نشریه نقد زبان و ادبیات خارجی
سال دوم شماره 3 (پاییز و زمستان 1388)

غزلیات شکسپیر از برجسته ترین غزلیات دوره رنسانس محسوب می شوند. در این اشعار شکسپیر نه تنها فرم ظاهری غزل را با ترکیبی متفاوت از نوع ایتالیایی آن تغییر می دهد که با نگاهی متفاوت از هم عصران خود به هویت عشق می پردازد. شکسپیر هویت عشق را با مفاهیمی مانند زمان، زیبایی، مرگ و جاودانگی گره خورده می بیند. در اینجا زمان خطی است و عاشق پیاپی با استفاده از استعاره هایی جدید تلاش می کند که زیبایی را ابدیت بخشیده و عشق خود را جاودانه نماید. بدین ترتیب در ظاهر این طور بنظر می رسد که شکسپیر همان پرداخت افلاطونی در رابطه عاشق و معشوق را تکرار می نماید اما در تحلیل روانکاوی ژک لکان می بینیم که عاشق در زنجیره دوگانه مرگ و ابدیت گرفتار می آید. به عبارت دیگر، تلاش عاشق برای جاودانگی معشوق دچار تعلیق شده و ابدیت به زمانی در آینده تبدیل می شود که دائما در لابلای خطوط شعر به تعویق می افتد. این مقاله برآن است که پس از بررسی هویت عشق و ارتباط آن با زمان به این سوال پاسخ دهد که آیا در غزلیات شکسپیر نگاه به ابدیت عشق باقی می ماند یا روی به نیستی و مرگ می آورد.

ادبیات نمایشی که ریشه آن به پنج قرن قبل از میلاد مسیح بر می گردد، در کنار ادبیات روایی و غنایی یکی از شاخه های اصلی ادبیات محسوب می شود که از زمان ارسطو، فیلسوف بزرگ یونان، تا قرن هیجدهم میلادی به دو ژانر اصلی تراژدی و کمدی تقسیم شد. یکی از مشهور ترین نمایشنامه های جهان، بی شک «ادیپ شهریار» اثر سوفکلس است که بهترین نمونه یک تئاتر ارسطویی محسوب می شود. اساس این نمایشنامه بر پیرنگ استوار است و شالوده آن در حقیقت نمایش اراده و عزم شخصیت اصلی آن در یک مناقشه دراماتیک است. هدف این شیوه نمایشنامه نویسی تزکیه احساس است که به وسیله استغراق و بر انگیختن حس همدردی و ترس در تماشاگر ایجاد می شود. اینچنین تاثیری، زمانی در تماشاگر ایجاد می شود که قهرمان نمایشنامه با توجه به شخصیت متعادل خود، بر اثر اشتباه و خسران به بدبختی دچار شود. از اصول دیگر این نوع تئاتر وجود وحدت سه گانه: وحدت پیرنگ، مکان و زمان است، پنج و یا سه پرده نمایش و سه قسمت مهم آن (لحظه اولین هیجان، لحظه غم انگیز و لحظه آخرین هیجان) است. نقطه اوج نمایشنامه به همراه بازشناخت، پری پتی و لحظه پایان هیجان، از دیگر خصوصیات بر جسته ی تئاتر ارسطویی محسوب می شوند. این مقاله با استناد به نمایشنامه «ادیپ شهریار» مبانی تئاتر ارسطویی را که بر گرفته از کتاب «فن شاعری» است، به تفصیل توضیح می دهد تا دیدگاه ارسطو در مورد ادبیات نمایشی مشخص گردد و خواننده برداشتی جامع راجع به خصوصیات این نوع تئاتر و تاثیر آن برتماشاگر پیدا کند.

نظریه جدید نقد با زیر سوال بردن نقد سنتی که در طول قرون متمادی بر تحلیل های ادبی سایه افکنده بود، سعی در به چالش کشیدن حقیقتی دارد که این نقد مدعی کشف آن است. تشویق به تفکر دوباره در معنای حقیقت و معرفی آن به عنوان موضوعی خارج از حیطه کارکرد نقد سنتی و یا هر نوع نقد دیگر، فلسفه ای است که نقد جدید را رو در روی رقیب قدیمی و سرسخت خود قرار می دهد. پذیرش اصل «عدم امکان دریافت حقیقت» منتقد جدید را به سوی تعبیر یک اثر از نقطه نظر خاص خود هدایت می کند. بدین ترتیب او به جستجوی انسجامی در متن می پردازد که بتواند تعبیر ذهنی او را از یکی از نقطه نظر های زبانشناسانه، روانکاوانه، قوم شناختانه یا... توجیه کند. در این مقاله قصد داریم ضمن مطالعه اصول نقد های سنتی و جدید، به مقایسه کاربرد آنها در ادبیات بپردازیم. سعی خوهد شد با تکیه بر نظریات منتقدان بزرگ، آرای نقد جدیدو افقی را که این نقد از طریق خوانش آزادانه اثر بر ادبیات می گشاید، مورد کنکاش قرار دهیم.

