آرشیو دوشنبه ۲ آذر ۱۳۹۴، شماره ۳۴۰۰
حادثه
۱۴
نگاه روز 1

شایعه به قصد تشویش اذهان عمومی پیگرد قانونی دارد

دکتر محمدعلی نجفی توانا (حقوقدان)

در قانون مجازات اسلامی قوانینی وجود دارد که بر اساس آن کسانی که اقداماتی در جهت تشویش اذهان عمومی انجام می دهند قابل شناسایی و پیگیری هستند. در غیر این صورت اگر به گونه ای باشد که موجب از بین رفتن حیثیت شخص یا اشخاصی شده و این محتوا در فضای مجازی انتشار پیدا کند به عنوان نشر اکاذیب طبق مقررات مربوط به جرایم از جمله ماده 744 قابل تعقیب و مجازات است. ماده 744 قانون مجازات اسلامی عنصر قانونی جرم نشر اکاذیب است: این جرم در قوانین گذشته ایران نیز لحاظ شده چنانچه در بند ب ماده 296 قانون مجازات عمومی مصوب 1313 آمده: هر کس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله مراسلات، عرایض، گزارش ها، نشر یا توزیع هر گونه اوراق چاپی یا خطی با امضا و بدون امضا اکاذیبی را اظهار کند یا اعمالی را بر خلاف حقیقت راسا یا به عنوان نقل قول به شخص یا اشخاص یا مقامات رسمی تصریحا یا تلویحا نسبت دهد اعم از اینکه از طریق مزبور به نحوی از انحا ضرر مادی یا معنویی به غیر وارد شود یا نه، به حبس تادیبی از یک ماه تا دو سال محکوم خواهد شد. کسی که طرف اهانت یا نشر اکاذیب قرار می گیرد زمانی می تواند طرح دعوا کند که ضرر مادی و معنوی متوجه او شده و به طور صریح طرف جرم قرار گرفته باشد. شایعه اگر متضمن انتصاب یک اتهام باشد که مثلافلان تاجر در روغن مواد غذایی کارخانه اش از مواد مضری مانند پالم استفاده می کند یا اینکه مسوولی اقدامات خلاف اخلاق دارد در این صورت وقتی اصلاعات حاصل شد که کذب است به عنوان جرم خصوصی مطرح می شود و اگر شخص شکایت کند قابل تعقیب است. اما در مورد اخباری که به صورت عمومی برای چنین اتهاماتی مطرح می شود نمی توان مبادرت به تعقیب کرد مگر آنکه امور منتشره دارای محتویات مستهجن در تصویر یا صوت باشد. در مورد شایعاتی که مربوط به حوادث طبیعی است مانند شایعه خبر وقوع زلزله یا سیل نمی توان آنها را مصداق شایعه در نظر گرفت: چون ممکن است پیش بینی های علمی انجام شده از سوی دستگاه های علمی و متخصصان امر دچار خطاهایی باشد که به صورت عمدی نیست.