فصلنامه منابع طبیعی ایران
شماره 2 (تابستان 1386)

فرسایش پذیری خاک از عوامل کلیدی دخیل در برخی مدل های فرسایش و رسوب از جمله USLE، RUSLE و MUSLE است که به صورت عامل K نمایش داده می شود و تابعی از توزیع اندازه ذرات، ماده آلی، ساختمان و نفوذپذیری است. روش های مرسوم، تغییر پذیری مکانی این متغیرها را به صورت دقیق نشان نمی دهد و هیچ اطلاعاتی از دقت برآورد آنها به کاربر ارائه نمی کند و مقدار آنها در سراسر تیپ خاک ثابت است. بنابراین تحقیق موجود به منظور بررسی تغییرات مکانی عامل فرسایش پذیری خاک در حوزه آبخیز مهر سبزوار، صورت گرفت. طراحی شبکه نمونه برداری با 110 نقطه به صورت سیستماتیک - آشیانه ای به فواصل 50، 100، 250 و500 متر در منطقه مورد بررسی در محیط GIS انجام گرفت. نمونه برداری در نقاط مورد بررسی. از عمق 5-0 سانتیمتری سطح خاک صورت گرفت و نفوذ پذیری در عمق 30-5 سانتیمتری بررسی شد. برخی خصوصیات خاک شامل توزیع اندازه ذرات و مواد آلی در آزمایشگاه اندازه گیری شد. تغییر پذیری این متغیرها به صورت مدل های تغییرنما و تهیه نقشه های کریجینگ و خطا صورت گرفت. آنالیز زمین آماری نشان می دهد که متغیر های مورد بررسی خاک، بیشتر از مدل های گوسی، نمایی و کروی هستند و دامنه تاثیر آنها از 320 تا 3200 متر متغیر است. مقدار فرسایش پذیری خاک از 13/0 تا 91/0 در تغییر است و حداکثر و حداقل آن در شرق و جنوب غربی محدوده مورد بررسی قرار دارد. الگوی پراکنش این متغیر با تغییر پذیری سیلت در مقایسه با متغیرهای دیگر همخوانی بسیار خوبی نشان می دهد که این ناشی از تاثیر زیاد سیلت در فرسایش پذیری است. الگوی تغییر پذیری فرسایش پذیری با واحدهای زمین شناسی همخوانی به نسبت خوبی نشان می دهد که نمایانگر این است که مواد مادری منطقه با توجه به نوع خاک های حاصل، فرسایش پذیری خاک را کنترل می کند.

در این تحقیق تاثیر قدرت تفکیک پذیری مکانی1 اطلاعات ماهواره ای در تعیین سطح زیر پوشش برف بررسی شد. بدین منظور سنجنده AVHRR2 ماهواره نوآ با قدرت تفکیک پذیری اسمی معادل 1100 متر و سنجنده TM3 ماهواره لندست با قدرت تفکیک پذیری اسمی معادل 5/28 متر انتخاب و مقایسه شدند. نتیجه این تحقیق که در مناطق برفگیر حوزه کارون واقع در زاگرس ایران انجام شده است، نشان می دهد مساحت پوشش برفی در تصاویر ماهواره های نوآ و لندست در دو تاریخ متفاوت، یکی در اوایل فصل ذوب و دیگری در اواخر فصل ذوب، به ترتیب 15 و 17 در صد با هم اختلاف دارند. همچنین نتیجه این تحقیق نشان می دهد که مساحت مشترک پلی گون ها در همپوشانی مکانی برای دو ماهواره از مساحت پلی گون در دو تصویر بمراتب کمتر است، ولی مساحت همپوشانی در پلی گون های مختلف با مساحت کل برف پلی گون های هر ماهواره همبستگی زیادی را نشان می دهد. به علاوه هر چه قدرت تفکیک پذیری مکانی اطلاعات ماهواره ای کمتر باشد، سطح زیر پوشش برف بیشتر از حد برآورد می شود. مسئله دیگر اینکه برای تشخیص میدان های برفی از تصاویر ماهواره ای، اندازه میدان های برفی باید بزرگ تر از چند پیکسل سنجنده باشد.

در این بررسی تاثیر عملیات آبخیزداری?مانند پیتینگ (چاله)، ریپینگ (شخم عمیق) و کنتورفارو (شیار) در ذخیره رطوبت و افزایش پوشش گیاهی با هم مقایسه و مناسب ترین عملیات پیشنهاد شده است. این تحقیق با استفاده از کرت های آزمایشی و در قالب بلوک های کامل تصادفی با هشت تیمار (کنتور فارو، پیتینگ و ریپینگ همراه با بذرپاشی و بدون بذرپاشی، شاهد، فقط بذرپاشی) در سه تکرار به اجرا در آمده است. کرت ها به ابعاد 8 متر در 40 متر در شیب حدود 6 درصد در نظر گرفته شد. دو صفت پوشش گیاهی و رطوبت خاک در داخل این تیمارها بررسی شد. عملیات رطوبت سنجی به صورت فیزیکی و نمونه برداری با سیلندر و اوگراز اعماق صفر تا 50 سانتیمتر و از طریق خشک کردن و توزین آن انجام شد. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل های آماری رطوبت نشان می دهد که در سطح احتمال 1 درصد تیمارها در دو گروه(b،a) قرار می گیرند و در سطح احتمال 5 درصد نیز سه گروه (c،b،a) به وجود می آید که بیشترین مقدار آن به فارو و پیتینگ به ترتیب با 82/8 و 52/8 درصد و کمترین آن به تیمار شاهد با 24/7 درصد مربوط است. بررسی درصد تاج پوشش و تولید علوفه نیزطی دو سال متوالی انجام شد. نتایج نشان می دهد که درسطح احتمال 5 درصد تیمارها در سه گروه a،b،c و در احتمال 1 درصد تیمارها در دو گروه b،a قرار می گیرند. بیشترین درصد پوشش گیاهی با 66/44 درصد مربوط به پیتینگ با بذرپاشی و کمترین مقدار مربوط به تیمار ریپینگ بدون بذرپاشی با 891/15 درصد مربوط است. نتایج نشان می دهد که در زمین های با بافت سنگین و مارنی، می توان با احداث فارو و پیتینگ، ضمن ذخیره نزولات آسمانی و حفاظت خاک، پوشش گیاهی مناسبی ایجاد کرد.

