درباره رابطه رفتاری شیطان و انسان بسیار گفته و شنیده شده است. بسیاری از کتاب های اخلاقی و دینی به این موضوع پرداخته اند و مسایل ریز و درشت آن را به دقت موشکافی و تحلیل و تبیین کرده وحتی توصیه هائی نیز به عنوان آموزه های اخلاقی و یا قانونی شریعت ارایه داده اند؛ با این همه کم تر کسی به انسان اجتماعی نگریسته و به تحلیل و تبیین رابطه انسان اجتماعی یعنی جامعه به عنوان یک واحد کل و یا کلی توجه داده است.

به نظر می رسد که میان رابطه انسان فردی با شیطان فردی از سویی و رابطه انسان اجتماعی و جامعه به عنوان کل با شیطان، وجوه اشتراک و تمایز چندی وجود دارد. این نظر به ویژه بر پایه مبانی کسانی که برای