عرفا، اساس آغاز خلقت را عشق دانسته اند؛ در ازل پرتو حسنت ز تجلی دم زد / عشق پیدا شد و آتش به همه عالم زد. بنابر این نگرش، آغاز ولایت الهی بر همه مخلوقات و پیوند الهی با همه مخلوقات، عشق و محبت است؛ جلوه ای کرد رخت دید ملک، عشق نداشت / عین آتش شد از این غیرت و بر آدم زد. از میان همه مخلوقات، خداوند انسان را مختار و آزاد آفرید. به فرمایش امام علی(ع): «لا تکن عبد غیرک و قد جعلک الله حرا؛ بنده هیچ کس مباش [به این دلیل که] خداوند تو را آزاد آفریده است.» ولایت متکی بر عشق و محبت خداوند به بنده اش، این گونه اقتضا می کند که او آدمیان را مختار، آزاد و انتخاب گر خلق کند. هرچند بسیاری از انسان ها از این