در این مقاله به بررسی سیر تحول تاریخی زبانشناسی مقابله ای و اهداف و وظایف آن از آغاز تاکنون پرداخته شده است. بررسی مقابله ای زبان، پیشینه ای بس طولانی دارد، زیرا هرگاه زبانها در تقابل با هم قرار می گیرند، با یکدیگر مقایسه می شوند. ولی صرف نظر از کارهای جسته و گریخته اولیه، زبانشناسی مقابله ای درواقع در قرن هیجدهم با مطالعات سر ویلیام جونز انگلیسی به طور جدی آغاز شد. جونز به مقایسهی زبان سانسکریت با زبانهای اروپایی پرداخت و علاقه ی زبانشناسان را نسبت به این موضوع برانگیخت. بعد این شاخه از علم زبانشناسی، در چهار گرایش با اهداف متفاوت تکامل پیدا کرد. اولین گرایش که زبانشناسی تطبیقی تاریخی نامیده می شود، به بررسی شباهتهای موجود بین زبانهای خویشاوند می پردازد تا بدین وسیله بتواند زبان اولیه که منشاء زبانهای امروزی است را بازسازی کند. رده شناسی زبان، گرایش دیگر است که بدون توجه به رابطه خویشاوندی، به دسته بندی زبانها براساس ساختار دستوری آنها می پردازد. سومین گرایش، زبانشناسی منطقه ای است که به مطالعه زبانهای همجوار موجود در یک منطقه جغرافیایی می پردازد، که با هم نسبت خویشاوندی ندارند، ولی در عین حال شباهتهایی بین آنها وجود دارد. زبانشناسی منطقه ای بر آن است این تشابهات را کشف و توجیه کند. سرانجام تجزیه و تحلیل مقابله ای جدیدترین گرایش زبانشناسی مقابله ای است، که به مقوله آموزش زبان می پردازد و سعی می کند به کمک زبان مادری پیشنهادهایی برای تسهیل یادگیری زبان خارجی ارائه کند.

در نمایشنامه های شکسپیر نامه نقشی اساسی پیدا می کند و وسیله ای می شود جهت نمایش ویژگی های شخصیتی شخصیت های اثر و همچنین افشا و بسط مضامین اصلی نمایشنامه: آنچه نامه ها درمورد نویسنده نامه و درباره خوانندگان نامه از طریق واکنش به محتوای آن می نمایانند. افزون بر آن، این نامه ها تمهیدی جهت ارائه و بسط مضامین محوری نمایشنامه می شود. در این نمایشنامه، هملت دو نامه می نویسد: یکی به افیلیا که بیانگر احساس و عشق پاک او نسبت به افیلیا است و دیگری نامه ای جعلی که موقتا سرنوشت و مرگ وی را به تاخیر می اندازد، دوستان خیانتکار او را به جزای خویش می رساند و فرصتی به وی می دهد تا ماموریتی را که از طرف روح پدرش به او محول شده به انجام برساند و انتقام پدر را از عموی خود، که قاتل پدر است، بگیرد. در این بحث، نامه ی اول مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد تا تاثیر آن را در نمایاندن شخصیت هملت و آنان که به محتوای این نامه واکنش نشان می دهند مورد تاکید قرار دهیم. نامه ی دوم نیز بررسی می شود تا اهمیت آن را به عنوان عامل اصلی سرنوشت، مضمون محوری اثر، مورد بررسی قرار دهیم.

آثار ژان ژیونو را می توان از منشور دوگانه ی روانشناسی و رویکرد انتقادی مربوط به تخیل گذراند و با توجه به تاثیر گاستون باشلار و ژیلبر دوران مطالعه کرد. ژیونو از جنگ جهانی اول که در آن شرکت جست جراحت های روحی قابل توجهی برداشت و اتهام همدستی او با آلمانی های نازی و عدم اجازه ی چاپ کتاب هایش در دوران جنگ جهانی دوم ضربه ی روحی عمیق ومهلکی را بر او وارد آورد. لذا عمده ی آثارش پرده برمی دارند از دغدغه ی وضعیت انسان در جهان، ویژگی های انسان قرن بیست با تجربه ی دو جنگ جهانی، تجربه ی مرگ و نیستی، نظام تخیلی نویسنده در رویارویی با زمان، اندیشه ای که در آن به ویژه فضا، انسان و اشیا حکایت از وحشت وی در مقابل گذر زمان دارند و او را برای رهایی از نیستی یاری می دهند. بنابراین هدف ما در این مقاله، بررسی چگونگی کارکرد تخیل ژیونو از خلال تحلیل چندی از فضاهای ویژه ای است از قبیل (هزارتو، کاخ، پلکان و پنجره) در یکی از آثار مهم بعد از جنگ به نام شاه سرگرمی ندارد.

در این کار پژوهشی تمام کتابهای درسی سال تحصیلی 88 – 1387 دوره ابتدایی کلمه به کلمه بررسی شده است. در این بررسی، کلماتی که در آنها آوای «ی» میانجی و یا همزه به کار رفته است مورد توجه قرار گرفته و میزان یکسان بودن املایی و شیوه ی نگارش و میزان هماهنگ بودن کتابهای مختلف سالهای مختلف مقایسه شده اند. گردآوری داده ها از طریق بررسی تک تک کلمات کتابهای مذکور صورت پذیرفته است. با توجه به نوع تحقیق، نحوه گردآوری داده ها و تجزیه و تحلیل آنها، روش انجام کار توصیفی است. جامعه آماری این پژوهش کلیه کتابهای درسی سال تحصیلی 88 – 1387 دوره ابتدایی می باشد و با توجه به اینکه تمام کلمات کتابها مورد بررسی قرارگرفته، حجم نمونه نیز تمام کتابهای فوق بوده و نمونه گیری انجام نشده است. تجزیه وتحلیل داده ها از طریق مشخص کردن فراوانی و درصد ناهماهنگی های مربوط به آوای «ی» میانجی و همزه صورت پذیرفته است. نتایج تحقیق نشان می دهد که در تعدادی از کتابهای درسی و همچنین در بین آنها در مقایسه با یکدیگر ناهماهنگی هایی از نظر نحوه اتصال پایه واژه-ها در کلمات مرکب وجود دارد.