فرسایش، یکی از مهم ترین پیامدهای تخریب منابع طبیعی و اراضی کشاورزی است که به طور جدی بستر حیات را تهدید می کند. در این، زمینه تهیه نقشه اشکال فرسایش اولویت بیشتری نسبت به نقشه شدت فرسایش دارد.به این منظور از منابع مختلف بویژه نقشه های ژئومرفولوژی، عکس های هوایی و تصاویر ماهواره ای استفاده به عمل می آید. نکته مهم دیگر، بازدیدهای صحرایی است که تراکم بازدید تابع مقیاس نقشه است، اما استاندارد خاصی برای آن وجود ندارد. هدف از این تحقیق که در حوزه مرک (Merek) استان کرمانشاه انجام گرفت، بررسی کارایی عکس ماهواره ای کاسموس در مطالعات ژئومرفولوژی و تهیه نقشه اشکال فرسایش در مقیاس 1:50000 است. بدین منظور پس از تهیه نقشه اشکال فرسایش با تفسیر عکس ماهواره ای(کاسموس 000/1:50) و رخساره های ژئومرفولوژی (با استفاده از GIS)، در هر رخساره، 5 دامنه، مورد بررسی میدانی قرار گرفت. نتایج حاصل از مقایسه عکس و بررسی های میدانی نشان می دهد که انطباق بررسی میدانی با تفسیر عکس در رخساره های فرسایش آبراهه ای، خندقی و لغزشی بیش از 70 درصد، در فرسایش های سطحی و تختانک، متوسط و برای فرسایش های شیاری و برفی کمتر از 50 درصد بوده و فرسایش انحلالی از روی عکس قابل شناسایی نیست. نتایج مقایسه دامنه های هر رخساره نیز نشان داد که همخوانی در 29 رخساره بیش از 70 درصد، در 34 رخساره بین 70-60 درصد و در 14 رخساره کمتر از 60 درصد بود.بر این اساس، درحالت دوم باید مرز رخساره را طی کنترل صحرایی و تغییرات جزیی تصحیح و در حالت سوم رخساره را به دو رخساره دیگر تبدیل کرد.

به منظور ارزیابی وضعیت فعلی شدت بیابان زایی ناشی از فرسایش آبی و ارائه یک مدل منطقه ای بیابان زایی، محدوده ای به مساحت 90253 هکتار(حوزه آبخیز ماهان) در استان کرمان در نظر گرفته شد. در این تحقیق پس از بررسی روش های مختلف، سعی بر آن شد تا از ساختار روش های FAO-UNEP1 و ICD2 که جزء معروف ترین مدل ها در خارج و داخل کشور است، مدل تلفیقی ارائه شد. علاوه بر این، سعی شد تا با توجه به شرایط موجود در منطقه مطالعاتی، اصلاحات لازم در مدل ها صورت گیرد. بدین منظور ابتدا بر اساس مطالعات ژئومورفولوژی، واحدهای کاری تعیین و سپس روش پیشنهادی در هر یک از واحدهای کاری و کل منطقه ارزشیابی شد، به طوری که از جنبه های مختلف بیابان زایی فقط وضعیت فعلی آن همراه با عوامل انسانی و محیطی مؤثر در آن در چهار کلاس (ناچیز و کم- متوسط- شدید- بسیار شدید) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج به دست آمده از این ارزیابی، نشان می دهد که در حدود 57/35 درصد از سطح منطقه در کلاس متوسط(II) بیابان زایی و حدود 43/64 درصد از منطقه در کلاس شدید(III) بیابان زایی قرار دارند. همچنین بررسی انجام شده در منطقه غالب بودن اثر عامل استعداد محیطی(طبیعی) را نسبت به عامل انسانی در افزایش شدت بیابان زایی نشان می دهد.

در این تحقیق ضمن معرفی کاربرد و توانایی های تلفیق مدل HEC-RAS، نرم افزار ArcView و الحاقیه آن با نام HEC-GeoRAS، به پهنه بندی خطر سیل و ارزیابی خسارات وارد بر قسمت مهمی از دشت سیلابی رودخانه بابلرود، پرداخته شد. بدین منظور پس از تهیه نقشه های 1:1000 منطقه و در نظر گرفتن 103 مقطع در طول 5/5 کیلومتر، اقدام به جمع آوری و تهیه اطلاعات هیدرولوژی و تعیین ضریب مانینگ به روش کاون در10 ناحیه به فواصل تقریبی500 متری شد و در نهایت با انجام یک سری مراحل و عملیات خاص، نقشه های سطح، عمق و سرعت سیل در 7 دوره بازگشت، 2، 5، 25، 50، 100 و 200 ساله تهیه و ضمن محاسبه خسارت وارد به شالیزا ر های محل در هر دوره بازگشت، منحنی های تراز خسارت آنها نیز ترسیم شد. نتایج به دست آمده از این تحقیق نشان داد که از کل مساحت تحت تاثیر سیل 200 ساله، 53/89 درصد آن مستعد سیل گیری توسط سیل های زیر 25 سال است. رابطه ترازخسارت سیل نیز نشان داد که روند افزایش خسارت در مقابل عمق سیل گیری تا عمق متوسط 28/2 متری (دوره بازگشت 25 سال) شدت به نسبت بیشتری دارد، درصورتی که در اعماق متوسط بیشتر از 28/2 متری، این روند کندتر است. همچنین از سه بازه بابلرود1، بابلرود2 و سجادرود، بازه بابلرود1، بیشترین عمق متوسط سیل گیری را دارد و سرعت سیل در بازه های بابلرود1 و2 بیشتر از بازه سجادرود است.

