فصلنامه علوم و مهندسی محیط زیست
شماره 52 (1391)

سواحل و مناطق بین جزر و مدی به عنوان یکی از مهمترین بوم سازگان های دریایی بوده که از نظر بوم شناسی دارای اهمیت ویژه ای می باشند. شکم پایان به علت حضور در بستر و قدرت اندک در تغییر مکان می توانند به عنوان شاخصی مهم به منظور تعیین تاثیر مخرب فعالیت های انسان بر سواحل به کار روند. در این پژوهش شاخص های تنوع زیستی گونه های شکم پایان مناطق ساحلی بندر عسلویه و بندر بوشهر محاسبه و با هم مقایسه شدند. شاخص های غنای گونه ای مارگالف، تنوع گونه ای شانون وینر و غالبیت سیمپسون برای شکم پایان سواحل گلی، ماسه ای و صخره ای در دو منطقه محاسبه گردید. نتایج نشان دهنده وجود تنوع بالای شکم پایان در دو منطقه بود. با توجه به نتایج به دست آمده مشخص گردید که در فصل زمستان نسبت به تابستان شاخص های غنای گونه ای مارگالف و غالبیت گونه ای سیمپسون کاهش یافته ولی شاخص شانون وینر افزایش نشان می دهد. از نظر غنا و تنوع گونه ای بسترهای گلی و ماسه ای عسلویه دارای تنوع بالاتر نسبت به بوشهر ولی بسترهای صخره ای بوشهر تنوع و غنای گونه ای بالاتری را نشان دادند. بالاترین میزان به دست آمده برای تنوع گونه ای و به تبع پایین ترین میزان غالبیت گونه ای به بسترهای صخره ای بوشهر در فصل تابستان مربوط می شود و کمترین تنوع گونه ای و بالاترین میزان غالبیت به بسترهای ماسه ای بوشهر در فصل زمستان تعلق دارد. به طور کلی بر اساس نتایج به دست آمده می توان نتیجه گرفت که گونه های شکم پایی که بسترهای سخت را برای زیست ترجیح می دهند در سواحل بوشهر دارای تنوع بالاتری هستند. همچنین شکم پایان حفار که بسترهای نرم را ترجیح می دهند در سواحل عسلویه بیش از بوشهر یافت می شوند.

مقاوم سازی زیستی خاک یکی از روش های در حال توسعه برای به سازی خاک است که اساس این فرآیند بر پایه تولید میکروبی رسوب کربنات کلسیم می باشد. در این روش اوره توسط آنزیم اوره آز ترشح شده از باکتری، هیدرولیز شده و کربنات کلسیم در حضور یون کلسیم تشکیل می شود. در این مطالعه پس از بررسی باکتری های دارای پتانسیل به سازی خاک و انتخاب باکتری مناسب، تغییر میزان مقاومت قابل دستیابی و میزان مواد مصرفی مورد ارزیابی قرار گرفت. روند مقاومت گیری خاک نیز در طول زمان با استفاده از این روش در یک سری ستون های آزمایشگاهی بررسی و تاثیر دانه بندی خاک نیز بر روند به سازی به طور جداگانه مورد مطالعه قرار گرفت. همچنین با استفاده از یک باکتری بومی روند سمانتاسیون آزمایش شد. نتایج بیانگر این است که حداکثر 28 روز زمان برای رسیدن به مقاومت نهایی نیاز می باشد و دانه بندی خاک در توزیع باکتری، گیر افتادن آن و نحوه ی تزریق مواد تاثیر به سزایی دارد. حداکثر مقاومت به دست آمده در این مطالعه حدود kPa 800 می باشد، این مقدار با استفاده از باکتری بومی جداسازی شده حدود kPa 600 می باشد. این مطلب بیانگر این است که باکتری های مختلفی در خاک وجود دارند که پتانسیل به سازی زیستی را داشته و می توانند متناسب با کاربردهای مختلف مورد استفاده قرار گیرند

