ماهنامه گستره انرژی
پیاپی 55-56 (آذر 1390)

در سال های اخیر تکنولوژی به عنوان پیشران صنایع موجود و نوپا در جهان عمل کرده است. با این حال، این باور در همگان وجود دارد که به طور فزآینده ای نیاز به انتقال تکنولوژی احساس می گردد و هر سازمانی در کنار توسعه مناسب منابع انسانی خود، ایجاد، پشتیبانی و حفظ مخازن و منابع تکنولوژیک و علمی را در اولویت برنامه ریزی خود قرار داده است. در این میان، حفظ و بهره برداری صحیح و بهینه از مخازن نفت و گاز به عنوان شاهرگ حیاتی یک کشور مطرح از جایگاه ویژه ای برخوردار است. صیانت از مخازن، در حقیقت به معنای بهره برداری بهینه از منابع می باشد. در مخازن نفتی زیر زمینی، مقداری هیدروکربور به صورت نهشته وجود دارد و صیانت به این معناست که با مطالعات دقیق و به کار گیری تکنولوژی های مختلف و برنامه ریزی خوب سعی شود که حداکثر مقدار ممکن و در صورت امکان حداکثر هیدروکربور موجود استخراج شود.

یکی از دلایل و اهداف اصلی که ایران از ابتدا در تاسیس مجمع کشورهای صادرکننده گاز به دنبال آن بود، مستقل کردن قیمت گذاری گاز از قیمت گذاری نفت بود. قطعا آینده بازار انرژی دنیا در اختیار گاز خواهد بود و طبعا این حامل باید به صورت مستقل قیمت گذاری شود. البته شیوه های متفاوتی برای تعیین قیمت گاز در بازارهای جهانی وجود دارد، اما سایه سنگین قیمت نفت بر سر قیمت گذاری در همه انواع قراردادهای صادرات گاز همواره دیده می شود.
کشورهای دارنده ذخایر گاز نیز کشورهای محدودی هستند و ایران، قطر و روسیه رقم عمده گاز قابل استحصال جهان را در اختیار دارند. اما مکانیزم هایی که برای منفعت کشورهای مصرف کننده طراحی و اجرا شده اند، مکانیزم بازارهای منطقه ای است؛ چرا که موقعیت و امکان انتقال گاز از نفت ضعیف تر است.

با افزایش تقاضای LNG نسبت به عرضه آن می توان پیش بینی کرد که قیمت LNG در آسیا و اروپا افزایش خواهد یافت. پیش بینی شده که تقاضای جهانی LNG در دهه کنونی دو برابر شود، اما برنامه ریزی ها به گونه ای اند که تا سال 2015 فقط 55 میلیون تن در سال به ظرفیت مایع سازی گاز جهان اضافه خواهد شد که این افزایش ظرفیت، فقط 25 درصد تقاضای پیش بینی شده است. از سال 2009 و به علت عرضه بیش از تقاضای گاز، اروپا شاهد ورود LNG ارزان قیمت به سهم بازار گاز بوده است. در سال 2011، به دلیل ذخیره کافی گاز، افزایش واردات گاز از روسیه و قطر، حدود نه دلار در ازای هر یک میلیون واحد حرارتی (BTU) در بورس مجازی معاملات گاز مایع انگلستان معامله شد.

روسیه با دارا بودن 48 تریلیون متر مکعب ذخایر اثبات شده گاز، رتبه اول را در جهان داراست. این رقم چیزی بیش از یک سوم ذخایر گاز جهان است. این میزان امکان دارد با اکتشافات جدید افزایش یابد. ایران بعد از روسیه جایگاه دوم را در این زمینه دارد. این میزان گاز برای روسیه فرصتی است تا به وسیله صادرات آن بتواند اقتصاد و جایگاه خود را در معادلات جهانی و به خصوص در معادلات اقتصادی اروپا حفظ و ارتقاء دهد. مهم ترین بازار برای گاز روسیه، در غرب اتحادیه اروپا و در شرق کشور چین است، که پیش بینی ها حاکی از آن است که مصرف انرژی این کشور تا سال 2025، 154 درصد رشد نماید. نکته قابل توجه در صادرات انرژی روسیه به شرق مخالفت آمریکا با این مساله است. آمریکا نمی خواهد اهرم های کنترل کننده چین را از دست بدهد، چرا که در نظر آمریکا، چین باید انرژی خود را از طریق دریا و خلیج فارس تامین کند که آمریکا کنترل بیشتری برآن دارد.

«افشین جوان»، عضو هیات علمی موسسه مطالعات بین المللی انرژی گفت، عضویت ایران در مجمع کشورهای صادرکننده گاز (GECF) باعث می شود که بیش از گذشته به فکر وارد شدن به جمع صادرکنندگان گاز و گاز طبیعی مایع شده (LNG) باشیم، زیرا در غیر این صورت این عضویت معنا نخواهد داشت. وی با بیان این که امروزه بازارهای گاز طبیعی دارای پیچیدگی های خاصی است و تجارت آن را برخلاف انتظار بسیار دشوار کرده است، افزود، درک عوامل تاثیرگذار بر تجارت گاز طبیعی بی شباهت با بازارهای نفت خام نیست و بسیاری از معامله گران در بازارهای گاز علاوه بر این که نیازمند شناخت و درک مفاهیم اقتصادی این بازار هستند، نیاز به اطلاع کلی از وضعیت فناوری های آن نیز دارند.