در این تحقیق نهشته های کواترنر حوزه آبخیز طالقان بررسی و نقشه گسترش آنها تهیه شد، سپس فرسایش پذیری آنها تعیین شد. بیشترین مساحت نهشته های کواترنر حوزه آبخیز را پادگانه های رودخانه ای تشکیل می دهند که از ارتفاعات بالا به سمت بستر امروزه رودخانه عبارتند از: پادگانه" میندل"،پادگانه"ریس"، پادگانه"وورم"و پادگانه" جنگ ترویا". برای بررسی فرسایش پذیری پادگانه های"ریس" و" جنگ ترویا" که ضخامت خاک آنها کم است، از عامل k تغییر یافته در مدل USLE و باران ساز مصنوعی و در مورد پادگانه های" میندل" و"وورم" و مخروط افکنه جزن- ورکش که ضخامت خاک آنها زیاد است، از عامل k روش USLE و باران ساز مصنوعی استفاده شد. نتایج این تحقیق نشان داد که گسترده ترین نهشته کواترنر حوضه، پادگانه "ریس" است که 8/2742 هکتار و 4/2 درصد مساحت دارد. پادگانه ها بیشتر در مرکز حوزه آبخیز گسترش دارند. مقدار k تغییر یافته در پادگانه"ریس" برابر 12/0 و در پادگانه" جنگ ترویا" برابر 17/0 است. مقدار k در پادگانه"وورم" 23/0 و در پادگانه" میندل" 16/0 و در مخروط افکنه جزن- ورکش 05/0 است. به طور کلی نتایج حاصل از بررسی حساسیت به فرسایش به روش k نشان داد که حساس ترین تا مقاوم ترین نهشته کواترنر نسبت به فرسایش عبارتند از: پادگانه"وورم"، پادگانه" جنگ ترویا"، پادگانه" میندل"، پادگانه"ریس" و مخروط افکنه جزن- ورکش. نتایج حاصل از بررسی حساسیت به فرسایش نهشته های کواترنر با استفاده از باران ساز مصنوعی نشان داد که حساس ترین تا مقاوم ترین نهشته کواترنر عبارتند از: پادگانه" جنگ ترویا"، پادگانه"وورم"، پادگانه"ریس"، پادگانه" میندل" و نهشته های مخروط افکنه جوان تر جزن- ورکش. پس می توان نتیجه گیری کرد که بجز پادگانه های بسیار درشت دانه که استقرار و به کار گیری باران ساز در آنها با مشکلاتی همراه است، نتایج حاصل از روش های k و باران ساز مصنوعی تطابق بسیار زیادی دارند.

برای انجام این تحقیق 35 نمونه گاه شناسی حلقه های رویشی از 35 پایه بلند مازو در پارک جنگلی نور گرفته شد. روابط بین گاه شناسی عرض دوایر رویشی در مجموع با 85 متغیر اقلیمی بارندگی، شاخص حرارتی، تبخیر و تعرق و تعادل آبی به شکل سالانه، ماهانه، سه فصل سال و فصل رشد مورد آزمون قرار گرفت. مدل های رگرسیون به منظور برآورد و ارزیابی اثرهای متغیرهای اقلیمی در سال رویش جاری و یک، دو و سه سال قبل از آن روی رشد بلند مازو با استفاده از الگوهای ساده، خطی و چندگانه رگرسیون به اجرا در آمد. روش فیلتراسیون برای یافتن بهترین مدل مورد استفاده قرار گرفت. عوامل آماری ضریب تغییرات، ضریب تعیین و مجموع مربعات باقیمانده ها در مراحل مختلف تا رسیدن به مدل نهایی مورد توجه قرار داده شد. بهترین مدل برای واکنش رویش سطح مقطع بلند مازو توانست 88 درصد از واریانس تغییرات رشد را برآورد کند. واکنش رشد گونه بلند مازو در سال های مختلف به متغیرهای اقلیمی شناسایی شده متفاوت بود. روش جدید فیلتراسیون توانست بهترین مدل ها را در هر مرحله شناسایی و اجرا کند. با این روش معلوم شد که گونه بلند مازو بیشتر به متغیرهای اقلیمی سال رویش جاری وابستگی دارد، هر چند رشد آن با هر سه سال قبل از سال رویش جاری نیز همبستگی نشان داد، ولی این همبستگی کمتر بود. نتایج این تحقیق معلوم ساخت که بلند مازو به شرایط گرم در طول دوره رشد علاقه مند است. از این تحقیق می توان نتیجه گرفت که رشد این گونه بر حسب اینکه شرایط اقلیمی سال رویش جاری و سه سال قبل از آن مساعد یا نامساعد باشد، متفاوت است. با توجه به نتایج این تحقیق مشخص شد که شرایط اقلیمی سال جاری برای رشد بلند مازو نسبت به سال های قبل از اهمیت بیشتری برخوردار است.

بهره برداری از جنگل، یک سیستم است و پرهزینه ترین بخش طرح های جنگلداری محسوب می شود. هدف اصلی مهندس بهره بردار، به حداقل رساندن هزینه ها و خسارت های ناشی از عملیات بهره برداری است. برای مدیریت درست و کاهش هزینه ها، باید تمام اجزای این سیستم را شناخت. یکی از اجزای سیستم بهره برداری، قطع درخت است که در ایران با استفاده از اره موتوری انجام می گیرد. در این تحقیق، قطع با اره موتوری در سری پاتم در جنگل خیرودکنار و در پارسل های 113، 116 و 118 زمان سنجی و مدل مربوط به قطع درخت تهیه شد. نتایج نشان داد که قطر برابر سینه مهم ترین عامل اثرگذار روی زمان قطع است و با افزایش قطر، زمان و در نتیجه هزینه قطع افزایش می یابد. به طور متوسط، هر اکیپ اره موتورچی شامل یک اره موتورچی و دو نفر همراه، در ساعت 7 درخت قطع می کنند و هزینه روزانه آنها 309785 ریال است.

