دولت ها وظایفی دارند که در قانون به آن تصریح شده است؛ از جمله آنکه بهداشت و آموزش و پرورش و اداره مملکت به عهده دولت است. اما معنی این حرف این نیست که بار مسئولیت از روی شانه ملت برداشته می شود. به عبارت دیگر گناه توسعه نیافتگی و عقب ماندگی را نمی شود به گردن دولت ها انداخت و ملت ها را بی تقصیر دانست. مفهوم «کلکم راع و کلکم مسئول»هم همین است که هرکس به اندازه عقل، وسع و اختیارش مسئولیت دارد. در پیروزی و شکست، در موفقیت و عدم موفقیت، این ملت ها هستند که یا تحسین می شوند یا مورد ملامت قرار می گیرند. درست است که نقشه پیشرفت و توسعه را دولت ها ترسیم و سیاست های خرد و کلان را آنها تعیین می کنند،