در مجموعه اسنادی که امروز به اسم اسناد لانه جاسوسی مشهور است، مباحث بسیار متنوعی مطرح شده است. بخشی از این اسناد حاصل مجموعه گزارش ها، اخبار و اطلاعاتی بوده که از تهران به مراکز امنیتی و نظامی و سیاسی آمریکا یا برعکس مخابره می شد. بعضی از این مباحث مرتبط با ایران در زمینه های مختلف فرهنگی، اجتماعی، نظامی و مسائل اطلاعاتی امنیتی است و بخشی از آنها مرتبط با کشورهای دیگر است. آن چیزی که مربوط به ایران و برای ما حائز اهمیت است، آشکارکننده ذهنیت و تحلیلی است که آمریکایی ها از ایران داشتند و همچنین نشان دهنده توطئه ها، جنایت ها و حمایت هایی است که بعضی از سردمداران حکومت پهلوی داشته و حمایت هایی که از جریان های مخالف انقلاب اسلامی و جریان های مخالف مصالح و منافع ملی داشتند. علاوه بر این، نشان دهنده بعضی زمینه سازی هایی است که حکومت پهلوی برای سرکوب قیام ها و اعتراض های مردمی داشت. از این جهت اسناد لانه جاسوسی به جامعه جهانی و مردم ایران نشان داد که در سفارت آمریکا فعالیت هایی بیشتر از فعالیت های معلوم و عادی دیپلماتیک انجام می شود.شاید اگر این اسناد کشف نمی شد ما به صورت واضح و آشکار نمی توانستیم این ادعا را داشته باشیم که آنجا نه تنها مرکز جاسوسی، بلکه قطعا در یک سری از زمینه ها مرکز توطئه علیه اراده مردم بوده است. براساس این اسناد آمریکایی ها خودشان این را پذیرفتند که حضرت امام خمینی رحمه الله و جمهوری اسلامی، نظامی با حمایت و پشتیبانی جدی مردمی است. درعین حال شما در همان اسناد یا در اسناد دیگری که برخی از آنها اخیرا از سوی وزارت خارجه آمریکا منتشر شده، می بینید که دولت آمریکا بنا را می گذارد بر این که با مخالفان جمهوری اسلامی ارتباط بگیرد یا از هر جریانی و هر صدایی و هر حادثه ای که به دنبال براندازی حکومت و انقلاب نوپاست حمایت کند. درواقع به دنبال ضربه زدن به حکومت جمهوری اسلامی است.این امر به یک معنا نشان دهنده دورویی دولت آمریکا است، وقتی که از مردم سالاری و دموکراسی صحبت می کند. چرا؟ چون آمریکایی ها کاملا به این نتیجه رسیدند که مردم این حکومت را می خواهند ولی در عین حال سعی می کنند این حکومت را ساقط کنند. این نشان دهنده دورویی و نفاق و بی معنا بودن مردم سالاری و دموکراسی در نگاه آمریکایی هاست و حاکی است که آنها برای مخالفت با چیزی که مردم ایران درخواست کردند، از اقدام عملی فروگذار نمی کنند. طبیعی است که این اسناد خصوصا وقتی از طرف خود آمریکایی ها و از زبان خود آنها مطرح می شود، ارزشی بسیار جدی دارد. این یک ویژگی خاص در اسناد لانه جاسوسی است که آنها را برجسته می کند. البته از منظرهای دیگری هم این اسناد ارزش تاریخی و سیاسی دارند اما فکر می کنم مهم ترین استفاده ای که عموم مردم از اسناد می توانند بکنند همین نکته ای است که عرض کردم.