استفاده از نیروی حیوانات برای بیرون بردن چوب از جنگل از سیستم های قدیمی خروج چوب به شمار می رود. پژوهش هایی در زمینه تولید، هزینه، و تخریب ناشی از این کار، در کشور هایی چون ایالات متحده آمریکا، چین، هندوستان، شیلی و کشورهای اروپایی انجام گرفته است. قاطرها در ایران بیشتر برای حمل چوب آلات کاتینی و هیزمی یا الواری مورد استفاده قرار می گیرند. این پژوهش در آبان ماه سال 1381 و در جنگل خیرودکنار نوشهر انجام شد. در مورد تولید و هزینه حمل چوب با قاطر پس از شناسایی اجزای کار، زمان سنجی به روش پیوسته انجام شد مدل های حمل چوب آلات هیزمی، کاتینی و هیزمی با استفاده از وسیله مخصوص V مانند تهیه شد. مقدار تولید در حمل چوب آلات هیزمی 135/2 مترمکعب/ساعت، درحمل چوب آلات هیزمی با وسیله مخصوص 275/3 متر مکعب /ساعت و برای چوب آلات کاتینی 246/1 متر مکعب /ساعت بود. هزینه حمل چوب براساس قرارداد پیمانکار مربوطه، برای چوب آلات هیزمی 13382 ریال/متر مکعب، برای چوب آلات هیزمی با وسیله مخصوص V مانند 8724 ریال/متر مکعب و برای چوب آلات کاتینی برابر 28663 ریال/متر مکعب بود. به طور متوسط برای تمام گونه ها با توجه به محاسبات انجام گرفته در مورد پروانه قطع های موجود در سری پاتم و نم خانه، 37/88 درصد حجم استحصال مربوط به فراروده های حاصل از تبدیل سنتی است و تنها 63/11 درصد حجم استحصال را گرده بینه تشکیل می دهد.

در این تحقیق آزمایشی به منظور بررسی تکثیر غیر جنسی (قلمه ساقه) گونه افرا پلت از طریق اجرای طرح آماری اسپلیت پلات یا طرح کرت های خرد شده در قالب کاملا تصادفی در نهالستان سری یک جنگل آموزشی و پژوهشی شصت کلاته (دکتر بهرام نیا) انجام گرفت و بخشی از قلمه ها نیز در قالب طرح کاملا تصادفی در شرایط گلخانه ای (میست) کشت شدند. قلمه های کشت شده توسط هورمون اسید ایندول بوتریک با غلظت های صفر، 1000، 5000 و 10000 قسمت در میلیون (PPM) تیمار شدند. داده ها به کمک آزمون دانکن (سطح 5 درصد) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج حاصل در طی یک فصل کامل رویش نشان می دهد که تکثیر از هر دو روش امکان پذیر است. همچنین غلظت هورمون 5000 قسمت در میلیون با سایر تیمارها اختلاف معنی دار در سطح 5 درصد دارد. زمان تهیه و کشت قلمه ها در اواخر آذرماه نیز نسبت به اواخر اسفندماه اختلاف معنی داری در سطح 5 درصد دارد و موارد اخیر در بستر میست نسبت به بستر نهالستان موفقیت بیشتری را نشان می دهند که میزان قلمه های ریشه دار شده 61/76 درصد است.

آگاهی از اصول رشد و تکامل، چگونگی ساختار تحت تاثیر عوامل طبیعی و ارزیابی قابلیت جوامع زیستی، گام نخست در مدیریت مناسب برای برآورد نیازهای اقتصادی- اجتماعی و حفظ روند پویایی اکوسیستم طبیعی است. بنابراین طبقه بندی رویشگاه های طبیعی بر اساس عوامل اکولوژیک، می تواند به عنوان معیاری از کیفیت اکوسیستم های جنگلی باشد. این تحقیق با هدف طبقه بندی رویشگاه بر اساس جوامع گیاهی، در جنگل آموزشی- پژوهشی دانشگاه تهران واقع در خیرودکنار نوشهر انجام گرفته است. برای بررسی جوامع گیاهی از روش براون - بلانکه استفاده شد. داده های مربوط به پوشش گیاهی با استفاده از نرم افزار ANAPHYTO مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. جوامع منطقه بر اساس حضور گونه های معرف در تابلوی جامعه شناسی تعیین شدند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که دو جامعه گیاهی برای منطقه قابل تشخیص است. در هر کدام از این جوامع، یک زیر جامعه مشاهده می شود: 1- جامعه Rusco-Fagetum با زیر جامعه Mercurialietosum perenni و گونه های شاخص: Ruscus hyrcanus، Laurocerasus officinalis، Danae racemosa، Evonymus latifolia، Ilex spinigera، Frangula grandifolia، Symphandra odontosepala، Daphne mezereum، Hedera pastuchovii. 2- جامعه Carpineto-Fagetum با زیرجامعه Epimedietosum pinnatii و گونه های معرف: Pteridium aquilinum، Lathyrus vernus، Sedum stoloniferum، Primula heterochroma، Carex remota، Polygonatum oriental، Paeonia wittmanniana.

آگاهی از ویژگی های مکانیکی خاک و تعیین مشخصات فنی آن، برای انجام عملیات جاده سازی و تضمین پایداری آنها ضروری است. در این تحقیق به بررسی عوامل مکانیکی خاک سری گرازبن پرداخته شد. برای نمونه برداری، با استفاده از نقشه خاک شناسی جنگل خیرودکنار و با ترکیب نقشه های شیب و جهت 24 واحد مختلف حاصل شد. از هر یک از 24 واحد یک نمونه خاک برداشت شد و آزمایش های مکانیک خاک شامل تعین رطوبت، دانه بندی، حدود اتربرگ بر روی آنها به عمل آمد. نمونه ها سپس با روش طبقه بندی متحد (USCS) طبقه بندی شدند. آنها در دو طبقه CL و CH قرار گرفتند. طبقه CH به دو زیر گروه CHL (با حد روانی 70 – 50) و CHH (حد روانی بیش از 70) تقسیم شد. از نظر درجه خمیری، نمونه های خاک، در دو گروه خمیری (35-15= PI) و خیلی خمیری (35 PI>) طبقه بندی شدند. این خاک ها چسبندگی زیاد و رطوبت قابل توجهی داشتند و زهکشی در آنها به ترتیب ضعیف و خیلی ضعیف است. همچنین قابلیت شکل پذیری در آنها زیاد است. دامنه شاخص روانی نمونه ها بین 5/0 – 25/0 است، از این رو با توجه به این دامنه، خاک به عنوان مصالح ساختمانی فقط در هوای خشک یا مواقعی که رطوبت آن کم است، قابل استفاده می باشد. به عنوان زیربنا نیز می تواند استفاده شود، ولی خطر نشست آن وجود دارد. این محدوده دامنه شاخص روانی تنها امکان به کارگیری ماشین های چرخ لاستیکی دو دیفرانسیل را برای عبور و مرورتا حدودی ممکن می سازد.

