابی شد. اثر واریته و تعداد دفعات سمپاشی بر متغیرهای مختلف (به غیر از عملکرد) معنی دار بود (01/0 ‎?‎ P ). درصد جوانه مرکزی خشک شده و خوشه های سفید شده در سال اول بیشتر از سایر سال ها بود. درصد جوانه مرکزی خشک شده و خوشه های سفید شده و کاهش عملکرد در رقم طارم محلی نسبت به سایر ارقام بیشتر بود (05/0 ‎?‎ P ). در طی سه سال آزمایش میانگین درصد جوانه مرکزی خشک شده و خوشه های سفید شده به ترتیب 34/1 و 49/2 و کاهش عملکرد نسبت به شاهد 20/12 کیلوگرم در هکتار برآورد شد. ضرایب همبستگی درصد جوانه مرکزی خشک شده با عملکرد 37/0- و بین خوشه های سفید شده با عملکرد 35/0- بود (01/0 ‎?‎ P ). رقم طارم محلی نسبت به ارقام خزر و نعمت از نظر خسارت های ناشی از کرم ساقه خوار برنج حساس تر بود.

گردو یکی از تولیدات مهم استان کرمان و شهرستان بافت مرکز تولید آن است. لذا برای تعیین موفقیت گردوکاران در استفاده بهینه از منابع و همچنین امکان افزایش تولید محصول با استفاده از مجموعه ای از منابع و عوامل تولید میزان کارآیی فنی، تخصیصی و اقتصادی کشاورزان تعیین گردید. پس از جمع آوری آمار و اطلاعات مناسب تابع تولید مناسب و سپس سیستم تابع تولید مرزی تصادفی برآورد و میزان کارآیی فنی بهره برداران محاسبه شد. با استفاده از قضیه دوگانگی تابع هزینه مرزی از تابع تولید مرزی استخراج و میزان کارآیی اقتصادی بهره برداران محاسبه شد. همچنین میزان کارآیی تخصیصی باتوجه به میزان کارآیی فنی و اقتصادی برآورد شد. نتایج نشان می دهد که میانگین کارآیی فنی، تخصیصی و اقتصادی بهره برداران در شهرستان بافت به ترتیب 62، 67 و41 درصد می باشد.

این طرح در سال زراعی 84-1383 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم شمال خراسان (شیروان) درقالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و بر روی 10 رقم جو اجرا شد. تجزیه داده ها نشان داد که تفاوت بین ارقام از نظر درصد پوشش، تعداد روز تا جوانه زدن، تعداد روز تا گلدهی، تعداد روز تا رسیدن، ارتفاع بوته، تعداد سنبله در مترمربع، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه و عملکرد دانه معنی دار است. با استفاده از امید ریاضی میانگین مربعات واریانس های ژنوتیپی و محیطی محاسبه شد و با استفاده از این واریانس ها، وراثت پذیری صفات برآورد گردید. هچنین همبستگی صفات محاسبه شده و تجزیه علیت نیز انجام شد. وراثت پذیری صفات تعداد روز تا گلدهی، تعداد روز تا رسیدن و وزن هزار دانه بیشترین مقدار بود. براساس نتایج تجزیه علیت، صفت تعداد دانه در سنبله بیشترین اثر مستقیم را بر عملکرد دانه داشت. اثر مستقیم وزن هزار دانه بر عملکرد تا حدودی به دلیل اثر غیرمستقیم و منفی از طریق تعداد دانه در سنبله کاهش یافت.