آیت الله هاشمی رفسنجانی، هویتی مرکب داشت؛ هم روحانی، هم انقلابی، هم توسعه گرا، هم عمل گرا و هم سیاست مدار بود، ترکیب همه اینها. با توجه به ویژگی هایی که جامعه سیاسی ایران دارد، این شخصیت نقشی کلیدی در این مختصات سیاسی پیدا کرد که منظورم از جامعه سیاسی ایران، بخش رسمی آن یعنی حکومت است؛ در این بخش دو جنبه وجود دارد؛ یکی اینکه حکومت می خواهد نماینده مردم باشد که همان وجه دموکراتیک و جمهوری حکومت است، اما بخش دیگر به این چیزها بدبین است و با حاکمیت قانون و حاکمیت رای مردم مشکل دارد. در چنین وضعیت سیاسی ای، آقای هاشمی با آن هویت و شخصیت مرکب، نقش لولایی میان دو طرف حکومت را بازی می کند؛ او با این