در این تحقیق تغییرات چربی ماهی آمور در مدت 20 روز نگهداری در یخ مورد ارزیابی کیفی قرار گرفت. طی دوره نگهداری، کیفیت چربی ماهی آمور، از نظر فساد اکسیداتیو و هیدرولیتیک کاهش معنی داری را (در سطح احتمال 5 درصد) نشان داد. تجزیه وتحلیل آماری داده ها، افزایش معنی داری را در مقدار پراکسید، تیوباربیوتوریک اسید، اسیدهای چرب آزاد و کاهش معنی داری را در مقدار آهن هم نشان داد. بر اساس شاخص های حسی بافت، ظاهر عمومی، چشم، رنگ و بوی آبشش، کیفیت و تازگی ماهی آمور از درجه عالی تا خوب تا روز چهارم و از درجه خوب تا قابل پذیرش تا روز دهم نگهداری ارزیابی شد.

در این تحقیق امکان نگهداری اسپرم قزل آلای رنگین کمان و اثر مدت زمان نگهداری و آنتی بیوتیک بر قدرت بارورسازی آن بررسی شد. در مورد آنتی بیوتیک دو تیمار حاوی آنتی بیوتیک و بدون آنتی بیوتیک انجام گرفت. در تیمار اول، اسپرم به همراه IU 250 پنی سیلین و 250 میکرو گرم استرپتومایسین سولفات به ازای هر میلی لیتر اسپرم و در تیمار دوم، اسپرم ها بدون آنتی بیوتیک در داخل پلیت های پلاستیکی ریخته شد. سپس تمام پلیت ها در یخچال (?C 3-2) نگهداری شد. فرایند لقاح در روزهای صفر، 6، 8، 12، 19 و 25 با تخمک ماهیان ماده انجام شد. برای ارزیابی اثر نوع فعال کننده ها، از آب و محلول نمکی بیلارد برای فعال سازی اسپرم در موقع لقاح استفاده شد. بر اساس نتایج به دست آمده، با افزایش مدت زمان نگهداری اسپرم ها، درصد چشم زدگی و تخم گشایی کاهش یافت. این اختلاف ها بین روزهای صفر و 6 معنی دار نبود (05/0p>)، ولی از روز هشتم به بعد تفاوت معنی داری با روز صفر مشاهده شد (05/0(p<. تا روز 12 نگهداری، دو تیمار حاوی آنتی بیوتیک و بدون آنتی بیوتیک تفاوت معنی داری در نتایج حاصل با هم نداشتند (05/0p>)، ولی در روزهای 19 و 25 تفاوت بسیار مشخصی بین دو تیمار مشاهده شد (05/0p<). در همه تیمارها، نتایج به دست آمده با محلول نمکی بیلارد نسبت به آب بیشتر بود، به طوری که در تیمارهایی که از آب به عنوان فعال کننده استفاده شده بود، چشم زدگی از 06/89 درصد در روز صفر به 15/12 درصد در روز 19 و صفر در روز 25، و در تیمارهایی که محلول نمکی به کار رفته بود، از 86/98 درصد در روز صفر به 63/74 درصد در روز 19 و 78/79 درصد در روز 25 کاهش یافت.

در این تحقیق طی آزمایشی تغییرات تعداد و اندازه اجسام مالپیگی کلیه بچه آزاد ماهیان دریای خزر Kessler – 1877 Salmo trutta caspius در اوزان و شوری های مختلف آب بررسی شد. در این راستا بچه ماهیان با اوزان 2، 5، 10، 15 و 20 گرم به طور مستقیم به شوری های 0، 4، 8 و 5/12 گرم در لیتر منتقل و به مدت 120 ساعت در این شرایط نگهداری شدند. نتایج حاصل از بررسی های بافت شناسی کلیه نشان داد که تعداد و اندازه اجسام مالپیگی کلیوی با افزایش وزن افزایش و با افزایش شوری کاهش می یابد. ثبت درصد تلفات تا 120 ساعت مشخص کرد که بچه آزاد ماهیان دریای خزر در اوزان 2 تا 20 گرم در برابر شوری های آب0 تا 5/12 گرم در لیتر تلفاتی نشان ندادند که این موضوع حاکی از سازش پذیری قابل توجه آنها با تغییرات شرایط محیطی است. با توجه به هدف فرعی پژوهش حاضر یعنی تعیین وزن و شوری مناسب رهاسازی بچه آزاد ماهیان دریای خزر و نتایج حاصل از آزمایش، به نظر می رسد بچه آزاد ماهیان دریای خزر در اوزان 2 تا 20 گرم این توانایی را دارند که به طور مستقیم به شوری های 0 تا 5/12 گرم در لیتر رهاسازی شوند و به احتمال در چنین شرایطی زنده خواهند ماند. اما با توجه به اینکه رهاسازی بچه ماهیان با اوزان بیشتر همزمان با رهاسازی آنها در شوری های نزدیک به دریا در راستای کاهش زمان توقف بچه ماهیان در آب شیرین رودخانه ها و نیز کاهش بعد مسافت میان محل رهاسازی تا دریا به موفقیت فرایند رهاسازی کمک می کند، از این رو در جهت بهینه سازی فرایند مذکور می توان رهاسازی بچه آزاد ماهیان دریای خزر 10 گرمی را که در مقایسه با سایر اوزان مورد بررسی روند تغییرات بافتی مؤثر در تنظیم فشار اسمزی منظم تری را همراه با عدم بروز تلفات نشان داده اند، دامنه شوری های 8 تا 5/12 گرم در لیتر (مطابق با شوری آب مصب رودخانه تا دریا) پیشنهاد می شود.

