آرشیو چهارشنبه ۱۰ خرداد ۱۴۰۲، شماره ۸۱۹۸
صفحه آخر
۲۴
یادداشت

تاثیر ابعاد آثار هنری تجسمی در درک حسی متفاوت از آنها

خیلی دور، خیلی نزدیک

سعید فلاح فر (پژوهشگر هنر)

فاصله چشمی اثر تا مخاطب موضوع قابل توجهی در کیفیت درک اثر محسوب می شود. دیدن یک نقاشی یا عکس در صفحات کوچک کتاب یا صفحه نمایش گوشی تلفن همراه، می تواند تجربه متفاوتی با دیدن اثر روی دیوار یک گالری کوچک، سالن یک موزه بزرگ یا دیوار مجاور بزرگراه شهری باشد. این موضوع می تواند حتی به مشخصات تکنیکی و سبکی متنوعی منجر شود. در ساده ترین مواجهه می توان به احساسات متفاوتی از لمس ترکیب بندی و رابطه اجزا در تصویر اشاره کرد.القای چنین مفاهیمی در حالتی که اثر در دایره دید کامل چشم قرار دارد و یا اینکه چشم در حوزه تاثیرگذار تصویر قرار دارد به نتایجی مشابه منجر نخواهد شد. مراودات و روابط عناصر تصویر در فرض اول به طور پیوسته و همزمان منتقل شده و در دومی مستلزم ترتیب رفتار و حرکت نگاه است. مخاطب می تواند بر اثر باشد یا در اثر باشد. در حد فاصل محاط بودن بیننده تا محیط بودن بیننده، ممکن است به کرات، تغییرات ماهوی در چیستی و چگونگی رابطه اثر و مخاطب بروز نماید. این دو شکل از دیدن به اندازه های اثر، جزئیات اثر و فاصله مخاطب بستگی دارد. یک تابلوی بزرگ در نمایشی که فاصله مخاطب و اثر به چند متر محدود شده، همانی نیست که پشت میزتحریر و در گوشه ای از یک آلبوم به نظر می آید.به همین ترتیب باید برای حس مشاهده یک تابلوی نگارگری با ذره بین و نشستن جلوی نقاشی های چند متری اکسپرسیونیست ها و عبور از کنار مجسمه ای در میدان اصلی شهر، تفاوت هایی قائل بود. تجربه دیدن یک تابلوی نقاشی با عناصر محدود، خطوط درشت و سطوح وسیع رنگی، حتی با شرایط مساوی در نسبت ابعاد اثر و فاصله مخاطب نمی تواند با تماشای یک پرده قهوه خانه ای با جزئیات متنوع موضوعی قابل قیاس باشد.از طرفی یک تصویر تمام صفحه در کتاب و مجله می تواند ارائه ای شکوهمند باشد، در حالی که نمایش با همین ابعاد در یک گالری بزرگ بسیار حقیرانه به چشم می خورد. یک مجسمه رومیزی این فرصت را به بیننده می دهد تا به همه جزئیات بپردازد اما یک مجسمه بزرگ میان جاده ای، فرصتی بیشتر از درک کلیات حجم برای مسافران در اختیار ندارد. بنابراین درک چنین تفاوت هایی می تواند نقشی تعیین کننده در سرانجام اثر هنری داشته باشد.تصور نمایش تابلوی گرنیکا (اثر پیکاسو با ابعاد اصلی 349 × 776 سانتیمتر) به اندازه صفحه روزنامه در یک سالن بزرگ موزه ای یا بزرگنمایی یک موتیف فوق العاده ظریف تذهیب، به اندازه دیوار کامل یک گالری کوچک، شاید ایده ای تازه باشد اما قرابتی با اصل اثر ندارد. این تصمیمی است که بخش عمده آن به عهده هنرمند و خالق اثر بوده یا حداقل باید باشد و بخشی به مدیریت نمایش مربوط می شود. پس موضوع کاربرد اثر هم وارد معادلات خواهد شد. ابعاد یک تابلوی نقاشی یا مجسمه و... قابل تغییر نیست اما حق انتخابی در نسبت آن با ابعاد فضای نمایش یا نسخه های چاپی آن وجود دارد. آثاری مثل تابلوهای عکس انعطاف بیشتری در انتخاب سایز دارند. اگرچه با توجه به سلیقه و خواست عکاس در ترکیب بندی و پرداخت جزئیات می تواند شامل محدودیت هایی باشد.