کتاب «سیر فرهنگ ایران در بریتانیا» یا «تاریخ دویست ساله مطالعات ایرانی»، تالیف ابوالقاسم طاهری و از دیگر منابع سلسله انتشارات انجمن آثار ملی است که در سال 1352 خورشیدی، توسط چاپخانه بهمن در تهران چاپ شده است. نویسنده در پیشگفتار این کتاب نوشته است: در این کتاب از سیروتحول دویست ساله فرهنگ، هنر و مظاهر ذوقی قوم ایرانی در جزایر بریتانیا سخن می رود. با آن که پای انگلیسی زبانان از سده دهم هجری قمری رفته رفته به کشور ما باز شد آغاز آشنایی دانشمندان آن قوم را با علوم و حکمت ایرانی که بخش مهمی از فرهنگ بزرگ جهان اسلامی شمرده می شود بایستی در نیمه سده پنجم هجری جست وجو کرد. چنان که خوانندگان گرامی در خلال سطور نخستین فصل این کتاب خواهند دید با گردانیدن متن های علمی زبرمردانی چون محمد زکریای رازی، فارابی، محمد غزالی و بوعلی سینا از دو زبان تازی و پارسی به لاتین، تدریجا علمای قوم انگلیس با رشته های پزشکی، ریاضی و الهییات خاورزمین آشنا شدند و سپس اندک اندک با نوشته های جهانگردانی که در خلال سده های ششم و هفتم هجری از ایران دیدن کردند آن پیوند نیرو گرفت. ازسوی دیگر پیدایش نیروی دریایی زورمندی پای ملوانان دلیر و ماجراجویان آزمند انگلیسی را به کرانه های هند و خلیج فارس باز کرد؛ و انگیزه سودجویی و بهره کشی از هندوستان، حکمفرمایان انگلیسی آن سامان را به اهمیت فراگرفتن زبان فارسی راغب ساخت. همزمان با این جریان، یا اندکی پس از آن، برادران گریوز (Greavs) که از نخستین فارسی دان های سده هفدهم میلادی (برابر سده یازدهم ه.ق) در حوزه علمیه کمبریج بودند همت به ترجمه کتاب هایی در زمینه ادبیات، علوم ریاضی و اخترشناسی از فارسی به انگلیسی گماشتند.

به دنبال کوشش های برادران گریوز و انتشار ترجمه های آن دوتن دانشمند، دو عامل مهم دیگر که پیدایش شرکت هندشرقی و رشد انجمن نوبنیاد آسیایی بنگاله باشد راه را ازبرای ترویج زبان و ادبیات فارسی در بریتانیا و درمیان پاره ای از افسران نخبه انگلیسی در هندوستان هموار ساخت. درحدود هفتاد سال پس از انتشار ترجمه های برادران گریوز یکی از استادان ارجمند دانشگاه اگسفورد که تاماس هاید (Thomas Hyde) نام داشت به سال 1760میلادی (برابربا1174ه.ق) کتابی به زبان لاتینی منتشر ساخت که درواقع نقطه عطفی در تاریخ مطالعات ایرانی به شمار می آید. به همین سبب در کتاب حاضر، مولف پس از نشان دادن پیشینه سیر فرهنگ ایران در بریتانیا کوشیده است تا تحقیقات خاورشناسان انگلیسی را ازتاریخ انتشار کتاب تاریخ ادیان باستانی ایران تا به امروز که اندکی فزونتر ازدویست سال است برشمرد و ازخدمات ارزنده ای که نسبت به تاریخ و فرهنگ قوم ایرانی ایفا شده است، ولو فهرست وار یاد کند. داستان سیرفرهنگ ایران در بریتانیا که مولف از دیرباز به تالیف آن کمربسته بوده است تاریخ پرفرازونشیبی است که تاکنون موردتوجه هیچ یک از محققان ایرانی و انگلیسی قرار نگرفته است و آن چه اکنون این مولف برخوانندگان عرضه می کند مسلما خالی ازنقص نیست. هرچه باشد این اثر را باید نخستین گام دراین زمینه و فقط راهنمایی از مطالعات دویست ساله ایرانی دربریتانیا دانست. اقامت نسبتا دراز مولف درمیان قوم انگلیس، دست یافتن به پاره ای از اطلاعات مغتنم به هنگام پژوهش درباره دیگر مسائل، الفت نزدیک مولف با گروهی از خاورشناسان که دراین کتاب ازآنها یادشده، آشنایی وی با بیشتر مراکز فرهنگی و موزه ها و بالاخره عضویتش درانجمن خاورشناسی بریتانیا، انجمن شاهی آسیایی و انجمن جغرافیایی لندن، همه این توفیق را رفیق وی ساخت که گستاخانه دراین راه پیشگام گردد و ازمجموع اطلاعات گردآورده کتابی فراهم سازد.

روش مولف درنشان دادن سیر فرهنگ ایران در بریتانیا طی دو سده اخیر تا بالاترین درجه امکان پرهیز از حاشیه روی بوده؛ و از ترس آنکه مبادا خواننده را ملالت افزاید بسیاری از مطالب را به طور خلاصه و موجز بیان کرده است، اما هرجا برای مزید آگاهی علاقه مندان ذکر مراجع و مآخذ مفصل تری ضرورت داشته است آن ها را در حواشی نقل کرده است. کلید اینگونه حواشی و تعلیقات شماره هایی است که درکنار آنها علامت ستاره ای به چاپ رسیده است. دراینگونه موارد خواننده باید برای کسب اطلاع به توضیحات و منابع که در آخر هر فصلی جداگانه به چاپ رسیده است رجوع کند و چون درهر فصلی منابع آن فصل قید گردیده است برای احتراز از تکرار، درکتابنامه فقط به گزیده ای از مآخذ بسنده کرده ایم. طرح اصلی این کتاب که در سال1347 خورشیدی ریخته شده بود فقط مشتمل بر هفده فصل بود که ده فصل آن تا فروردین سال 1349آماده شد، اما بیماری ناگهانی و درازمدت مولف، یکسال واندی تکمیل آن کار را به تعویق افکند تا آن که به یاری پروردگار در فروردین 1352 با افزودن چهار فصل دیگر درباره هنرشناسی و کاوش های باستان شناسان انگلیسی درایران به صورتی که اینک تقدیم خوانندگان می شود به پایان آمد. چاپ و انتشار این اثر در درجه نخست مرهون عنایت اولیای فرهنگ پرور انجمن آثار ملی به ویژه تیمسار فرج اله آق اولی است که دین بزرگی برگردن مولف دارند، از راهنمایی های آقای سیدمحمدتقی مصطفوی نیز کمال تشکر را دارم. دیگر آنکه از راهنمایی های بی دریغ متصدیان موزه های بریتانیاBritish Museum، ویکتوریا و آلبرت، Victoria and Albert، کلکسیون چستربیتیChester Beatty Collection در ایرلند جنوبی، کتابخانه دیوان هند و نیز از کمک های دوستان و استادانم در دارام و اگسفورد (Oxford) و بالاخره دانشگاه لندن، که بخشی از مغتنم ترین سال های عمر را در آن جا گذرانیده ام صمیمانه تشکر می کنم. همچنین از اولیای چاپخانه بهمن و خواهرزاده ام آقای محمدرضا گوشه بروجردی که درغیاب من رنج تصحیح و مراقبت در چاپ این کتاب را برعهده داشته اند، سپاسگزارم. لندن، 22شهریور1352خورشیدی.