میادین میوه و تره بار زیر پوشش سازمان میادین میوه و تره بار و فراوردهای کشاورزی شهرداری تهران فعالیت می کنند. تعداد آنها هشت واحد است که در مجموع 337 باب غرفه دارند. دراین پژوهش برای شناخت کمیت و کیفیت زایدات میادین میوه و تره بار شهر تهران در زمستان 81 و تابستان 82، به صورت حداقل و حد اکثر و به طور تصادفی نمونه برداری شد که در نتیجه میانگین درصد اجزای ترکیبات زباله، چگالی و همچنین ترکیب شیمیایی زایدات مورد نظر به شرح زیر تعیین شد؛ میوه و سبزی 35/84 درصد، شیشه 19/0 درصد، چوب85/3درصد، کاغذو مقوا و کارتن 59/3 درصد، پلاستیک و پت 03/3 درصد، فلزات19/0درصد، استخوان و مواد پروتئینی50/1 درصد، نان خشک40/0 درصد، منسوجات50/0 درصد، سایر مواد متفرقه 35/3 درصد. همچنین متوسط اندازه گیری ها برای چگالی زایدات 30/283 کیلوگرم بر متر مکعب به دست آمد. میانگین نتایج تجزیه شیمیایی نمونه های زایدات میادین میوه و تره بار بر پایه این پژوهش به قرار زیر به دست آمد، رطوبت 94/80 درصد، شوری (EC)33/9، اسیدیته (pH) 52/5، درصد اشباع(SP) 75/88، درصد افت در 400 درجه (OM) 88/65 درصد، خاکستر در 800 درجه (Ash) 19/29 درصد، ازت کل(N) 38/1 درصد، فسفر کل(P) 24/0 درصد پتاس کل (K) 43/1 درصد، سدیم کل(Na) 47/0 درصد، کربن کل (OC) 32/36 و نسبت C/N 30/31، که نشان دهنده تناسب این مواد برای استفاده از یک برنامه تهیه کمپوست با کیفیت خوب در شهر تهران است.

جیوه از عناصر بسیار سمی در محیط زیست است و آسیب های دهشتناکی بر سلامت موجودات زنده وارد می سازد، به طوری که از میان آلاینده های فلز سنگین، بیشترین توجه معطوف به جیوه بوده است. به منظور ارزیابی آلودگی جیوه در پرندگان وحشی ماهی خوار و روشن شدن تاثیرات بیولوژیکی این عنصر، غلظت جیوه در گونه باکلان بزرگ (Phalacrocorax carbo) جمع آوری شده از منطقه فریدون کنار شمال ایران، اندازه گیری شد. بدین منظور در پاییز و زمستان 1383، 14 قطعه باکلان از 3 ایستگاه از منطقه مذکور با استفاده از تور صید شدند. اندازه گیری جیوه با استفاده از دستگاه Mercury Analyzer مدل Leco AMA254 و در 4 اندام کبد، کلیه، عضله و پر انجام گرفت. میانگین غلظت جیوه در عضله، کبد،کلیه وپر به ترتیب06/2، 32/8، 25/9 و mg/kg 44/4 بود. غلظت جیوه در کبد و کلیه به طور معنی داری بیشتر بود(p<0.01). غلظت جیوه در بافت های عضله و کبد با افزایش رشد از جوان به بزرگسال به طور معنی داری افزایش یافت (p<0.05). همچنین غلظت جیوه در پر با طول بدن همبستگی مثبت و معنی دار نشان داد(r=0.547).

این تحقیق با هدف بررسی خصوصیات خمیر و کاغذ حاصل از تلفیق چوب صنوبر دلتوئیدس و پالونیا انجام گرفته است. بدین منظور نخست خواص آناتومیکی و شیمیایی الیاف حاصل از این گونه های درختی اندازه گیری شد. بر اساس این اندازه گیری ها چوب صنوبر و پالونیا به ترتیب با متوسط طول الیاف 60/1064 و 606/977 میکرومتر در رده پهن برگان با الیاف متوسط طبقه بندی شدند. صنوبر در مقایسه با پالونیا، سلولز بیشتر و لیگنین ومواد استخراجی کمتری دارد. پخت خمیر به روش نیمه شیمیایی سولفیت خنثی با مصرف 15% سولفیت سدیم و 7% بی کربنات سدیم بر اسا س وزن خشک ماده چوبی انجام پذیرفت. با در نظر گرفتن درجه روانی مطلوب فرایند NSSC، برای خمیر پالونیا با دور پالایش 7200، درجه روانیCSF 409و برای خمیر صنوبر با دور پالایش 3600درجه روانی CSF 415 حاصل شد. عامل متغیر در این بررسی درصد اختلاط دو نوع خمیر تهیه شده (خالص گونه ها، 90% صنوبر + 10% پالونیا،80% صنوبر + 20% پالونیا،70% صنوبر + 30% پالونیا) در ساخت کاغذ بود. بررسی خواص کاغذ حاصل از اختلاط دو گونه نشان می دهد که افزودن 10% خمیر پالونیا به خمیر صنوبر قابل قبول است و تاثیر چندانی در خواص مقاومتی کاغذ ندارد و از نظر آماری نیز در مقایسه با کاغذ خالص صنوبر کاهش معنی داری در شاخص های مقاومتی این کاغذ مشاهده نمی شود. از طرفی افزودن 20% خمیر پالونیا موجب کاهش چشمگیر برخی خصوصیات مقاومتی مانند مقاومت در برابر ترکیدن، طول پاره شدن و مقاومت کششی می شود، ولی تاثیر چندانی بر برخی مقاومت ها مانند مقاومت در برابر پاره شدن، سفتی و مقاومت به له شدن در حات حلقه ندارد.

