ابواسحاق نورالدین اشبیلی ستاره شناس اندلسی قرن ششم و هفتم هجری قمری است. در بطروج در شمال قرطبه، به دنیا آمد و به این سبب به «بطروجی» ملقب شد و چون بیشتر عمر خود را در اشبیلیه گذراند به «اشبیلی» نیز مشهور است. در منابع تاریخ فوت او را حدود 614 ق ذکر کرده اند. بطروجی کتابی به نام الهیئئ دارد که از طریق آن می توان دریافت که شاگرد و دوست ابن طفیل، فیلسوف مشهور اندلسی، بوده است.

نقد هیئت بطلمیوس و دفاع از کیهان شناسی ارسطو، یک سده پیش از بطروجی آغاز شده بود. ابن باجه، جابربن افلح اشبیلی، ابن طفیل و ابن رشد در رد هیئت بطلمیوس سخنانی گفته بودند و ابن میمون، معاصر بطروجی، نیز مخالف نظریه بطلمیوسی و موافق با قواعد طبیعیات ارسطویی بود. از نظر ارسطو، آسمان از فلک های تودرتو و متحدالمرکزی تشکیل شده است که حرکت های خاص خود را دارند. هر فلک شامل یک یا چند جرم آسمانی (ثوابت و سیارات) است که با حرکت افلاک تغییر مکان می دهند. بنابراین، هر فلک محرک آن دسته از جرم های آسمانی است که در آن قرار گرفته اند. بطروجی نظریه حرکت لولبی (حلزونی) را که ساده تر و به نظریه ارسطو نزدیک تر بود، عرضه کرد. از نظر او فلک نهمی وجود دارد که منشا همه حرکات است و فلک های تودرتوی آسمان تحت تاثیر این فلک برین، از شرق به غرب می چرخند و سرعت حرکت هر فلک به فاصله آن از فلک نهم تفاوت دارد.

٭ به نقل از کتاب

<تقویم تاریخ، فرهنگ و تمدن اسلام و ایران>