وضعیت برجام و حضور سه عضو مهم اروپایی آن در توافق، این روزها بیش از گذشته در ابهام فرورفته است. مهم ترین رویداد دیپلماتیک جهان در چند دهه گذشته، با خروج ترامپ از برجام به شدت تهدید شد. رئیس جمهور ایالات متحده، آنچه را که در رقابت های انتخاباتی وعده داده بود و یک سال و اندی هم درباره احتمال آن سخن گفته بود، اجرائی کرد و اردیبهشت 97 از توافق خارج شد. اروپا در ابتدا بر پایبندی خود به توافق تاکید و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از اقدام ترامپ به شدت انتقاد کرد. با توجه به رفتار رئیس جمهور ایالات متحده و میزان دادو ستد شرکت های اروپایی با آمریکا، تخمین اینکه اروپا تا چه زمانی در مقابل اراده آمریکا ظرفیت ایستادگی دارد، مشخص نبود. نارضایتی شدید رهبران اروپا از بی توجهی ترامپ به درخواست های مکرر این کشورها و سفر ناکام امانوئل مکرون، آنگلا مرکل و بوریس جانسون در آخرین روزهای قبل از پایان ضرب الاجل ترامپ درباره برجام به ایالات متحده، این سه کشور قدرتمند را در موقعیت انتقادی نسبت به ترامپ قرار داد. نقش این سه کشور در شکل گیری مذاکرات هسته ای از زمان آغاز حتی قبل از ورود آمریکا به مذاکرات، پایبندی بر قواعد و معاهدات بین المللی و آسیب پذیری منافع اقتصادی و امنیتی قاره سبز در صورت شکست نهایی برجام و خارج شدن ایران از آن، از دیگر دلایل موضع متفاوت اروپا در قیاس با آمریکای ترامپ است. با این حال نگارنده در همان مقطع با توجه به نوع رفتار ترامپ، نوشت پشت کردن به برجام تنها اقدام او در این گونه موارد نیست و ایران باید در انتخاب استراتژی مناسب و تالی آن، واقعیت های جهان امروز را به درستی مشاهده و از رفتارهای احساسی پرهیز شود. آمریکا در دوران اوباما، در میان کشورهای مذاکره کننده برای شکل گیری برجام سهم بالا را در اختیار داشت و حتی گاهی از این مذاکرات، تعبیر 1+1 می شد که منظور ایران و ایالات متحده بود؛ این یعنی ترک توافق توسط ترامپ، ضربه ای جدی به پیکره توافق بود. خروج از برجام نفعی برای ایران نخواهد داشت؛ چراکه با مقابله به مثل اروپا مواجه شده و عملا پایان این توافق، برای طرف های آن بازی باخت-باخت محسوب خواهد شد. اعاده پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت، بازگشت تحریم ها با پشتوانه شورای امنیت و تبدیل آمریکا به بازیگر اصلی علیه ایران حتی در شورای امنیت، پیامد این اتفاق خواهد بود. اگر تصمیم ترامپ در کنار تحولات دو سال اخیر در منطقه مانند رفتار عربستان سعودی، تحولات سوریه و شدت گرفتن حملات تحریک آمیز اسرائیل به اهداف ایرانی و حتی درگیری های مستقیم ایران و آمریکا در یک طیف مشاهده شود، سناریوی خطرناک نهایی برای ایران و خاورمیانه، تا حدی مشخص می شود. هدف رفتارهای اسرائیل، تحریک ایران برای واکنش های تلافی جویانه است تا پای ایالات متحده را بیش از درگیری های موردی به جنگی رسمی بکشاند. تحت الشعاع قرارگرفتن مواضع اروپا در حمایت از برجام، از جمله دلایل تحریک مداوم ایران است و به طور طبیعی، اروپا بعد از تصمیمات ایران درباره برجام، موضعی متزلزل در حمایت از برجام  دارد.

 با توجه به اختلاف نظر آمریکا و اروپا درباره توافق هسته ای، هر دو در موضوعات فعالیت موشکی ایران و نفوذ ایران در منطقه نظرات و نگرانی های مشترکی دارند. ایران می تواند برای حفظ موضع اروپا در توافق هسته ای و جلوگیری از «نقش آفرینی دیگر موضوعات» در به شکست کشاندن کامل برجام، تصمیماتی اخذ و اجرا کند. تفکیک برجام از دیگر موارد و گفت وگو با اروپا به شکل صریح درباره مسائل مختلف، امری است که می تواند در شرایط موجود راهگشا باشد. زیرا در غیر این صورت اروپا تحت فشار آمریکا از ایران فاصله گرفته و مواضع آمریکا و اروپا در مسائل غیربرجامی به یکدیگر نزدیک خواهد شد. واکنش اولیه اروپا در مخالفت با خروج ترامپ از برجام در سال های پس از تشکیل اتحادیه، اتفاقی تامل برانگیز است. همچنان می توان با به کارگیری ترفندهای دیپلماتیک، اقتصادی و تجاری، موضع آنان در قبال ایالات متحده را تقویت کرد. تلاش برای حفظ برجام و همراهی با ایالات متحده در موارد حضور ایران در منطقه و برنامه موشکی، دو بال سیاست اروپا درباره ایران است. این موضع گیری ها که در یک سال و نیم اخیر گفته شده، بخشی از رفتار اروپاست. آنها تلاش برای تعدیل مواضع هم زمان ایران و آمریکا را در دستور کار داشتند که تاکنون بی نتیجه بوده است. نگارنده همچنان تاکید دارد نباید اروپا در معرض انتخاب بین ایران و آمریکا قرار گیرد. آمریکا به واسطه مسائل تاریخی، اقتصادی و امنیتی، روابط متفاوتی با اروپا دارد و ایران با درک این مسئله می تواند در اتخاذ تصمیم در این شرایط بسیار حساس، با درایت لازم عمل کند. با خروج انگلیس از اتحادیه اروپا و حتی موضع جانسون درباره جایگزین شدن برجام با طرح ترامپ، حفظ این کشور در برجام نیز دشوار تر از گذشته است. انگلیس هویت اروپایی دارد و این هویت برای سران لندن بسیار حائز اهمیت است؛ پس می توان با حل مسائلی مانند اتباع زندانی، همچنان از انگلیس در برجام بهره برد. تلاش برای حفظ موضع اروپا حتی اگر تامین کننده منافع حداکثری پیش بینی شده در برجام  نباشد، در حفظ منافع حداقلی کشور و به ویژه پشت سرگذاشتن مرحله حساس در شرایط کنونی حائز اهمیت است.