چوب ممرز به ضخامت اسمی 75 میلیمتر از حوزه آبخیز ملک رود رویشگاه لاهیجان با 3 برنامه T3-B1 (کد عمومی FPL برای اوجای کوهستانی)، T3-B2 و B2- T4 به منظور دستیابی به مطلوب ترین برنامه خشک کردن که کیفیت چوب را در حد مطلوب حفظ کند، تا رطوبت نهایی 2? 8 درصد خشک شد. دمای خشک گام نخست در این برنامه ها به ترتیب 44، 43 و 44 درجه سانتیگراد و دمای خشک نهایی مورد استفاده به ترتیب 71، 71 و 82 درجه سانتیگراد بود. نوسان ضخامت در بین چوب های سه بار آزمونی کوره که با برش تجاری تهیه شده بودند، به روش دانکن بررسی شد. نتیجه نشان داد که در سطح اطمینان 99 درصد، نوسان ضخامت معنی دار نبوده است. ضخامت 4/95 درصد چوب های سه بار آزمونی اندازه گیری شد که از 72 تا 78 میلیمتر نوسان داشت. بنابراین تعمیم برنامه مطلوب تعیین شده طی این تحقیق برای خشک کردن چوب گونه ممرز به ضخامت 75 میلیمتر توصیه می شود. معایب کمانی، انحناء، تاب و ترک های سطحی تخته ها در هر یک از مراحل، اندازه گیری شد و تحلیل و ارزیابی نتایج از طریق ترسیم نمودارهای کنترل کیفیت با استفاده از نرم افزار Excel نشان داد که در برنامه های اول و سوم نسبت به برنامه دوم در دامنه قابل قبول شاخص حدود کنترل کیفی محاسبه شده قرار دارند، ولی برنامه سوم نسبت به خط میانگین از پراکنش یکنواخت تری نسبت به برنامه اول برخوردار است. بنابراین بهترین برنامه برای خشک کردن ممرز به ضخامت 75 میلیمتر با کد T4-B2 (FPL) تعیین شد. در صورت نیاز به تنش زدایی، مدت این مرحله 40-24 ساعت توصیه می شود.

با انجام پخت های مختلف آزمایشگاهی از خرده چوب های تهیه شده از ساقه آفتابگردان به روش NSSC، پخت بهینه در بازده 8/43 درصد و عدد کاپای 6/82 تحت شرایط 20 درصد مواد شیمیایی بر مبنای اکسید سدیم، زمان پخت 180 دقیقه و دمای حداکثر 170 درجه سانتیگراد انتخاب گردید. پالایش خمیرها تا رسیدن به درجات روانی 328 و 372 میلی لیتر(CSF) به ترتیب با تعداد دور های پالایشگر PFI، 150و500 انجام گرفت. از هر دو خمیر در سه سطح 10، 20 و 30 درصد به صورت مخلوط با خمیر NSSC کارخانه چوب وکاغذ مازندران، کاغذ دست ساز استاندارد با وزن پایه gr/m2 127 تهیه و خصوصیات فیزیکی و ویژگی های مقاومتی اندازه گیری شد. تجزیه و تحلیل آماری نتایج نشان می دهد که می توان تا سطح 30 درصد ازخمیر آفتابگردان با درجه روانی 328 میلی لیتر به طورمخلوط با خمیر کاغذNSSC کارخانه چوب وکاغذ مازندران در ساخت کاغذ فلوتینگ استفاده کرد. همچنین نتایج نشان داده است که خمیر NSSC ساقه آفتابگردان با درجه روانی 372 میلی لیتر، در صورت افزودن 5 درصد خمیر الیاف بلند، تا سطح 30 درصد قابل جایگزینی با خمیر NSSC کارخانه است.

در این بررسی اثر استفاده از مواد سازگار کننده و بهبود دهنده مناسب در چندسازه الیاف چوب/ پلیمر در تعیین ویژگی های مکانیکی و کاربردی بررسی شد. انیدرید مالییک پلی پروپیلنی (MAPP) دردو سطح و پلی بوتادین ایزوسیانات(PBNCO) در سه سطح مورد توجه قرار گرفته است. نتایج نشان داد که در شرایط استفاده از 30 درصد الیاف سلولزی، 3 درصد انیدرید مالییک پلی پروپیلنی و 5 درصد پلی بوتادین ایزوسیانات اتصال بین الیاف تقویت شده در فاز داخلی و ماتریس پلیمر نقش مهمی در بهبود ویژگی های مکانیکی چندسازه الیاف چوب/پلیمر دارند.

انتخاب روش مناسب اندازه گیری میزان بهره برداری در مدیریت چرا اهمیت فراوانی دارد. در این پژوهش، به منظور مقایسه روش های برآورد میزان بهره برداری در گونه E. ceratoides از نظر صحت، هزینه و زمان مورد نیاز، آزمایشی در قرق حنا واقع در شهرستان سمیرم انجام شد. روش های مورد مقایسه عبارت بودند از قفس های زوجی (شاهد) قبل و بعد از چرا، ارتفاع- وزن، تخمین چشمی، واحد مرجع، شمارش گیاه، شمارش ساقه، شاخص تولید و طول سرشاخه. کلیه روش های مذکور با روش قفس های زوجی (شاهد) به کمک آزمون دانکن مقایسه شدند، سپس برای تعیین صحت، سرعت و هزینه برای اولویت بندی از فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) استفاده شد. نتایج نشان داد که در مقایسه موردی هر یک از معیارها، روش شمارش ساقه، به ترتیب با درجه اهمیت 207/0 و 215/0 سریع ترین و کم هزینه ترین روش، و در مقایسه کلی مجموعه معیارها (صحت، هزینه و زمان مورد نیاز)، روش ارتفاع- وزن با درجه اهمیت 140/0 مناسب ترین روش برای تعیین میزان بهره برداری در گونه E. ceratoides است.

