بررسی تحلیلی تاریخ تحول جوامع بشری حکایت از آن دارد که مکتب اسلام به دلیل اصالت ذاتی و حقانیتی که از ناحیه شارع برای آن قرار داده شده است، پیوسته مورد اقبال و توجه عقول سلیم و قلوب پاک بوده است. با این حال، در گرانمایه نزد مسلمانان چنان که شایسته و بایسته بوده، پاس داشته نشده و لذا شاهد برخی از غفلت ها، انحراف ها یا جهالت ها در موضوع التزام به اصول اسلامی و دعوت به آن بوده ایم.

آنچه این وضعیت نامطلوب را نقد و اصلاح کرده لطف الهی و اراده مردان و زنان مومنی بوده که توانسته خیزش های رهایی بخش و نهضت های اصلاحی را با هدف بازگشت به اسلام پدید آورد. بیداری اسلامی را می توان نظریه ای جامع و کاربردی در این زمینه ارزیابی کرد که دو ساحت نظر و عمل را در حیات انسان تحت تاثیر قرار داده است. اثر حاضر دربردارنده 9 عنوان مقاله علمی است که در قالب دو بخش اصلی سازماندهی شده است.