دنیای اقتصاد: چندی است که کشور با بحران کمبود شیرخشک دست وپنجه نرم می کند. این معضل تا جایی ادامه یافته که دولت را از سال 1401 وادار به واردات به جهت رفع تقاضای داخلی کرده و این در حالی است که آمارها نشان می دهد در 15سال اخیر کشور ایران از لحاظ شیرخشک به خودکفایی رسیده و تولیدات داخلی تماما نیاز مصرفی کشور را رفع می سازد.

عمده ترین عاملی که موجب شده تا رکود تولید شیرخشک در کشور صورت گیرد، بحث ماده اولیه شرکت های تولیدکننده است. به گفته ریاست سازمان غذا و دارو عدم تامین ارز موردنیاز تولیدکنندگان این محصول برای واردات مواداولیه شیرخشک عاملی بوده تا شرکت های تولیدکننده نتوانند روند تاریخی تولید خود را ادامه دهند.

از سمت دیگر چندی پیش به گفته مدیر توسعه صادرات جهادکشاورزی، شیرخشک یکی از چهار محصولی بوده که عوارض صادراتی از آن حذف شده است. باتوجه به وجود قیمت گذاری دستوری در محصولات لبنی، مشوق حذف عوارض صادراتی عاملی است تا شرکت های لبنی به سمت تولید محصول بادوامی همچون شیرخشک سوق یابند تا بتوانند درآمد صادراتی خود را افزایش داده و نتیجتا سودآوری آنها رشد یابد. مشوق های این چنینی برای صادرات امری بسیار خوب برای شرکت های لبنی و رشد سود آنهاست، بااین حال موثرترین راهی که می توان به جهت رفع این مشکل پیشنهاد کرد، حذف قیمت گذاری دستوری این صنعت است. در صورت حذف قیمت گذاری دستوری اولا از قاچاق معکوس جلوگیری می شود و ثانیا تولیدکنندگان می توانند هم نیاز داخل را رفع سازند و هم مازاد تولید خود را صادر کنند.

کشور ایران طی 15سال اخیر در تولید شیرخشک نوزادان تقریبا به خودکفایی رسیده است. بر این اساس سالانه بالغ بر 117میلیون قوطی در سال ظرفیت تولید شیرخشک داخلی است و مصرف شیرخشک نوزادان در کشور 61میلیون قوطی طی سال 1401 بوده است. با وجود این مدتی است که میزان عرضه برخی از برندهای شیرخشک نوزاد در بازار کاهش نسبی داشته و فروش آنها با تعداد محدودی انجام می شود. طی روزهای اخیر مشاهدات نشان می دهد که معضل کمبود شیرخشک تا جایی ادامه یافته که تخصیص آن سهمیه ای و با کدملی صورت می گیرد. تخصیص شیرخشک با کدملی برای کودکان بی سرپرست و مراکزی همچون شیرخوارگان با مشکل مواجه بوده و این موسسات نمی توانند به درستی نیاز شیرخشک خود را برطرف کنند، با این حال سازمان غذا و دارو پیش از این اعلام کرده بود عرضه شیرخشک با کدملی در راستای مقابله با قاچاق معکوس این محصول به دلیل تخصیص ارز 4هزار و 200تومانی به صنعت تولید شیرخشک اطفال صورت گرفته است.

بانک مرکزی از ابتدای سال جاری تا 25مهر ماه، فقط برای واردات شیرخشک، ماده اولیه و مکمل ها با ارز ترجیحی، مجموعا 156میلیون دلار تخصیص داده که 106میلیون دلار آن تامین و پرداخت شده است. براساس آمار گمرک در نیمه نخست سال جاری 3هزار و 756تن و 976کیلوگرم شیرخشک نوزاد به ارزش 37میلیون و 643هزار دلار وارد کشور شده است.

