در گفت و گو با آذر محمدی، طراح لباس فیلم موسی کلیم الله (ع)، به بررسی چالش ها و زیبایی های طراحی لباس در پروژه های تاریخی پرداخته ایم
ترکیب هنر و تاریخ در موسی کلیم الله (ع)
دقیقا چهار سال پیش بود که به دعوت آقایان مقدم و عاشوری با پروژه موسی کلیم ا...(ع) آشنا شدم. بعد از صحبت های اولیه با آقای حاتمی کیا، تصمیم گرفتم بعد از سال ها که به دلایل شخصی از کار کناره گیری کرده بودم، دوباره به عرصه طراحی لباس برگردم. حس کردم که در این کار می توانم حرفی برای گفتن داشته باشم.
حدود 80 نفر در چهار سال گذشته مرا همراهی کردند. در نسخه سینمایی موسی کلیم ا...(ع) هم یک تیم 55نفره در کنارم بودند. جا دارد که از همین جا به همگی خسته نباشید بگویم و به خاطر همراهی های درجه یک شان از تک تک شان بی نهایت سپاسگزارم. تیم من متشکل از دستیاران مختلف در بخش های اداری و اجرایی بود. بخش های اجرای کانسپت های طراحی و طراحی سه بعدی قطعات زیورآلات، دو کارگاه خیاطی مجزا، کارگاه ظریف دوزی، جواهردوزی، منجوق بافی، کارگاه طوق بافی، کارگاه زیورآلات، کارگاه رنگرزی، کارگاه کهنه کاری، کارگاه چرم، کارگاه اجرای تزئینات کلاه گیس ها، بخش آرشیو و درنهایت تیم اجرایی و جامه داری در این پروژه فعالیت کردند.
این چهارمین پروژه تاریخی درکارنامه کاری من محسوب می شود.قبل ازاین کارطراحی لباس پروژه های«معصومیت ازدست رفته» و «مختارنامه» را با آقای میرباقری داشتم و همچنین طراحی لباس یک پروژه تاریخی بین المللی برای شبکه MBC دبی انجام دادم. کار در این پروژه ها به لحاظ حجم سنگین و چالش های مختلف و کمبود نیروی اجرایی متخصص بسیار سخت و گاه طاقت فرساست، اما به دلیل پروسه جذابی که امکان خلق شخصیت های تاریخی دارد، همیشه برای من جذاب بوده است.
مهم ترین چالش در پروژه های تاریخی از نظر من، بحث نیروی کار مجرب است. به شدت در این زمینه دچار محدودیت هستیم و نیاز است که مدام روی بخش نیروی انسانی متخصص درهمه زمینه های دستیاری، کارگاهی و...سرمایه گذاری های فراوانی انجام شود و باید مدام به روزرسانی صورت گیرد.
یکی از دلایلی که من را وادار به قبول این کار کرد، کار در زمینه کانسپت و تم مصر بود. به عنوان یک طراح، برایم جذاب بود که درمقطعی کارکنم که مصر دردوران خودش مهدهنر،زیبایی،معماری های خیره کننده،زیورآلات ولباس های جذاب و منحصربه فرد بوده است. درعین حال، در قصر فرعون تمرکزروی لباس های فاخر و دربخش های دیگر مانند شورشیان غرب نیل، روی لباس های کهنه متمرکز هستیم. بنابراین برای من به عنوان طراح لباس و زیورآلات، جای کار بسیاری داشت. طراحی زیورآلات نیز در این کار بسیار جدی بود و طراحی این حجم از زیورآلات برای بازیگران اصلی، فرعی و هنروران هم در ایران برای اولین بار اتفاق افتاده است. زیورآلات مبحث فوق العاده مفصل و مهمی در تاریخ مصر است.طبق روال کارهای تاریخی، ابتدا باید مطالعه بسیار عمیقی از تمام منابع و رفرنس های موجود انجام داد. تمام عکس هایی که از منابع آن دوران موجود است و نمونه های موزه ای را باید مورد بررسی قرار داد، اما درنهایت باید طراحی انجام شود؛ به طوری که در اینجا، به دلیل محدودیت های اجرایی که ما طراحان لباس در ایران با آن مواجه هستیم، باید تطبیقی بر مبنای قابل پخش بودن لباس ها در نظر گرفته شود. پالت های رنگی به دقت انتخاب شده، پارچه ها و انواع تکنیک های ظریف دوزی، پارچه سازی و کهنه کاری به کار گرفته می شوند تا درنهایت به یک مجموعه لباس و زیورآلات دست یابیم که در خدمت زیبایی شناسی نهایی کار قرار گیرد. به عنوان مثال، هنرهایی مثل جواهردوزی، درباری دوزی و مکرمه بافی برای اولین بار به شکل ویژه در این کار استفاده شده است. در کل به عنوان طراح لباس اجازه ندادم که محدودیت های اجرایی در کلیت کار سایه بیندازد. امیدوارم که موفق عمل کرده باشم.
همان طور که خودتان اشاره کردید، بحث کهنه کاری به شکل کاملا جدی و تخصصی از پروژه مختارنامه شروع شد. در مختارنامه به لطف تجربه و حمایت آقای داوود میرباقری، توانستم برای اولین بار از شکل سنتی و رایج اجرای لباس فاصله بگیرم و در همه زیرشاخه های لباس فضای جداگانه و کاملا تخصصی ایجاد کنم. کارگاه کهنه کاری، رنگرزی و کارگاه چرم و ادوات به شکل کاملا مجزا برای اولین بار در مختارنامه شکل گرفت و خوشبختانه بعدا با پروژه «محمد(ص)» هم مهر تاییدی به این شیوه کار زده شد. این مهم در پروژه های تاریخی فاخر و الف ویژه در ایران ادامه پیدا کرد. در فیلم سینمایی موسی کلیم ا...(ع) بخش هایی از گوشن و بردگان گوشن به شکل ویژه ای طراحی و با درصدی از کهنه کاری بالا روی لباس ها کار شده است. کهنه کاری به ساده ترین شکل، روی جاافتادگی لباس ها به طراح کمک می کند و بسیار مهم است که این درصد کهنه کاری بر مبنای منطق خاصی انجام شود. استفاده از تکنیک های روز به جای روش های کلیشه ای و نخ نما در این بخش اهمیت زیادی دارد. در لباس شخصیت هایی مانند آنوبیس و خانواده عمران، می توان به خوبی تکنیک های متفاوت کهنه کاری را مشاهده کرد.
آقای حاتمی کیا از کارگردانان صاحب سبک و جریان ساز در سینمای ایران هستند.برای من جالب بودکه ایشان می خواستندوارد وادی کارهای تاریخی شوند. در تجربه ای که من دراین پروژه با ایشان داشتم،جسارت ایشان برای استارت زدن اولین پروژه ویرچوآل در ایران برای من بسیار جالب بود. مسیر واقعا پرچالشی پیش روی همه ما قرار داشت. دقت نظر ایشان در کار جالب بود و جزئیات برای شان بسیار مهم است. همچنین، سرعت عمل بالایی در کار دارند. در کل، تجربه بسیار جالبی را شخصا با ایشان داشتم.
در پایان، از شخص آقای رضوی، تهیه کننده کار،بسیار سپاسگزارم. ایشان به خوبی به اهمیت طراحی لباس و طراحی زیورآلات در این پروژه واقف شدند و حمایت کردند. به دلیل تکنیک ویرچوآل که برای اولین بار در این پروژه استارت خورد، به همه ما امکان تست هایی را دادند که بسیار راهگشا بود.