در این مقاله به بررسی رابطه میان رشد اقتصادی و آلودگی ناشی از گازهای گلخانه ای درکشورهای ایران، عربستان، قطر، الجزایر، کویت، ونزوئلا، اکوادور، نیجریه وگابن طی دوره زمانی 2006-1995 پرداخته شده است. به این منظور، با تکیه بر روش های مرسوم در داده های ترکیبی (پانل)، به بررسی این رابطه در قالب منحنی زیست محیطی کوزنتس (EKC) پرداخته شد. مصرف سوخت های فسیلی با تولید گازهای گلخانه ای همراه بوده و افزایش گازهای گلخانه ای به گرمایش زمین منجر می شود. در این بررسی دی اکسیدکربن که موثرترین گاز در اثر گلخانه ای و پدیده گرمایش زمین می باشد، به عنوان شاخص آلودگی و تولید ناخالص داخلی به عنوان شاخص رشد اقتصادی آزمون شد. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که انتشار دی اکسیدکربن به عنوان موثرترین گاز گلخانه ای در پدیده گرمایش زمین، در رابطه با رشد اقتصادی از فرضیهU شکل وارونه پیروی نمی کند. نتایج بررسی نشان می دهد که رابطه مستقیمی میان رشد اقتصادی و گرمایش زمین وجود دارد. رابطه میان رشد اقتصادی و انتشار دی اکسیدکربن به شکل درجه سوم بوده وN شکل است. به این مفهوم که گرمایش زمین همراه با رشد اقتصادی افزایش یافته است و سپس روندی کاهشی داشته و مجددا با افزایش بیشتر رشد، دوباره روندی افزایشی به دست می آورد

شاه روباه از کمیاب ترین گونه سگ سانان است که اطلاعات اندکی در خصوص ویژگی های زیست شناختی و پراکنش این گونه در ایران وجود دارد. هدف از این مطالعه استفاده از تکنیک دوربین تله ای برای به دست آوردن اطلاعات دقیق از جمعیت و انتشار شاه روباه در پناهگاه حیات وحش دره انجیر واقع در استان یزد بود. در این مطالعه از 35 دوربین تله ای طی ماه های اردیبهشت و خرداد سال 1390 استفاده شد. همچنین پیمایش میدانی برای شناخت نقاط حضور و تولیدمثل گونه در پناهگاه حیات وحش دره انجیر انجام گرفت. در طی دوره مطالعاتی 5346 عکس از حیات وحش منطقه مورد مطالعه گرفته شد که شامل 20 عکس از شاه روباه در سه ناحیه متفاوت دراین منطقه بوده است. تمام این عکس ها هنگام شب گرفته شده بود. علاوه بر آن یک لانه شاه روباه با 3 توله در ارتفاعات بوزوآ در جنوب شرقی منطقه مشاهده شد. نتایج این مطالعه نشان می دهد که پراکنش شاه روباه در ارتفاعات بوزوآ و هزاردره پناهگاه حیات وحش دره انجیر قطعی است.

رودخانه بهمنشیر درجنوب غربی ایران و در استان خوزستان واقع شده و مهمترین منبع تامین آب شرب و کشاورزی منطقه خرمشهر و آبادان می باشد. محدوده مطالعاتی این پژوهش از ابتدای انشعاب این رودخانه تا خلیج فارس می باشد. جهت نمونه برداری 5 ایستگاه که گویای بهترین وضعیت رودخانه بودند تعیین شدند. دراین مطالعه به منظور مشخص نمودن آلودگی آب ترکیب و تنوع جلبک های رودخانه بهمنشیر بررسی شد. همچنین برخی شاخص های تعیین کیفیت آب از قبیل کل مواد معلق، دما، نیترات، فسفات، هدایت الکتریکی، آمونیاک،pH، DO، BOD که بر جمعیت جلبک ها و نیز کیفیت آب اثرگذار هستند برای مدت یک سال آبی به صورت ماهیانه اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که به دلیل مجاورت ایستگاه های 1و2 با مراکز صنعتی و همچنین تخلیه فاضلاب های شهری و کشاورزی به درون رودخانه، جنس های مختلف فیتوپلانکتون، آلودگی متوسط را در این مناطق نشان داده و ایستگاه های 3 و4 آلودگی خاصی را نشان نمی دهد. همچنین ایستگاه 5 (مصب) از نظر کیفیت در رده متوسط قرار می گیرد. در آذر و دی ماه به دلیل میزان بالای TSS و نور کم و ایجاد آلودگی از نوع گل و لای، فراوانی فیتوپلانکتون ها پایین است. در کل هر چه از طرف بالادست رودخانه به طرف مصب پیش می رویم از شدت آلودگی کاسته شده و فراوانی جنس های شاخص آلودگی کاهش می یابد. نتایج طبقه بندی آب بر اساس شاخص شانون که آلودگی متوسط را در تمام فصول و ایستگاه ها نشان داد، تایید کننده نتایج به دست آمده است. در پایان راهکارهایی پیشنهادی جهت بهبود و کنترل وضعیت رودخانه مورد نظر ارائه گردیده است.

