آرشیو دوشنبه ۱ آبان ۱۴۰۲، شماره ۵۶۰۹
اندیشه
۷
مرور کتاب

«از نازی آباد تا باستی هیلز» در گفت و گو با نویسندگان

تنوع تجربیات دینداری

به تازگی کتاب «از نازی آباد تا باستی هیلز» با زیرعنوان «جستارهایی در باب جامعه شناسی گونه های دینداری و گرایش های سیاسی»، نوشته حمیدرضا کشاورز ونیر پیراهری منتشر شده است. حمیدرضا کشاورز نویسنده این اثر در گفت وگو با «اعتماد» پیرامون دغدغه هایش در پرداختن به موضوع این اثر با طرح سوالاتی بنیادین گفت: همواره شاهد سیاستمدارانی هستیم که المان های دینی در گفتمان شان به وضوح دیده می شود اما قرائت و برداشت شان از دین و دینداری متفاوت است و اینجاست که بحث انواع و گونه های مختلف دینداری و چگونگی اثرگذاری آن بر گرایشات سیاسی به میان می آید و این سرآغازی است برای روایتگری «از نازی آباد تا باستی هیلز» که به زمینه یابی اجتماعی همراهی دینداری و گرایشات سیاسی در «گذار از سنت به مدرنیته» می پردازد؛ امری که به زعم بسیاری از متفکران می توان بسیاری از تنش ها، بحران ها و مسائل ایران معاصر را از این رهگذر فهم کرد.این دانشجوی دکترای تخصصی جامعه شناسی سیاسی در رابطه با انتخاب عنوان کتاب گفت: نازی آباد و باستی هیلز را با اندکی اغماض و تسامح در تعمیم، می توان به عنوان دو سمبل از انواع و اشکال مختلف دینداری مردم پایتخت قلمداد کرد که آثار و پیامدهای آن در گرایش ها، علاقه مندی ها و رویکردهای سیاسی و اجتماعی ساکنان آنها تبلور یافته است. لذا «از نازی آباد تا باستی هیلز» به تعبیری یک تمثیل و استعاره ای از حرکت و صیرورت بینش و کنش سیاسی برخی انقلابیون دیروز و سیاست مردان و مسوولان امروز روی طیفی از گونه های دینداری است.در واقع در این کتاب تلاش نموده ایم تا انطباق و همراهی انواع دینداری و گرایشات سیاسی را از طریق تیپولوژی ارزش ها و کنش ها براساس ایده آل تایپ وبری و نظریه «الگوهای کنش اجتماعی»، مدل سازی و تبیین نماییم.کشاورز افزود: هنگامی که جامعه شناسان درباره دین حرف می زنند، مقصودشان اصل دین نیست، بلکه نتیجه ای است که از برخورد و مواجهه انسان با دین و امر قدسی حاصل می شود. به عبارت دیگر، معرفت دینی ما وابسته به مقتضیات زمان و مکان تغییر می یابد. ما انسان ها متاثر از شرایط و زمینه های تاریخی و اجتماعی هستیم که در آن متولد شده و رشد و نمو یافته ایم و فهم ما از هر موضوعی ازجمله دین، وابسته به پیش فرض هایی است که جامعه در ما درونی کرده است. پس معرفت ما از دین، دارای رابطه ای دیالکتیکی و دو سویه با جامعه و سیاست است؛ یعنی هم جامعه و ساختارهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی بر معرفت دینی اثرگذار هستند و هم معرفت دینی بر جامعه اثرگذار واقع می شود. جامعه شناسان معتقدند معرفت دینی اساسا خصلتی اجتماعی دارد و انسان هایی که از طریق کنش متقابل نمادینی که با یکدیگر دارند، معارف دینی را تولید می کنند، ساختار می بخشند، بسط می دهند و بازتولید می کنند.نیر پیراهری، دکترای تخصصی جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات که نویسنده دیگر این اثر است، در مورد شکل گیری ایده اولیه این کتاب تصریح کرد: نازی آباد و باستی هیلز دو منطقه سکونتگاهی در جنوب و شمال پایتخت جمهوری اسلامی ایران هستند که با اندکی تسامح، با اتخاذ یک رویکرد ایده آل تایپ وبری، می توان از آنها به عنوان محل سکونت دو سر طیف گونه های دینداری، سیاست ورزی و کنشگری فرهنگی و اجتماعی یاد کرد. نازی آباد، یکی از قدیمی ترین محلات جنوب شهر تهران است که محل سکونت بسیاری از گروه های مرجع جوانان و دانشجویان مذهبی و خاستگاه تعداد کثیری از چهره های سرشناس اصیل و شناسنامه دار سیاسی-انقلابی و همچنین محل شکل گیری و رشد بسیاری از هیئات، حسینیه ها، مساجد، مداحان و روحانیون معروف و جریان ساز بوده است. در نقطه مقابل، باستی هیلز، یک شهرک اشرافی و سوپرلاکچری در شمال شرقی تهران است که با توجه به شباهت آن به محله بورلی هیلز لس آنجلس و ختم شدن بلوار باستی در لواسان به آن، به محله باستی هیلز معروف شده است؛ محله ای که در آن تحت تاثیر غلبه سکونت حاملان و پیروان تفکرات لیبرالی، انواع هنجارشکنی ها دیده می شود و التزام به انگاره های دینی و اخلاقی، ارزش ها و عرف عمومی جامعه، عموما با رویکرد تساهل و تسامح همراه است.حمیدرضا کشاورز، در تکمیل توضیحات دکتر پیراهری، با اشاره به اینکه مدرنیته برای کشورهایی که دین اسلام حضور و نفوذ گسترده ای در آنها دارد، امری وارداتی محسوب می شود، عنوان داشت: تقابل اسلام با مدرنیته و ایدئولوژی های غربی یکی از زمینه های پیدایش قرائت ها و خوانش ها و طرز تلقی های جدید نسبت به اسلام و شکل گیری انواع دینداری است. در این میان نوعی از دینداری شکل گرفته است که طی آن دینداران متاثر از برخی اصول مدرنیته، ازجمله نسبی گرایی، انسان مداری و خردگرایی (عقلانیت ابزاری)، احتمالا برای هرگونه مرجعیت فکری و دینی، کمتر از گذشته ارزش قائل شده و تشخیص، شناخت، برداشت و نفع شخصی و دنیایی انسان را ملاک التزام به اصول و ارزش های دینی قرار داده اند و لذا به صورت انتخابی و گزینش شده و کاملا شخصی، اصول و ارزش های دینی را مورد تفسیر و توجه قرار می دهند. بله، شمال شهرنشینان لزوما بی دین نشده اند یا به جای آنکه بگوییم میزان دینداری آنها کمتر شده، شاید بهتر است بگوییم نوع دینداری آنها تغییر کرده و این همان نکته ای است که در مطالبات و گرایشات سیاسی و اجتماعی آنها نیز نمود یافته است.چاپ نخست کتاب «از نازی آباد تا باستی هیلز؛ جستارهایی در باب جامعه شناسی گونه های دینداری و گرایش های سیاسی» در 141 صفحه رقعی با تیراژ 1000 نسخه به همت انتشارات «سمن» راهی بازار نشر شده است.