بیش از 10 روزی می شود که 4 توله شیر سفید در پارک چمران کرج به دنیا آمده اند. برخی روزنامه ها در صفحه اول خود با نوشته هایی مانند «گونه در خطر انقراض شیر سفید» یا «مردم نگران سلامتی توله شیرها نباشند» این خبر را منعکس کردند. اما اصلا شیر سفید چیست؟ آیا گونه ای مجزاست؟ چه اولویتی در مسائل بی کران محیط زیستی این مملکت دارد؟ و آیا باید نگران آنها باشیم؟

در کتاب «گربه های وحشی» نوشته فیونا و مل سان کوئیست درباره شیر سفید آمده است که «شیرهای سفید با چشم های روشن و خز شیری رنگ شان به سوگلی جدید دنیای جانوران تبدیل شده اند. عده ای آن را یک نماد معنوی مقدس می دانند و عده ای دیگر آن را کالایی ارزشمند برای کشاندن بازدیدکنندگان به باغ وحش ها. این گربه های سفید زیبا و پرطرفدار، در طبیعت، هرازگاهی در آفریقای جنوبی و در میان شیرهای وحشی گندم گون پیدا می شوند، اما بسیار کمیابند و در 100 سال گذشته بیشتر از تعداد انگشتان یک دست از آنها دیده نشده است.

توله های سفید را گرفتند و به باغ وحشی در پرتوریا بردند. امروزه حدود 500 شیر سفید که از این توله ها و یک جفت شیر سفید دیگر گرفته شده اند در باغ وحش ها و سیرک ها در سراسر دنیا پراکنده اند. شیر سفید گونه ای جدا از شیر گندم گون نیست، بلکه رنگی دیگر از شیر معمولی است. خز سفیدش نتیجه جهشی در ژن رنگ موهاست و همچون ببر سفید، گونه ای در خطر انقراض نیست. شیر سفید نیز مانند جانوران سفید دیگر در طبیعت کمیاب است و همین آنها را آسیب پذیر می سازد، زیرا مردم می خواهند آنها را ببینند، در نتیجه باغ وحش ها و سیرک ها با خویش آمیزی شیرهایی که خویشاوندی نزدیکی با هم دارند تعداد بیشتری شیر سفید تولید می کنند. شیوه تکثیر شیر سفید جفت کردن دو شیری است که دارای همان جهش در ژن رنگ مو هستند، زیرا هنگامی که هم نر و هم ماده حامل همان ژن سفید باشند، احتمال زیادی وجود دارد که یکی از توله های شان سفید باشد. اما از آنجا که بیشتر شیرهایی که حامل جهش سفید هستند با هم خویشاوندند، زادآوری شیرهای سفید با همدیگر به معنای زادآوری مداوم خویشاوندان نزدیک و جفت گیری پدر با دختر و برادر با خواهر است. بنابراین همچون ببرهای سفید، در این فرآیند نیز توله شیرهایی با انواع مشکلات جسمی و ذهنی به دنیا می آیند.»

پس شیرهای سفید گونه مجزایی نیستند و تکثیر آنها نتیجه خودخواهی ما انسان هاست و فارغ از همه مسائل مربوط به حقوق حیوانات و شرایط عجیب تکثیر، کارکردی جز سرگرمی در باغ وحش ها ندارند. پیوند زدن سرنوشت این توله ها به پیروز (توله یوزپلنگ به دنیا آمده در اسارت) هم درست نیست، چون هر چند انتقاداتی به نحوه به دنیا آمدن و برخورد رسانه ها با پیروز وارد است، اما پیروز اولین توله یوزپلنگ ایرانی به دنیا آمده در اسارت بود و یوزپلنگ هم به شدت در معرض خطر انقراض.

نکته بعدی اولویت این موضوع است. حتی اگر همه مشکلات محیط زیستی این سرزمین را فهرست کنید به نظرم توله شیرهای سفید جایی در آن ندارند. پس بهتر است روزنامه ها به جای پرداختن به موضوعی که اولویتی در مسائل محیط زیست ایران ندارد به موضوعات مهمی مانند تغییر اقلیم، فرونشست زمین، تخریب زیستگاه، قاچاق گونه های حیات وحش و... بپردازند و اگر می خواهند به موضوع شیرهای سفید بپردازند باید نسبت به این گونه تکثیرها انتقاد داشته باشند.

نکته بعدی دعوت از مردم برای نامگذاری توله هاست. تا وقتی فضای مجازی و رسانه ها ما را با ماده شیر سفیدی به نام دنا مشغول می کنند خب معلوم است که از دنای واقعی بی خبر باشیم، دنایی که با بیش از 50 قله بالای 4000 متر به قول قشقایی ها «شاه کوه های ایران است»، دنایی که منشا کارون حیات بخش است، دنایی که خانه پلنگ هایی است که هر چند نام ندارند و سلبریتی نیستند، اما کارکرد مهمی در اکوسیستم دارند؛ اما زخم های بسیاری بر پیکره آن وارد کرده و هر از چندی زمزمه ساخت سد در سرشاخه های کارون در دنا به گوش می رسد.

پس بهتر است رسانه ها دنا و گونه های واقعا در معرض خطر انقراض ایران و نقش بی بدیل آنها در زندگی خودمان را به مردم معرفی کنند نه اینکه توجه عمومی را صرف موضوعاتی مثل شیرهای سفید کنند که نه تنها منجر به تولید توله های مریض و با نقص ژنتیکی می شود، بلکه کارکردی جز سرگرمی ما ندارند.