امروزه آسیب های ناشی از هجوم گونه های وحشی به مزارع، باغ ها، انسان ها و سکونتگاه های انسانی، مبحثی قابل توجه در مدیریت حیات وحش کشور می باشد و با توجه به اینکه این خسارات هزینه های سنگینی را به فرد خسارت دیده تحمیل می نمایند، موضوع اهمیتی مضاعف پیدا می کند. با توجه به گزارش های متعدد از خسارات ناشی از حیات وحش در اقصی نقاط کشور و ضرورت کنترل این آسیب ها به دلایل مختلف زیست محیطی و نیز لزوم بررسی گونه های شاخص آسیب رسان در کشور، در این مقاله عوامل اصلی آسیب رسان حیات وحش و موارد آسیب دیده شاخص و در اولویت مناطق کشور به ترتیب اولویت بررسی می شوند و ضمن معرفی گونه های آسیب رسان، ارتباط گونه ها با وضعیت اقلیمی استان ها و نیز موارد خسارت دیده مورد بررسی قرار می گیرد. بی شک اولین گام در پیشگیری از خسارات، شناسایی وضعیت آسیب و نحوه ایجاد آن می باشد تا با کاهش خطا و جلوگیری از صرف هزینه های هنگفت در این امر موفق تر عمل نماییم. بر همین اساس آخرین وضعیت خسارات ناشی از حیات وحش طی پرسشنامه های مفصلی که در اختیار تمامی ادارات کل حفاظت محیط زیست استان ها قرار گرفت جمع آوری شد و سپس سوابق 10 ساله خسارات وارده از ناحیه حیات وحش (به صورت فرم های شکایات مردمی و گزارشات ادارات کل حفاظت محیط زیست استان ها از خسارت های ناشی از حیات وحش) موجود در دفترتنوع زیستی و حیات وحش سازملن حفاظت محیط زیست، بررسی و تفکیک شده و نتایج حاصل جمع بندی شده و مورد تحلیل قرار گرفت

آلودگی نوری تهدیدی رو به گسترش بوده که زیستگاه های حساس و حیات وحش را متاثر ساخته است. تاثیر میزان نور طبیعی در تنظیم برهم کنش گونه های مختلف تاکنون توسط پژوهشگران بسیاری مورد بررسی قرار گرفته است. اما به جز موارد معدود، مطالعه ای در مورد تبعات نور مصنوعی بر این برهم کنش ها انجام نشده است. با گسترش سکونت گاه های انسانی، میزان نور مصنوعی نیز رو به افزایش گذاشته است به نحوی که بر زیست شناسی و بوم شناسی گونه های حیات وحش اثراتی اساسی باقی گذاشته است. برخی از اثرات افزایش نور مصنوعی بر گروه های تاکسونومیکی خاص شناخته شده می باشد. مثلا مرگ و میر پرندگان مهاجر در اطراف سازه های نورانی بلند و همچنین اشتباه در جهت یابی لاکپشت های دریایی به دلیل افزایش نور مصنوعی در محل های زادآوری، اختلال در زمان فعالیت پستانداران کوچکی مثل جوندگان آنها قابل ذکر می باشند. اثرات افزایش نور مصنوعی در طول شب بر رفتار و بوم شناسی جوامع گونه ها کمتر مورد بررسی قرار گرفته و موضوعی جدید برای پژوهش در بوم شناسی و چالش های حفاظت می باشد.

در دهه های اخیر، توسعه شهرها و افزایش جمعیت انسانی و تغییرات اقلیمی و وقوع خشکسالی های مداوم و بلند مدت، باعث به وجود آمدن مسایل زیست محیطی و آلودگی های فراوان شده است. برخی از این نوع آلودگی ها دارای خصیصه فرامرزی هستند. بدین سبب امروزه حفاظت از محیط زیست، حوزه ی نسبتا نوینی برای مقررات بین المللی به شمار می آید. حقوق بین الملل جهت پاسخگویی به مسایل و مشکلات زیست محیطی جهان و حل حقوقی آنها، اقدام به وضع قواعد و مقرراتی کرده که این امر، باعث پیدایش شاخه ای در حقوق بین الملل به نام حقوق بین الملل محیط زیست شده که یکی از جدیدترین شاخه های حقوق بین الملل می باشد. یکی از انواع آلودگی های فرامرزی پدیده ریزگردها یا همان گرد و غبار است، که عمدتا منطقه ای و بعضا از قاره ای به قاره دیگر منتقل می شود. از عوامل اصلی ایجاد این گونه توفان ها، فرسایش زمین می باشد. پدیده گرد و غبار که در زمره آلودگی های از راه دور طبقه بندی می شود، از جمله موضوعاتی است که در حقوق بین الملل محیط زیست از جنبه آلودگی های فرامرزی بررسی می شود.