ابتدا دانشجویان پیرو خط امام اسناد را پیدا کردند و در فرآیندی کم کم احیا و برای چاپ آماده شدند. اسناد به صورت مجلد به مجلد چاپ می شد و در نهایت در هفتاد جلد منتشر شد. آن مجموعه هفتاد و چند جلدی، هر جلدش حجم زیادی نداشت. با تجمیع چند کتاب در یک مجلد و در یک کتاب، اکنون چاپ جدید در دسترس، 11 جلد است. نسخه قابل مطالعه این 11 جلد به صورت پی دی اف در وبسایت ها موجود است. مطالعه این اسناد برای عموم مردم در این حجم و خصوصا برای نوجوانان و جوانان مقداری خسته کننده است. زیرا بخش زیادی از محتوای این اسناد ناظر به موضوعات و مسائلی است که افراد باید در آن دوره تاریخی باشند تا بتوانند فهم خوبی پیدا کنند. همچنین شاید برخی موضوعات آن، چندان مورد علاقه و دغدغه جوان و نوجوان نباشد. نکته مهم این است که ما متاسفانه در این 40 سال بعد از انقلاب اسلامی درخصوص اسناد لانه جاسوسی، کارهای مطالعاتی، پژوهشی و پردازشی خوب، بسیار کم انجام داده ایم. یعنی این اسناد مثل یک ذخیره ارزشمند پردازش نشده است. اسناد ذخیره بسیار مهمی است اما انصافا کارهای مطالعاتی و پژوهشی کمی روی آنها انجام شده، حتی برای بزرگسال. بزرگسالان معمولا فرصت ندارند و حوصله نمی کنند کل این 11 جلد مفصل را بخوانند. ما متاسفانه چکیده خوب، مرتب و منظم از این اسناد نداریم که کار تحقیقی هم روی آن انجام شده باشد. گاهی اوقات کار تحقیقی خوب به سند معنا می دهد. مثلا در سند اسمی از یک فرد یا مکان یا حادثه ای برده شده که باید توضیحاتی در مورد آن بیاید تا مخاطب بتواند بفهمد که اهمیت آن سند و گزارش در چیست. این واقعا ضعف ماست. باید این را پذیرفت و مجامع دانشگاهی و پژوهشی_تحقیقاتی قطعا باید روی این قضیه بیشتر سرمایه گذاری کنند.

برای مخاطب نوجوان به صورت خاص تا آنجایی که بنده خبر دارم کارهای مختصر و محدودی شده است. تلاشی که انجام شده و من توصیه می کنم، نوجوان هایی که علاقه مند هستند این کار را ببینند، مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگ و ادب پایداری وابسته به حوزه هنری انجام داده است. این مجموعه پایگاه اینترنتی دارد به نشانی 22bahman.ir ، در آن بخشی هست با عنوان برداشتی از اسناد لانه جاسوسی. نزدیک به 70-60 محتوا برگرفته از 60-50 سند لانه جاسوسی دارند که روی آن کار مطالعاتی و تحقیقی خوبی هم انجام داده اند. از جهت تحقیق و معرفی افراد و چینش اسناد واقعا زحمت کشیده اند.کار دیگری که برای نوجوانان به نظر من قابل استفاده است، کتابی است که در سال های گذشته در انتشارات مدرسه منتشر کردیم با عنوان «استقلال ایرانیان زیر نفوذ بیگانگان» و با عنوان فرعی «آمریکا در ایران با تکیه بر اسناد لانه جاسوسی آمریکا». در این کتاب ها سعی شده به صورت خاص مساله نفوذ آمریکا در ایران و تهدیدها و توطئه هایی که علیه استقلال ایران داشته به تصویر کشیده شود و عمده محتوای کتاب متاثر و برگرفته از چیزی است که در اسناد لانه جاسوسی آمده است. کار دیگری که در سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزش انجام دادیم، این بود که پویشی را در وبگاه رشد باعنوان «رازسفارت» فعال کردیم.

دراین صفحه به نشانی roshd.ir/laneh محتواهای صوتی، تصویری و متنی را که برای مخاطب نوجوان و جوان، ناظر به اسناد لانه جاسوسی باشد، جمع آوری کردیم.

این مطالبه از سوی رهبر معظم انقلاب چند بار تکرار شده است. دغدغه ایشان این بود که نسل جدیدی که دوره قبل از انقلاب و سلطه آمریکا بر ایران را درک نکرده اند، بتوانند از نوشته های خود آمریکایی ها بخوانند که آنها چه نفوذی داشتند و چطور با نگاه تحقیرآمیز به ایران و ایرانی می نگریستند و منافع ملی خودشان برای شان مهم تر بود. چون منافعی که در ایران داشتند از دست دادند، با انقلاب اسلامی به مخالفت برخاستند و دشمنی شان با ایران هیچ ارتباطی به تسخیر لانه جاسوسی ندارد؛ بلکه قبل از آن این دشمنی را داشتند. متون اصلی همه این اسنادی که ترجمه شده به زبان انگلیسی موجود است. خودشان این حرف ها را می زنند.