چند کودک دنبال توپی پلاستیکی می دوند، آن طرف تر چند سنگ روی هم قرار گرفته است و در گوشه ای دختربچه ها با چند کاسه و قابلمه بازی می کنند. این تصویر زنده از بازی های کودکانه، خاطرات کودکی بسیاری از والدین را تشکیل می دهند؛ زمانی که در بسیاری از کوچه و محله ها نه پارکی بود و نه تاب و سرسره ای، اما صدای شادی بچه ها فضای کوچه را پر می کرد. امروز بسیاری از ما در آپارتمان ها زندگی می کنیم و اکثر این آپارتمان ها، فضای کوچکی دارند. از سوی دیگر بسیاری از پدر و مادرها ساعت های طولانی از روز را کار می کنند و کمتر در کنار فرزندانشان هستند. بیشتر بچه ها تک فرزند هستند و همبازی در خانه ندارند و کمتر هم امکان بازی با دوستان و همسالان دارند. هر چند در محله و مناطق مختلف شهر پارک ها و خانه های بازی ساخته شده که مجهز به وسایل بازی کودکان است، اما اینکه چقدر این پارک ها متناسب با نیاز کودکان و مناسب با اصول و استاندارد است و خانواده ها هم از پس هزینه های آن برمی آیند، خود بحث مفصلی است. همه اینها ما را به سمت این پرسش برد که در این شرایط عوارض کم تحرکی در کودکان چه می تواند باشد؟

مادر نفس 4 ساله، شاغل است، او به «ایران» می گوید: «غروب یک روز تعطیل تصمیم گرفتم دخترم را به پارک پلیس که در خیابان استقلال تهران است، ببرم. با شور و ذوق بچه را از خواب بیدار کردم تا به پارک برویم، اما وقتی وارد پارک شدم از جمعیت حاضر در آنجا تعجب کردم، پارک مملو از جمعیت بود به طوری که برای سوار شدن تاب یا سرسره باید حدود یک ساعت معطل می شدیم. این در حالی بود که تنها تاب موجود در پارک فاقد حفاظ بود. برای سوار شدن سرسره هم بچه ها باید پشت سر هم حرکت می کردند و اگر خدای ناکرده پای یکی از بچه ها روی پله می لغزید، چند بچه پشت سرش هم به زمین می افتادند و اینقدر دنبال هم از سرسره پایین می آمدند که اگر بلافاصله بچه را بلند نمی کردی، پای کودک بعدی با شدت به سرش برخورد می کرد. با دیدن این صحنه ها از خیر بازی گذشتیم و باوجود گریه های بچه به پیاده روی در پارک اکتفا کردیم.» مادر امیرعلی 6 ساله، به «ایران» می گوید: «امیرعلی تنها بچه ماست و در فامیل هم متاسفانه بچه همسن و سال او نداریم. خیلی از اوقات برای اینکه بتواند با همسن و سالانش بازی کند، او را به پارک می آورم. الان چند سال است که وسایل بازی پارک محله ما خراب است، سر سره ها شکسته اند و همین شکستگی دست و پای بچه ها را خراش می دهد.» محمدمهدی که پدر دو پسر بچه 7 ساله و سه ساله است به «ایران» می گوید: «خانه مان کوچک است و صاحبخانه در طبقه پایین ساکن است، واقعا کنترل کردن مداوم بچه ها که ندوند و سر و صدا نکنند، کار سختی است. برای همین ساعتی از روز باوجود خستگی آنها را به پارک می آورم. پارک محله ما تنها یک سرسره فلزی خراب و یک تاب بدون حفاظ دارد، هوا که گرم می شود سرسره خیلی داغ است، کف پوش های زمین بازی هم کنده شده اند و همین باعث افتادن بچه ها می شود. چندین بار با سامانه شهرداری تماس گرفتم و گفتم از آنجا که خانه های زیادی در این منطقه ساخته شده است، این پارک کوچک با وسایل خراب جوابگوی نیاز مردم محله نیست. ولی هر بار هیچ پاسخ درست و شفافی نگرفتم و فقط قول پیگیری دادند. وقتی این بچه ها را می بینم دلم برای کودکی آنها می سوزد. وقتی ما بچه بودیم از صبح تا شب در کوچه با بچه ها در حال تیله بازی، فوتبال، هفت سنگ و الک و دولک بودیم اما اسم این بازی ها هم به گوش بچه های امروزی نرسیده است یا تعداد کمی از کودکان هستند که با این بازی ها آشنایند.»

