پذیرش قطعنامه 598 سازمان ملل متحد
پایان جنگ تحمیلی
27 تیر1367 یعنی 7 سال و 9 ماه و 26 روز بعد از حملات هوایی و تجاوز عراق روزی تاریخی در یک قرن اخیر ایران محسوب می شود؛ روزی که کشورمان به صورت رسمی قطعنامه 598 شورای امنیت سازمان ملل متحد را پذیرفت و جنگ تحمیلی به صورت رسمی پایان یافت. اگرچه بعد از پذیرش این قطعنامه از سوی ایران ارتش عراق دست به حملات گسترده ای زد ولی با سد محکم نیروهای ایرانی مواجه شد و در نهایت 29 مرداد 1367 (یک ماه بعد از پذیرش قطعنامه از سوی ایران) در تقویم ایران و جهان به عنوان روز خاتمه جنگ ایران و عراق ثبت شد.
در این بین اما ماجرای تصویب قطعنامه 598 شورای امنیت سازمان ملل متحد به تیر سال 1366 باز می گردد؛ قطعنامه ای که برای پایان دادن به جنگ تحمیلی تصویب شد و عراق بلافاصله آن را پذیرفت ولی از سوی ایران دو روز مانده به سالروز صدور آن پذیرفته شد.
امام خمینی 29 تیر 1367 در پیامی درباره پذیرش قطعنامه 598 از سوی ایران، اعلام کرد: «مردم عزیز و شریف ایران، من فرد فرد شما را چون فرزندان خویش می دانم و شما می دانید که من به شما عشق می ورزم؛ و شما را می شناسم؛ شما هم مرا می شناسید. در شرایط کنونی آنچه موجب امر شد تکلیف الهی ام بود. شما می دانید که من با شما پیمان بسته بودم که تا آخرین قطره خون و آخرین نفس بجنگم؛ اما تصمیم امروز فقط برای تشخیص مصلحت بود؛ و تنها به امید رحمت و رضای او از هر آنچه گفتم گذشتم؛ و اگر آبرویی داشته ام با خدا معامله کرده ام. عزیزانم، شما می دانید که تلاش کرده ام که راحتی خود را بر رضایت حق و راحتی شما مقدم ندارم. خداوندا، تو میدانی که ما سر سازش با کفر را نداریم.» همچنین در بخش دیگری از متن امام خمینی آمده است: «خوشا به حال شما ملت! خوشا به حال شما زنان و مردان! خوشا به حال جانبازان و اسرا و مفقودین و خانواده های معظم شهدا! و بدا به حال من که هنوز مانده ام و جام زهرآلود قبول قطعنامه را سر کشیده ام و در برابر عظمت و فداکاری این ملت بزرگ احساس شرمساری می کنم.»
سردارحسین علایی اولین فرمانده نیروی دریایی سپاه و پژوهشگر حوزه دفاع مقدس در گفت و گو با سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی درباره پذیرش قطعنامه از سوی ایران، گفته است: «سیاست دو ابرقدرت جهانی آن روز یعنی امریکا و شوروی این بود که جمهوری اسلامی ایران در جنگ برنده نشود و عراق هم در جنگ بازنده نشود. لذا در اواخر تیر ماه سال 1366 قطعنامه 598 را به تصویب شورای امنیت سازمان ملل رساندند تا این سیاست را اجرایی کنند. آنها پس از تصویب این قطعنامه بلافاصله کشتی های جنگی خود را در حمایت از عراق وارد خلیج فارس کردند. کشتی های جنگی امریکا همزمان با تهاجمات عراق در جبهه ها از اواخر فروردین ماه سال 1367 به سکوهای نفتی ایران، به کشتی های جنگی ایران و به هواپیمای مسافربری ایران در تنگه هرمز حمله کردند و یک فاجعه انسانی را رقم زدند. در چنین شرایطی امام خمینی با پذیرش قطعنامه 598 راه را برای خاتمه دادن به جنگ 8 ساله باز کردند. از آنجا که امام خمینی تا چند روز قبل از این تصمیم به طور مرتب مردم را دعوت به حضور در جبهه ها برای شکست دادن ارتش متجاوز می کردند، لذا تغییر راهبردشان را به «جام زهر» تعبیر کردند تا مشخص باشد که ایشان در چنین وضعیتی راهبرد خود را تغییر داده اند.»
با پایان جنگ تحمیلی برای ایران مهم بود که بندهای قطعنامه به صورت کامل اجرایی شود بخصوص بند 6 که شناسایی و معرفی شروع کننده جنگ را به عهده یک هیات بین المللی قرار می داد. در جهت اجرای این بند در نهایت هیات بلژیکی از سوی سازمان ملل انتخاب و متجاوز جنگ را شناسایی و به خاویر پرز دکوئیار دبیرکل سازمان ملل متحد معرفی کرد. این هیات در 18 آذر 1370 -9 دسامبر1991 طی گزارشی به دبیرکل وقت سازمان ملل متحد عراق را به صورت رسمی به عنوان شروع کننده جنگ و متجاوز به خاک ایران معرفی کرد. همچنین یکی از موارد مهم قطعنامه 598 تعیین خسارت های جنگ بود. براساس بند 7 قطعنامه 598 قرار شد پس از آنکه کمیته ای در سازمان ملل متحد تشکیل شده و کشور متجاوز اعلام شد، میزان خسارات تعیین شود و در راستای آن صندوق بین المللی ویژه ای برای کمک به خسارت دیدگان جنگ ایران و عراق ایجاد شود که هیچ گاه این اتفاق رخ نداد.