اصل 30 قانون اساسی، آموزش و پرورش را تا پایان متوسطه رایگان اعلام کرده است و براساس آن، دولت و تمام دستگاه ها و نظام آموزشی مکلف می شوند که نظام آموزشی را به صورت رایگان ارائه کنند. اما به نظر می رسد این امر در عمل محقق نشده و از اواخر دهه شصت، بتدریج ما شاهد شکل گیری مدارس غیرانتفاعی هستیم.

به دنبال تاسیس مدارس خصوصی نظام دوگانه ای در ساختار آموزشی ما شکل می گیرد؛ «نظام آموزش غیرانتفاعی» که تقریبا امکانات بیشتری در اختیار دارد و «نظام آموزش دولتی» که روزبه روز بی کیفیت تر می شود و به دنبال آن، عامه مردم از نظام آموزشی خوب محروم می شوند.

تبعات چنین سیستمی از یک طرف کسانی هستند که در مدارس خصوصی درس می خوانند و در فضایی کنترل شده آموزش می بینند اما وقتی وارد جامعه می شوند، از آنجا که جامعه شکل طبیعی تری دارد و دیگر افراد در آن گزینش شده نیستند سازگاری چندانی با آن نمی یابند. از طرف دیگر، آنانی که در مدارس غیرخصوصی درس می خوانند، کمتر در رقابت قرار می گیرند و این ممکن است روی رشد و پیشرفت تحصیلی شان اثرگذار باشد.

اخیرا بانک جهانی در گزارشی اعلام کرده «ایران در پولی شدن آموزش دوره متوسطه رکورددار است» با توجه به تبعات آن در جامعه، این پرسش مطرح می شود که چرا ما در «پولی شدن آموزش» چنین پیشتاز شده ایم؟!

به نظر می رسد، تخصیص نیافتن درست منابع از جدی ترین علل این رکوردزنی است. هر کشور، سرمایه ای دارد و این سرمایه باید به شکل منطقی و عقلانی در حوزه های اصلی و اساسی کشور هزینه شود. نیازهایی چون خوراک، بهداشت و آموزش از جمله نیازهای اساسی یک جامعه هستند. اما با این حال، بودجه ای که به مدارس اختصاص داده می شود، بودجه محدودی است.

بهترین گام برای اصلاح این روند این است که سیاستگذاران آموزشی ما، سیاست هایشان را عقلانی کنند؛ بلندپروازی ها را کنار گذاشته و به نیازهای اساسی این نسل که تامین کننده نیازهای اساسی نسل آینده هم هست، توجه کنند. بی شک «آموزش» از مهم ترین نیازهای اولیه هر جامعه ای است که اگر بدرستی پاسخ داده نشود می تواند به «نابرابری اجتماعی» منجر شود که این امر سرمنشا آسیب های جدی دیگر در جامعه خواهد شد.