نتایج یک گزارش جهانی در مورد فعالیت بدنی کودکان نشان دهنده کم تحرکی بسیاری از کودکان در سراسر دنیا است. این گزارش پس از بررسی و مقایسه 49 کشور جهان ارائه شده است. نتایج این بررسی نشان داده که سبک زندگی مدرن (افزایش زمان استفاده از تلویزیون، کامپیوتر، تبلت و تلفن همراه، رشد شهرنشینی و اتوماتیزه شدن کارها) در کاهش فعالیت بدنی کودکان نقش دارد. این سبک زندگی سبب می شود زمانی از روز که باید صرف فعالیت بدنی شود به استفاده از کامپیوتر، تلفن همراه و... اختصاص پیدا کند. در این گزارش عنوان شده که در کشورهایی مانند اسلوونی، زیمبابوه و ژاپن میزان فعالیت بدنی کودکان بیشتر است. موضوعی که در کشورهای مذکور مشاهده شد این بود که در همه آنها داشتن فعالیت بدنی توسط هنجارهای فرهنگی حمایت می شود. مثلا در ژاپن برای افزایش فعالیت بدنی کودکان طرحی به نام «پیاده روی تا مدرسه» اجرا و حمایت می شود.حسین کربلایی زاده فیزیوتراپ با اشاره به آمار زیاد مراجعان کودک که به صافی کف پا یا قوز دچار هستند به «ایران» می گوید: «عمده مشکلاتی از این دست به دلیل کم تحرکی برای کودکان ایجاد می شود، کم تحرکی در درازمدت، علاوه بر آسیب های جسمی که بر قسمت های مختلف بدن کودک وارد می کند، می تواند اثرات منفی هم بر سلامت روان کودکان داشته باشد. مهم ترین عارضه ای که کودکان کم تحرک به آن دچار خواهند شد، چاقی مفرط است و همین عارضه کافی است تا آنها را به انواع مختلف بیماری مبتلا کند. متاسفانه این روزها کودکان زیادی را می بینم که به صافی کف پا دچارند یا اینقدر با گوشی بازی کرده اند که اسکلت هایشان در حال تغییر شکل هستند. بسیاری از این کودکان به دلیل کم تحرکی به ضعف های عضلانی مبتلا شده و اکثریت دچار چاقی و اضافه وزن هستند.»

وی در خصوص تاثیر بازی با گوشی های تلفن همراه، تبلت و کامپیوتر بر ایجاد مشکلات حرکتی در کودکان می گوید:«آرتروز گردن و تغییرات اسکلتی در کودکانی که نشستن آنها صحیح نیست، همچنین کمردردهای مزمن و ابتلا به عیوب انکساری چشم از جمله خطراتی است که سلامت این کودکان را تهدید می کند که البته از لحاظ آسیب های مغزی ناشی از امواج کامپیوتر و گوشی های همراه نیز در امان نخواهند بود. از این گذشته کودکان کم تحرک از لحاظ پیشرفت در مهارت های حرکتی بسیار ضعیف تر از کودکانی هستند که بازی های پرجنب و جوش دارند. در گذشته کودکان در حیاط خانه ها بازی های حرکتی مانند لی لی، توپ بازی و دیگر بازی های رقابتی و سرعتی را انجام می دادند، اما به دلیل تغییر شرایط زندگی، خیلی اوقات امکان این بازی ها برای کودکان وجود ندارد. علاوه بر آن ورزش هایی که در گذشته در مدارس انجام می شد، این روزها کمتر از گذشته به چشم می خورد. حتی در بسیاری از مواقع می بینیم که زنگ ورزش در مدارس تنها به صورت نمایشی برگزار می شود و حتی در ساعات ورزش هم یا به دلیل نبودن معلم ورزش یا به دلایل دیگر زنگ ورزش به فعالیت ورزشی اختصاص پیدا نمی کند و عموما یا صرف دروس دیگر می شود یا زمان کودکان در آن ساعت به بطالت می گذرد.»

کربلایی زاده با اشاره به اینکه متاسفانه بسیاری از والدین هم از عوارض کم تحرکی با خبر نیستند و برخی عواقب آن را فراموش کرده اند، یا به این مساله اهمیت چندانی نمی دهند، می گوید: «لازم است در مدارس و مکان هایی که امکان آموزش و تبلیغ وجود دارد، برای افزایش تحرک بچه ها فرهنگ سازی شود، در غیر این صورت کودکان که سرمایه های اجتماعی ما در آینده هستند، بیشترشان دچار ضعف عضلانی و چاقی خواهند بود و از مهارت های حرکتی کافی برخوردار نیستند. از این گذشته علاوه بر تمامی معایب کم تحرکی، عوارض ابتلای کودکان کم تحرک به مشکلات روحی و روانی نیز وجود دارد، به طوری که این کودکان شادابی و طراوتی را که یک کودک فعال دارد، نخواهند داشت و احتمال اینکه گوشه گیر و منزوی شوند نیز در آنها وجود دارد. همچنین به دلیل نداشتن مهارت های حرکتی کافی نسبت به هم سن و سالان خود، از اعتماد به نفس کمتری هم برخوردارند.»

این کارشناس برای جلوگیری از عواقب کم تحرکی به والدین پیشنهاد می دهد که زمینه تحرک کودکان را خارج از منزل به صورت ثبت نام در کلاس های ورزشی یا بردن آنها به مکان های بازی که امکان تحرک وجود دارد، فراهم کنند. همچنین در منزل چنانچه امکان فعالیت و حرکات زیاد وجود ندارد، آنها را به فعالیت های کم سر و صدا اما با تحرک تشویق کنند. مثلا از کودک بخواهند برای مدت تعیین شده از روی یک خط صاف مانند خطوط قالی حرکت کند یا بازی گردو شکستم را به کودک یاد داده و با او انجام دهند، یا با درست کردن یک خط با استفاده از نخ، کودک را به تحرک وا دارند، یا برای تقویت عضلات و مهارت از کودک بخواهند با قیچی چیزهایی را برش بزند.