آرشیو پنجشنبه ۱۹ دی ۱۳۹۲، شماره ۱۹۲۴
علم
۹

بررسی نتایج مطالعات پیش بینی زلزله در گستره تهران

ریاضیات در خدمت مدیریت زمین شناسی لرزه ای

محمد طالبی (دانشجوی دکترای زلزله شناسی پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله)

مطالعات پیش بینی بر پایه پارامترهای لرزه خیزی با هدف ارزیابی رخداد زلزله ها در فضا و زمان برای یک ناحیه خاص انجام می شوند. در پژوهش هایی که ما انجام دادیم، سعی شده است روش پیش یابی (پیش بینی احتمالی) در مورد تهران انجام شود. این روش، یکی از شیوه های پیش یابی آماری-احتمالی زلزله است که مبانی ریاضی آن به مرورتوسعه یافته و شامل پیش یابی بلندمدت و پیش یابی کوتاه مدت است. اساس این روش، استفاده از زمین لرزه های موجود در یک کاتالوگ و بررسی اثر آنها برای پیش یابی زمین لرزه در آینده است. در مطالعه ما، تغییرات زمانی و مکانی موجود در رفتار فرکتالی در شعاع 50، صد و 150کیلومتری شهر تهران و با استفاده از داده هایی با بزرگای بیش از 5/2 مرکز لرزه نگاری کشوری-دانشگاه تهران (از تاریخ دی 1384 تا آذر 1392) بررسی شده است. (فرکتال یا برخال ساختاری است که هر جزو از آن، شبیه کل است یعنی با بزرگ کردن هر جزو به نسبت معین، همان ساختار اولیه به دست می آید. از فراکتال ها یا برخال ها برای مدل سازی ساده برخی پدیده های پیچیده طبیعت مانند زلزله استفاده می شود.)

توزیع رومرکز زمین لرزه ها و ارتباط آن با سیستم گسلی در یک دوره زمانی یا مکانی مشخص، با بعد فرکتال مشخص می شود. اختلاف بین ابعاد فرکتالی مربوط به مقیاس ناحیه ای و محلی نیز می تواند ابزاری برای اندازه گیری تغییرات در پیچیدگی فعالیت لرزه ای در بازه زمانی و مکانی فراهم آورد. مقادیر به دست آمده در مطالعه ما نشان می دهند که منطقه از لحاظ پیچیدگی تکتونیکی (در مکان و زمان) مستعد رویداد زمین لرزه ای با بزرگای بین پنج تا 7/5 هستند. همچنین سامانه گسلی محدوده بررسی شده در پاسخ به تغییرشکل (کرنش) پوسته زمین، ناپایدار است. علاوه بر آن، مقادیر به دست آمده در ابعاد زمان، بیانگر رفتار پواسونی لرزه خیزی منطقه هستند، به این معنا که روند فعالیت لرزه ای طی زمان به کندی تغییر می کند.