تعیین فاصله کاشت و نحوه مناسب برداشت گونه آتریپلکس لنتی فرمیس، ازجمله اولویت های تحقیقاتی در عرصه های واجد شرایط بوته کاری در اراضی بیابانی به حساب می آید. به همین انگیزه در بهار 1371 محدوده ای به وسعت 5/4 هکتار در حاشیه کویر سیاه کوه استان یزد انتخاب و در آن بوته کاری شد. این پژوهش درقالب طرح آماری کرت های دوبار خرد شده با تیمارهای اصلی فواصل کاشت 2، 4 و 6 متری، تیمارهای فرعی هرس هر ساله، دو ساله و سه ساله، تیمارهای فرعی فرعی سطوح برش هرس کف بر، هرس از ارتفاع 20، 40 و 60 سانتیمتری با تیمار بدون هرس اجرا شد. برداشت و توزین علوفه تولیدی پس از مرحله استقرار در پاییز 1372 آغاز و مطابق با برنامه پیش بینی شده تا پایان سال 1380 استمرار یافته است. نتایج نشان داد که بین تولید تجمعی علوفه خشک تیمارهای آزمایشی فواصل کاشت اختلاف معنی داری وجود دارد(P<0.10) و حداکثر آن در فاصله کاشت 2 متری حاصل آمده است. بین تیمارهای دوره های هرس اختلاف معنی داری دیده نمی شود. اثرهای تیمارهای ارتفاع برش در اواخر دوره آزمایش مشخص تر شده و بین آنها اختلاف معنی داری بروز کرده است(P<0.01). بالاترین تولید تجمعی متعلق به تیمار ارتفاع برش 60 سانتیمتری است. در بررسی اثرهای متقابل فواصل کاشت، دوره های هرس و ارتفاعات برش، تیمار هرساله از ارتفاع 60 سانتیمتری در فاصله کاشت2 متری، بیشترین میزان تولید تجمعی را طی دوره آزمایش کسب کرده و به عنوان تیمار آزمایشی برتر در این پژوهش معرفی شده است.

با وجود اهمیت بسیار زیاد مراتع در ایران، هر سال بر شدت تخریب آنها افزوده می شود. دام مازاد بر ظرفیت مراتع و جمعیت انسان بهره بردار مازاد بر ظرفیت مراتع در کنار سایر عوامل، به عنوان دو عامل اصلی تخریب مراتع در ایران به حساب می آیند. طرح ملی تعادل دام و مرتع با تکیه بر بسیج همه عوامل مؤثر در سیاستگذاری، برنامه ریزی، اجرا و نظارت و ارزیابی، تصمیمی است در جهت حذف عوامل مخرب مذکور. مجریان و بهره برداران هسته مرکزی فعالیت ها و برنامه های پیش بینی شده در طرح را تشکیل می دهند. بررسی و شناخت تصویری از مشارکت این افراد در اجرای طرح در سال های اخیر زمینه را برای مشارکت سایر مجریان فراهم خواهدکرد. تحقیق حاضر با درک این ضرورت در سال1383 انجام شد. جمعیت مورد بررسی در این تحقیق 119 نفر از مجریان طرح تعادل دام و مرتع از 15 استان کشورهستند. نتایج حاصل از همبستگی بین متغیرها ارتباط مثبت و معنی داری را بین ویژگی های طرح تعادل دام و مرتع (قابلیت اجرا وتحقق انتظارات) و برنامه های ترویجی (مراسم نمادین، فیلم ویدئویی، برنامه های رادیو- تلویزیونی و نشریات ترویجی) با مشارکت در برنامه های طرح تعادل دام و مرتع نشان می دهد. نتایج حاصل از رگرسیون چند متغیری نشان داد که متغیر تحقق انتظارات از میان متغیرهای مربوط به ویژگی های طرح تعادل دام و مرتع بیشترین تاثیر را در مشارکت مجریان در برنامه های طرح تعادل دام و مرتع دارد. از میان متغیرهای مربوط به ویژگی های فردی، متغیر تحصیلات و از میان متغیرهای مربوط به روش های آموزشی – ترویجی، مراسم نمادین و ملاقات با کارشناسان منابع طبیعی به ترتیب بیشترین تاثیر را در مشارکت مجریان در تحقق برنامه های طرح تعادل دام و مرتع دارند.

با وجود اهمیت بسیار زیاد مراتع در ایران، هر سال بر شدت تخریب آنها افزوده می شود. دام مازاد بر ظرفیت مراتع و جمعیت انسان بهره بردار مازاد بر ظرفیت مراتع در کنار سایر عوامل، به عنوان دو عامل اصلی تخریب مراتع در ایران به حساب می آیند. طرح ملی تعادل دام و مرتع با تکیه بر بسیج همه عوامل مؤثر در سیاستگذاری، برنامه ریزی، اجرا و نظارت و ارزیابی، تصمیمی است در جهت حذف عوامل مخرب مذکور. مجریان و بهره برداران هسته مرکزی فعالیت ها و برنامه های پیش بینی شده در طرح را تشکیل می دهند. بررسی و شناخت تصویری از مشارکت این افراد در اجرای طرح در سال های اخیر زمینه را برای مشارکت سایر مجریان فراهم خواهدکرد. تحقیق حاضر با درک این ضرورت در سال1383 انجام شد. جمعیت مورد بررسی در این تحقیق 119 نفر از مجریان طرح تعادل دام و مرتع از 15 استان کشورهستند. نتایج حاصل از همبستگی بین متغیرها ارتباط مثبت و معنی داری را بین ویژگی های طرح تعادل دام و مرتع (قابلیت اجرا وتحقق انتظارات) و برنامه های ترویجی (مراسم نمادین، فیلم ویدئویی، برنامه های رادیو- تلویزیونی و نشریات ترویجی) با مشارکت در برنامه های طرح تعادل دام و مرتع نشان می دهد. نتایج حاصل از رگرسیون چند متغیری نشان داد که متغیر تحقق انتظارات از میان متغیرهای مربوط به ویژگی های طرح تعادل دام و مرتع بیشترین تاثیر را در مشارکت مجریان در برنامه های طرح تعادل دام و مرتع دارد. از میان متغیرهای مربوط به ویژگی های فردی، متغیر تحصیلات و از میان متغیرهای مربوط به روش های آموزشی – ترویجی، مراسم نمادین و ملاقات با کارشناسان منابع طبیعی به ترتیب بیشترین تاثیر را در مشارکت مجریان در تحقق برنامه های طرح تعادل دام و مرتع دارند.