در حال حاضر، در صنعت پخش با دو مشکل اصلی روبه رو هستیم. مشکلات دسته اول، مربوط به ساختارهای درونی شرکت های پخش است و دسته دوم مشکلاتی است که به خارج از لایه صنعت پخش بر می گردد و بیشتر مربوط به قوانین و تبصره های حاکمیتی و نهاد های دولتی است.

یکی از بزرگ ترین مشکلات و موانع در بخش اول، این است که متاسفانه صنعت پخش متولی ثابتی ندارد و وظایف این شرکت ها در بین نهاد های حاکمیتی تقسیم شده است. در حال حاضر بخشی از وظایف را سازمان غذا و دارو و وزارت بهداشت، بخشی از وظایف را وزارت صمت و بخشی دیگر را وزارت جهاد کشاورزی برعهده گرفته است. بنابراین در شرایطی که صنعت پخش متولی ثابتی ندارد، فعالان این عرصه به هر میزان که تلاش می کنند برنده معادله نیستند. در همه جای دنیا، عموما مسائل حوزه هایی مانند حوزه پخش مربوط به وزارت صمت یا بازرگانی است. اما در ایران موضوعات این بخش بین سازمان ها و نهاد های مختلف تقسیم شده که از این بابت آسیب های جدی متحمل می شود. امیدواریم با تشکیل وزارت بازرگانی یا هر وزارتخانه دیگری، صنعت پخش متولی ثابت پیدا کند تا بتوانیم مشکلات را از طریق یک وزارتخانه پیگیری کنیم.

همان طور که اشاره شد، بخش دیگر مشکلات ساختاری، مربوط به موانع سرمایه گذاری است که البته این چالش به دو ساختار معیوب بخش اول و دوم برمی گردد در حال حاضر مشوق های جدی برای حضور بخش خصوصی در حوزه سرمایه گذاری دیده نشده است. این در حالی است که به دلیل تحریم ها، فعالان این صنعت با یک شمشیر دو لبه روبه رو هستند. نکته بعدی این است که به رغم تمام پیشرفتی که در صنعت پخش داشته ایم؛ هنوز فاصله معناداری با رکورد های جهانی داریم. متاسفانه در کشور ما همچنان عملیات پخش به روش سنتی انجام می شود؛ در صورتی که کشور های دنیا از بحث تشکیل شرکت های پخش سنتی، عبور کرده و به سمت شرکت های تریپل، فوریپل و فایویپل حرکت کرده اند که همین باعث کاهش هزینه ها، سرعت و بهره وری بالای آنها شده است.

به طور قطع، سنتی بودن صنعت پخش تاثیر مستقیمی در افزایش هزینه ها دارد. در حال حاضر در ایران نزدیک به 2 هزار و 600 شرکت پخش فعال داریم.اما اگر انبار های این شرکت ها را مشاهده کنید، می بینید چیدمان و استفاده از انبار ها کاملا سنتی مدیریت می شود و طی سال های اخیر پیشرفت چندانی در این حوزه حاصل نشده است در صورتی که انبار های مدرن شرکت های تریپل، فوریپل شرکت های با حداقل نیروی انسانی، حداکثر بهره وری و کارآیی را دارند.

البته طی سال های اخیر، در دو بخش نرم افزاری و سخت افزاری اقدامات خوبی انجام و فاصله ما با دنیا کمتر شده است. برخی شرکت های داخلی در این حوزه به مرحله ای رسیده اند که می توانند برای شرکت های پخش، نرم افزار تولید کنند، اما درواقع سنتی بودن صنعت پخش بیشتر به فرهنگ توزیع ما برمی گردد. به طور مثال ما هنوز این فرهنگ را داریم که هر کامیونی که کالا و بار خود را زودتر به سوپرمارکت ها برساند، در جایگاه بهتری در قفسه ها قرار می گیرد و این مساله ناشی از آن است که ما اصرار به فعالیت سنتی داریم. عموما بخش عمده ای از فضای خودرو های شرکت های پخش را هوا اشغال می کند؛ یعنی شرکت ها ترجیح می دهند که صرفا کالا های خودشان را حمل کنند و کالا های دیگران را حمل نکنند که همه این ها باعث افزایش هزینه می شود.

درصورتی که اگر به سمت شرکت های Third Party لجستیک برویم، شرایط به طور کلی متفاوت می شود و خودرویی که وارد یک سوپرمارکت می شود، کالا های چند شرکت تولیدکننده را با خود حمل می کند که البته قبلا از طرف آن شرکت ها سفارش گیری و بازاریابی انجام شده است. به این ترتیب محصولاتی با برند های مختلف توسط یک خودرو در یک سوپرمارکت تخلیه می شود. چرا که تردد و توقف خودرو های متعدد حمل کالا و بار در سطح خیابان ها و محلات شهر، مسائلی را ایجاد می کند. برای جلوگیری از این امر راهکار پیشنهادی ما به شهرداری، این است که مثل ایستگاه های اتوبوس، مکان هایی را برای توقف خودرو های پخش در سطح شهر ایجاد و سپس کالا ها را از آنجا به سمت فروشگاه ها حمل کنند. وقتی فضای مناسب برای پارکینگ خودرو های پخش پیش بینی نشود؛ طبیعی است که این خودرو ها چاره ای به جز توقف در سطح معابر ندارند که این مساله مشکل ساز می شود.

برای عبور از مرحله سنتی، ابتدا باید بخواهیم که از مرحله سنتی در صنعت پخش گذر کنیم. در حال حاضر تمامی ساختار ها نشان از اصرار به ماندن در سیستم سنتی دارد تنها راهکار حل این مشکل در تشکیل شرکت های Third Party لجستیک نهفته است از آنجا که این شرکت ها انبار های بزرگی دارند. در یک انبار بزرگ ده ها برند می توانند چیدمان شوند و در یک فرآیند مشخصی توزیع انجام دهند اما به طور قطع با سبک کنونی انبارداری و تجهیز انبار ها نمی توان به سمت توسعه رفت.

طی دو سال اخیر در وزارت صمت این موارد را به خوبی پیش برده ایم و دستورالعمل و آیین نامه آن تدوین شده است، اما متاسفانه حجم تغییر و تحولات وزرا در نهاد های دولتی به میزانی زیاد است که همه این فعالیت ها ابتر می ماند. بنابراین ضرورت دارد ابتدا نهاد های حاکمیتی تکلیف این مساله را روشن کنند که آیا می خواهیم از عملکرد سنتی در صنعت پخش خارج شویم یا خیر. وقتی که قدم اول را به خوبی برداریم، شرکت های پخش آمادگی دارند که خود را با این شرایط وفق دهند.

در این بخش از گفته ها باید تاکید کنم صرفا با تشکیل وزارت بازرگانی مشکلات ما حل نخواهد شد. اگر قرار باشد که رویکرد وزارت بازرگانی هم مانند وزارتخانه های دیگر باشد، مسائل و چالش ها به قوت خود باقی می ماند. اگر قرار است یک ارگان متولی این صنعت شود، باید از انجمن تخصصی این حوزه نظرخواهی کند و مشورت بگیرد. در آستانه انتخابات همواره می شنویم که انجمن ها باید بازوان فکری و مشاوره ای باشند؛ اما در عمل هیچ کدام از این شعار ها عملیاتی نمی شود و ناگهان می بینیم پشت در های بسته تصمیماتی گرفته می شود که در بیشتر مواقع به ضرر فعالان این عرصه است. در خواست ما در مباحث مربوط به قانون گذاری این است که از فعالان شاخص این عرصه کمک بگیرند.