نشریه سراج منیر
سال دوم شماره 6 (تابستان 1391)

مقاله حاضر ابتدا دیدگاه وهابیان را درباره توحید در اسما و صفات مطرح و سپس بر اساس کتاب و سنت دیدگاه آنان را نقد و بررسی کرده است و در نتیجه سست بودن آرا و نظریات وهابیان در خصوص توحید در اسما و صفات الهی را به اثبات رسانده است.

در این نوشتار به بررسی و ارزیابی کتاب مجموعه التوحید پرداخته ایم. این اثر تمام نوشته های محمد بن عبدالوهاب و برخی از نوشته های ابن تیمیه را جمع آوری کرده است. روشن است که نخستین بحث درباره توحید و شرک است. تعریف عبادت، توحید و اقسام آن از مباحث مهمی است که در گفتار نخست او مورد بررسی قرار گرفته است.

سلیمان بن عبدالوهاب از اولین منتقدان جدی برادرش محمد بن عبدالوهاب به شمار می آید. ردیه ای نگاشت که بعدها به نام الصواعق الإلهیه معروف گردید. این کتاب در بازگشت مسلمانان از عقاید محمد بن عبدالوهاب تاثیر فراوانی داشت؛ چنان که علمای وهابی از آن زمان تا کنون درصدد مخدوش جلوه دادن این کتاب برآمده اند. این مقاله در صدد بررسی شخصیت سلیمان بن عبدالوهاب و کتاب او در پاسخ به اشکالاتی است که وهابیان بر شیخ سلیمان و کتاب مزبور وارد کرده اند.

برآمدن محمد بن عبدالوهاب در نجد واکنش های گسترده ای در پی داشت. نگرش های متفاوت به بنیادهای فکری و رفتاری او، پرسش های فراوانی را در ذهن ها بر انگیخت؛ مانند وهابیت چیست؟ اعتراض او به کدامین گفتار و رفتار مسلمانان است؟ آموزه های اصلی آن کدام است؟ نتایج سیاسی اجتماعی وهابیت به سود چه کسانی تمام می شود؟ رویکرد اندیشمندان اهل سنت به آموزه های وهابیت و ارزش گذاری آن چگونه است؟
این نوشتار در صدد پاسخ به برخی از پرسش هاست و بستری را برای بحثی روشن در این زمینه فراهم می آورد.

مقاله حاضر تحقیق تطبیقی در خصوص اندیشه ها و رفتارهای فرقه خوارج و وهابیت است. نویسنده ابتدا توضیح کوتاهی درباره معرفی این دو گروه داده و سپس در چهارده عنوان به بررسی برخی از شباهت های گروه خوارج و وهابیت در ایده ها و عملکردها پرداخته است.

پاکیزه بودن ساحت نورانی قرآن کریم از تحریف و طعن هایی همانند آن، از نگاه همه مسلمانان امری تردید ناپذیر است، اما آنچه این فضای همگرایی را به هم می ریزد، اتهام وهابیان به شیعه است که می گویند شیعه قائل به تحریف و تغییر است، ولی اگر به منابعی که وهابیان به آنها اعتماد دارند، مراجعه کنیم، خواهیم دید که در این منابع به ویژه در صحیح بخاری و صحیح مسلم اخباری نقل شده که نشان می دهند قرآن دچار تحریف و تغییر شده است و در واقع، آنچه به شیعه نسبت می دهند، خود به آن دچارند و یا باید خودشان قائل به تحریف قرآن باشند و یا منابع مورد اعتماد خود به ویژه صحیحین را تکذیب کنند.

حدیث سفینه که از طرق مختلف در کتب روایی اهل سنت نقل شده است، فضایل بی شماری را برای اهل بیت پیامبر(صلی الله علیه وآله) ثابت می کند. با وجود تایید صحت این حدیث از سوی بسیاری از علمای اهل سنت، سلفیون و وهابیون براساس رویکرد عثمانی خود تلاش کرده اند تا با دلایل ضعیف و واهی این حدیث را تضعیف و صدور آن را از پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله)را انکار کنند. در این مقاله با بررسی یک سند از اسانید این حدیث، اثبات می شود که ادعای ضعف این حدیث از سوی وهابیون بی اثر است و صحت آن نشان از ضعف دیدگاه های گفتار ابن تیمیه و پیروان فکری او در علم حدیث و رجال دارد.

تعالیم اسلام بر پایه عقلانیت و مطابق فطرت بشری نهاده شده است که در برگیرنده همه جوانب زندگی است. در زندگی بشری گاهی به سبب وجود عقاید و سلیقه های گوناگون، انسان مجبور به رفتاری بر خلاف عقیده قلبی خود برای حفظ جان و یا مصالح دیگری است. اسلام با رعایت ضوابط و شرایط خاصی چنین رفتاری را در تعالیم خود به پیروانش توصیه نموده است. در این میان شیعه به سبب فشارهای سیاسی، بیشتر از سایر مذاهب به تقیه عمل کرده است، ولی عده ای ظاهرگرا شیعه را به دلیل عمل به تقیه، به نفاق و کفر و الحاد متهم کرده اند. این مقاله در پی اثبات جوانب مختلف تقیه در قرآن کریم، سیره پیامبراکرم(صلی الله علیه وآله)، صحابه و بزرگانی است که مورد قبول فرقه وهابیت اند.