«مهندس سید کاظم وزیری هامانه»، نخستین وزیر نفت «احمدی نژاد» بود که توسط رئیس جمهور برکنار شد. او در دولت نهم در روز 20 آذر ماه 84 با تعداد 172 رای موافق از مجلس رای اعتماد گرفت و در تاریخ 21 مرداد 86 از این سمت برکنار و مشاور «محمود احمدی نژاد» در امور نفت و گاز شد. وی اخیرا در گفتگویی با همشهری اقتصادی از مسائل دوران وزارت خود سخن گفت.

هیچ صنعتی به مثابه صنعت نفت خالق ارزش افزوده نبوده و به عبارتی اقتصادی ترین سرمایه گذاری چه در بخش بالادستی و چه در بخش پایین دستی است. به ازای یک تا دو دلار هزینه تولید نفت در خشکی و سه تا پنج دلار در دریا به ازای هر بشکه نفت، امروزه 30 تا 50 برابر ارزش افزوده ایجاد می کند.

ارزیابی توانمندی تکنولوژیک یکی از ابزارهای کلیدی در فضای مدیریت تکنولوژی است که ادبیات متناظر با آن در طول سالیان گذشته بسط و توسعه فراوانی یافته است. مهم ترین کاربرد این ابزار شناسایی نقاط قوت و ضعف تکنولوژیک با هدف اندازه گیری شکاف تکنولوژیک تکنولوژی است تا بر اساس آن بتوان به تدوین استراتژی و برنامه ریزی تکنولوژی مبادرت نمود. البته عمده توسعه ادبیات این موضوع در سطح بنگاه بوده است؛ در سطح ملی نیز ادبیات این موضوع به جهات مختلف و از جمله به اقتضای کاربرد آن جهت رتبه بندی توانمندی تکنولوژیک کشورها و نیز تسهیل فرآیندهای مرتبط با همکاری های تکنولوژیک بین صنایع مشابه در کشورهای مختلف توسعه یافته است؛ با این وجود، ادبیات موضوع در سطح صنعت توسعه بسیار کمی یافته است و و مدل های مناسب در این زمینه بسیار کم است.

(ص 33) یکی از دلائل مطرح در خصوص تکرار حوادث مشابه در نظام مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست (HSE- MS)، عدم استقرار عناصر اصلی این سیستم به نحو مطلوب در کلیه سطوح سازمانی مربوطه می باشد. در حال حاضر با وقوع حوادث، گروه های مختلف به بررسی وقوع حادثه پرداخته و نتایجی را گزارش می نمایند. تکرارپذیری حوادث مذکور دلیل آشکاری است که یا حوادث به شکل اصولی ریشه یابی نگردیده و یا پیگیری های لازم برای حصول نتایج مطلوب صورت نپذیرفته است. به هر حال هر کدام از دو دلیل فوق یکی از دلائل عدم تعهد مدیران ارشد و در نتیجه عدم استقرار نظام مدیریت مربوطه می باشد.

قوانین تجاری شفاف تر و با قابلیت پیش بینی بیشتر می تواند منافع توامان کشورهای واردکننده و صادرکننده انرژی را تامین کرده و کمک شایانی به جلوگیری از اوج گیری کشمکش های موجود در زمینه انرژی کند.
موضوع امنیت انرژی این روزها از جمله مسائلی است که در دستورکار سازمان تجارت جهانی (WTO) قرار گرفته و بسیاری از صاحب نظران معتقدند که این سازمان می تواند با شفاف سازی، کشورها را متقاعد کند که کشمکش های موجودی در سطح عرضه انرژی را به حداقل برسانند.

بعد از ابلاغ سیاست های کلی اصل (44)، واگذاری بنگاه های دولتی در دستور کار قرار گرفت تا زمینه کوچک کردن دولت، رشد و رونق اقتصاد کشور از طریق خصوصی سازی و توانمندسازی بخش خصوصی فراهم شود؛ در این راستا سهام شرکت های بزرگی همچون ملی مس، فولاد مبارکه، آلومینیوم، مخابرات، پالایشگاه نفت اصفهان و تبریز، کشتیرانی، فولاد خوزستان، حفاری شمال، پتروشیمی فناوران و بانک های ملت، تجارت، صادرات، پست بانک و بیمه های آسیا، البرز و دانا واگذار شد.

