آرشیو یکشنبه ۳ آبان ۱۳۹۴، شماره ۲۴۳۰
هنر
۱۴

آیا این هنر است؟

علی فرامرزی

اسکات کلی فضانوردی است که تاکنون بیشترین زمان را در فضا گذرانده. او توانسته با دوربین شخصی خود هنگامی که از آن ارتفاع به زمین نگاه می کند، عکس بگیرد. ویژگی ها و شگفتی هایی که در این تصاویر بود جاناتان جونز، نویسنده و منتقد هنری روزنامه گاردین، را برآن داشت تا در شماره 19 اکتبر 2015 این سوال را مطرح کند که آیا عکس های اسکات آثار هنری اند یا اسکات یک هنرمند است!؟ جونز سپس به تعدادی از آثار طراحی به دست آمده در جنوب فرانسه اشاره می کند و این سوال را مطرح می کند که آیا این آثار را می توان در زمره هنر قرار داد و به وجودآورندگان آنها نخستین انسان های هنرمند بوده اند؟ جواب هرچه باشد سوال بعدی چراست!؟ به چه دلیل آری یا نه!؟

جونز نتیجه می گیرد که آری، اسکات یک هنرمند است و عکس هایش نیز اثر هنری اند. دلایل او برای چنین نتیجه گیری ای بسیار نزدیک به تعریف «هنرمعاصر» است. در هنر معاصر تاکید بر اصل ایده است، به این معنی که بدیع و خلاق بودن ایده است که فرد را شاخص می کند و می توان به او صفت هنرمند را اطلاق کرد؛ اینکه در پروسه خلق اثر چه اتفاقی می افتد یا محصول به وسیله چه کسانی تحقق می یابد، تاثیری در اثر هنری بودن یا نبودن نخواهد داشت. اثر ممکن است به وسیله خود هنرمند یا هر فرد یا گروهی تولید شود. این همان تفاوتی است که هنر مدرن را از معاصر تفکیک می کند؛ چراکه در آثار مدرن پروسه خلق اکثرا توسط خود خالق اثر طی می شود و چه بسا اتفاقات خلاقانه بسیاری در همین محقق شدن محصول نهایی به وجود می آید. نسبی بودن و طیفی بودن تعاریف معنایی تا جایی گسترده است که گاه می تواند به ضد خود تبدیل شود و در مواردی حتی خود صورت مسئله را زیر سوال خواهد برد؛ مثل این سوال که آیا لغاتی مانند هنر و هنرمند، دام هایی نیستند که کلمه بر سر راه ما گسترده و بحث های بی پایانی را دامن زده است و درگیرشدن به آنها ما را از درک مستقیم هستی و دریافت شهودی جهان دور نمی کند!؟