همچنین آمارها نشان می دهد نیمه نخست سال جاری واردات شیرخشک نوزاد نسبت به مدت مشابه سال قبل با افزایش 50درصدی به لحاظ ارزشی و 35درصد به لحاظ وزنی روبه رو بوده است.کشورهای اتریش، امارات متحده عربی، ایرلند، ایتالیا، آلمان، بلژیک، ترکیه، لهستان و هلند 9کشوری بودند که طی این بازه زمانی واردات شیرخشک از آنها صورت گرفته اما بیشترین میزان واردات از کشور ترکیه بوده است. خبرها حاکی از آن است که علاوه بر واردات در 6ماهه نخست سال، 4میلیون قوطی شیرخشک نیز قرار است از ابتدای هفته آینده از ترکیه وارد کشور شده و در داروخانه های سراسر کشور توزیع شود.

بر این اساس محمدی رئیس سازمان غذا و دارو اعلام کرد؛ عدم تامین ارز موردنیاز تولیدکنندگان شیرخشک برای واردات ماده اولیه تولید شیرخشک به جهت وجود تحریم با مشکل مواجه شده است که از این رو منابع ارزی برای آنها تامین شده تا بتوانند ماده اولیه شیرخشک را وارد و نیاز کشور را برطرف سازند.

در صنعت لبنیات شرکت های خصوصی کوچک و بزرگ زیادی از جمله کاله قرار دارند و از آنجا که صورت های مالی آنها منتشر نمی شود، نمی توان تخمین دقیقی از میزان تولید و نوع محصولات آنها داشت. از میان 11شرکت لبنی بازار سهام، دو شرکت «غپاذر» و «غشاذر» به تولید شیرخشک روی آوردند. از میان این دو شرکت، در دوره های تاریخی محصول اصلی «غپاذر» شیرخشک بوده و بیشترین سهم از درآمد فروش آن را تشکیل داده است. با مشوق های درنظر گرفته شده به جهت صادرات شیرخشک و عدم امکان انبار و حمل آسان فرآورده های لبنی، شرکت «غشاذر» خط تولید شیرخشک را راه اندازی کرده است. خط تولید «غشاذر» براساس گزارش فصل بهار 93درصد پیشرفت فیزیکی داشته و برآورد شرکت از بهره برداری آن در پایان شهریور سال جاری بوده است که احتمالا در گزارش 6ماهه از بهره برداری این خط تولید خبر خواهد داد.

با وجود کمبود شدید شیرخشک طی سال جاری که به دلیل مشکلات تامین ماده اولیه شیرخشک صورت گرفته است، مشوق هایی از سوی دولت برای صادرات برخی محصولات لبنی از جمله شیرخشک ایجاد شده است. چندی پیش سلطانی، مدیرکل دفتر توسعه صادرات وزارت جهاد اعلام کرد که با تصویب ستاد تنظیم بازار، عوارض صادراتی مرغ، تخم مرغ، شیرخشک صنعتی و خامه فله ای تا پایان سال حذف شده است.

بر این اساس از تاریخ 7خرداد عوارض صادراتی این 4محصول پروتئینی و لبنی حذف شده است. عمده ترین مصرف شیرخشک صنعتی در تولید شیرینی، بیسکوئیت و پودرهای پروتئین است. از آنجا که قیمت محصولات لبنی ها ازطریق قیمت گذاری دستوری تعیین می شود و در نتیجه شرکت های لبنی نمی توانند با افزایش هزینه های خود نرخ فروش محصولاتشان را افزایش دهند، مشوق های صادراتی برای شرکت های لبنی انگیزه ای است تا تولیدات خود را به سمت تولید محصولات بادوام تر همچون شیرخشک به جهت صادرات سوق دهند.

این اقدام از سوی شرکت ها بسیار هوشمندانه و خوب است چراکه سودآوری بیشتری برای آنها به دنبال خواهد داشت و از این بابت چه اقدام دولت و چه اقدام شرکت های تولیدی درست و بجاست، بااین حال باتوجه به وضعیت بحرانی کمبود شیرخشک در کشور، باید چاره ای اندیشیده شود که هم تولیدکنندگان بتوانند محصولات خود را صادر کنند و هم نیاز داخل رفع شود. بهترین و موثرترین اقدام ممکن، حذف قیمت دستوری در این صنعت است که به دنبال این اقدام شرکت ها بتوانند نرخ محصولاتشان را همزمان با افزایش هزینه ها رشد دهند