اکنون زمان مناسبی است که «کاروان جامعه شناسی» را کمی متوقف کنیم و به مثابه یک «ابژه» آن را به تامل گذاریم تا ببینیم چقدر جامعه شناسی در جامعه ایرانی از کارآمدی لازم برخوردار است؟ چقدر در 70 سال گذشته، درگیر «کارمندی در آکادمی» و «غافل از کارآمدی» بوده است؟ و چگونه باید درک از کارآمدی در جامعه شناسی را اصلاح کرد؟واقعیت این است که «کارآمدی جامعه شناسی» را در دو ساحت می توان به ارزیابی گذاشت؛ نخست آنکه، جامعه شناسی برای آکادمی چه دستاورد و موفقیتی داشته است و دوم اینکه، چه آورده ای برای جامعه به همراه دارد؟ بر این اساس، پرسش از «کارآمدی» ناظر به دستاوردهای جامعه شناسی برای دانشگاه و جامعه است.بی تردید، تقلیل جامعه شناسی به «آکادمی» و «آموزش» همواره از نگرانی های جامعه شناسان بوده و هست. آنان پیوسته عنوان کرده اند که اگر جامعه شناسی در ایران را از آکادمی حذف کنید هیچ چیزی از آن باقی نمی ماند و در هیچ کجای ساختار و جامعه نشانی از آن نیست. بر این اساس، برای پاسخ به پرسش کارآمدی جامعه شناسی در جامعه ایران، باید فضایی ایجاد شود که جامعه شناسان خود را «ابژه» کرده و به این مساله بپردازند که امکان بررسی کارآمدی جامعه شناسی در ایران وجود دارد یا خیر؟ ملاک های ارزیابی کارآمدی چیست؟ البته جامعه شناسان همواره به این مهم مبادرت داشته و به شیوه های مختلفی دغدغه کارآمدی را طرح کرده اند و شاهد این مدعا، دغدغه مندی آنان در کارهایشان است و از آن جمله می توان به دغدغه های «بومی سازی»، «اسلامی سازی»، «روزآمدسازی» و «دینی سازی» و... اشاره کرد. بر این اساس، جامعه شناسان بی خبر از بحث کارآمدی نبودند. اما موانع درونی و بیرونی وجود داشته که انتظارات در این باره برآورده نشده است. در بحث از کارآمدی باید به دو نکته توجه داشته باشیم؛ نخست اینکه یک وجه کارآمدی، رسیدن به «علم درست» است و نکته دیگر «به کارگیری علم درست در جای درست» است. این جای درست باید مشخص شود. علم نمی گوید جای درست کجا است! «مصرف علم» در اینجا موضوعیت دارد. کارآمدی جامعه شناسی در گرو داشتن «نگاه مساله محور» است، چیزی که متاسفانه آنچنان که باید در آن موفق عمل نکرده ایم!