با اعلام آژانس بین المللی انرژی (IEA) تحت عنوان قرن 21 به عنوان قرن گاز در مقابل قرن 20 به عنوان قرن نفت از حیث انرژی، توجه بازارهای انرژی خصوصا بازارهای اروپا بیشتر به این منبع طبیعی معطوف شده است؛ از طرفی نیاز روزافزون جامعه صنعتی امروز به انرژی، کشورهای توسعه یافته را نیز به فکر استفاده سوختی اقتصادی تر نسبت به نفت انداخته است. آلایندگی کمتر گاز و هزینه های پایین استخراج آن در کنار پراکندگی وسیع آن در سطح دنیا نسبت به سایر سوخت های فسیلی باعث شده است توجه به این منبع انرژی، افزایش یافته و آن را به سوختی قابل رقابت با نفت تبدیل نماید.

هنگامی که میدان نفتی کرنریور در سال 1988 کشف شد، تحلیلگران معتقد بودند که تنها ده درصد نفت درجای آن استخراج می گردد. در سال 1942 و پس از گذشت چهار دهه از استخراج نفت، تخمین زده می شد که هنوز هم 54 میلیون بشکه نفت قابل برداشت در این میدان وجود دارد. در حالی که تا آن زمان 278 میلیون بشکه نفت از این میدان برداشت شده بود. البته تخمین های گذشته در مورد عملکرد این میدان، بسیار کمتر از برداشت انجام شده از آن بود، چرا که تا سال 1995 میلادی در مجموع 736 میلیون بشکه نفت خام از این میدان تولید شد و کارشناسان اعتقاد داشتند که هنوز هم 970 میلیون بشکه نفت دیگر باقی مانده است.

به کارگیری سیستم های تحلیلی سبب می شود که نتایج اصلی مشخص گردد. چگونگی مدیریت، چگونگی همکاری افراد، میزان هزینه و... همه حاصل از استفاده درست سیستم های تحلیل در اجرای یک پروژه اقتصادی است. گاهی این سیستم ها توانایی تشخیص و بررسی اهداف مناسب و مقایسه بر حسب کمیت را دارند که باعث می شود اجرای پروژه با تضمین و کیفیت بالاتری پیش رود. در بعضی موارد سیستم های تحلیل توانایی فرمول بندی راه حل های استراتژیک به منظور کسب نتیجه آن اهداف را دارند. سیستم های تحلیل از طریق راه های گوناگون در پی به دست آوردن شیوه برخورد با مشکلات هستند و می توانند اهداف اصولی، راه حل ها، فرضیات و خطراتی که در کل اجرای یک پروژه ممکن است با آن روبه رو شویم را شناسایی و به ما اعلام کنند. برای به کار گیری سیستم های تحلیلی ابتدا باید با چند مفهوم ساده آن آشنا شد.

سیاست ملی علم و فناوری، که توسط شورای وزیران در سال 1423 هجری قمری (2002 میلادی) تصویب شد، 11 برنامه را برای بومی سازی و توسعه فناوری های راهبردی که برای توسعه آینده کشور عربستان ضروری هستند، تعریف کرده است. این نقشه راه، طرح یکی از این برنامه ها، یعنی برنامه فناوری پتروشیمی است. این برنامه برای تسریع در توسعه فناوری های پتروشیمی در جهت تامین نیازهای اقتصادی، اجتماعی و دیگر نیازهای ملی مهم عربستان، طراحی شده است و در آن تاکید ویژه ای بر توسعه ظرفیت های داخلی و مورد حمایت فناوری های راهبردی شده است.

دستور العمل اجرایی معاملات قرارداد سلف موازی استاندارد نفت و فرآورده های نفتی در بورس کالای ایران مصوب مورخ 14/12/89 هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار مشتمل بر (45) ماده و (24) تبصره است. متن کامل این دستورالعمل در این شماره درج شده است.

1به گفته وزیر نفت، پیش فروش نفت خام به مردم از طریق اوراق سلف نفتی هم اکنون تصویب شده است و پیش بینی می شود در آذرماه سال جاری اجرایی شود. وزیر نفت از پیش فروش نفت خام به مردم از طریق اوراق سلف نفتی (عرضه و معامله قرارداد سلف موازی استاندارد نفت) به عنوان یک روش نوین سرمایه گذاری خبر داد و گفت، این شیوه سرمایه گذاری هم اکنون تصویب شده است و پیش بینی می شود در آذر ماه امسال اجرایی شود.
2اولین نشست گروه کاری و سومین کارگاه آموزشی کشورهای عضو سازمان همکاری های اقتصادی (اکو) در حوزه انرژی های تجدیدپذیر وفق تقویم نشست های سالیانه اکو با میزبانی جمهوری اسلامی ایران، سازمان انرژی های نو ایران با حضور هفت کشور عضو و همچنین حضور نمایندگانی از شرکت های ایرانی فعال در این حوزه مورخ سوم تا پنجم آبان ماه 1390 در محل سالن اجلاس هتل سیمرغ تهران برگزار گردید

در گروه پلیمری ها در این مدت میزان عرضه از 23 هزار تن در هفته اول به 18 هزار تن در هفته چهارم کاهش پیدا کرده است. این میزان در هفته سوم بیشترین کاهش را داشته و به 17 هزار تن رسیده و دلیل این کاهش عرضه در سه هفته آخر، عدم عرضه پلی وینیل کلراید بود، این محصول در هفته اول به میزان پنج هزار تن عرضه شد.