آرشیو شنبه ۹ اردیبهشت ۱۳۹۱، شماره ۷۵۲۷
اخلاق
۶

اخلاق پژوهش؛ مبانی و مسائل

رضا جاودان

«کتاب اخلاق پژوهش؛ مبانی و مسائل» به کوشش محسن جوادی و 10 نویسنده دیگر به همت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی منتشر شده است. این کتاب، 9 مقاله مفصل از 10 نویسنده در حوزه های مختلف مرتبط با پژوهش را در خود جای داده است.

«درآمدی بر اخلاق پژوهش» نوشته سیدحمید اسلامی اردکانی، «درآمدی بر اخلاق پژوهش در فضای مجازی» اثر علیرضا ثقه الاسلامی، «اخلاق در پژوهش های پزشکی» به قلم شهرام احمدی نسب، «بیانیه ملی درباره عمل اخلاقی در پژوهش انسانی» به کوشش زهره سادات ناجی و پیمان سلامتی، «مستندات نقلی اخلاق پژوهش» نوشته غلامحسین اصغرزاده، «اخلاق پژوهش و نطریه های اخلاقی» تالیف زهرا خزاعی، «ابعاد اخلاق پژوهشی علمی» اثر امیر دیوانی، «دنیای جدید اخلاق پژوهش» از حمید بخشنده آبکنار و «پیش نویس ضوابط بنیادی اخلاق پژوهش» نوشته سیدحسن اسلامی، عناوین مقالات این کتابند.

محسن جوادی در بخشی از مقدمه کتاب با یادآوری لزوم پایبندی پژوهشگر به اخلاق از مراحل اولیه، می نویسد: «خطای اخلاقی در روند پژوهش متصور است و ممکن است جزئی از فرایند یک پژوهش از لحاظ اخلاقی خطا باشد. پرسش مهم این است که آیا غرض پژوهش که حل مسئله نظری یا علمی است در صورت ارتکاب خطای اخلاقی در جزئی از فرایند پژوهش، قابل تحصیل نیست؟»

وی علاوه بر کوشش برای پاسخ به این سئوال که چه ارتباطی بین خطای اخلاقی و ناکامی در حل مسئله و یافتن حقیقت در یک فعالیت پژوهشی وجود دارد، بر این مسئله تاکید دارد که «تردیدی نیست که گاهی خطاهای اخلاقی ما را از کشف حقیقت های بنیادی یا مجهول های نظری باز می دارند اما داستان پایبندی به اخلاق در فرایند پژوهش بیش از آنکه ارزش روشی داشته باشد و به کار تامین و تضمین حقیقت یابی آدمیان و یا تدبیر مناسب برای رسیدن هدف آنها بیاید، با عمق روح و روان آدمی (در اخلاق فضیلت) و با سود و منفعت آدمی (در اخلاق سود گرایی) و با ساختار و ماهیت سرشت عقلانی آدمی (در اخلاق کانتی) ربط و نسبت دارد».

مولف و نویسندگان این کتاب ضمن تاکید بر اهمیت اخلاق پژوهش و اشاره به ابعاد مختلف آن، اظهار امیدواری کرده اند این کتاب بتواند تمایل دانشوران جوان را به مطالعات اخلاق کاربردی و اخلاق پژوهش برانگیزد. «کتاب اخلاق پژوهش؛ مبانی و مسایل» را پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در 600 صفحه منتشر نموده است.