پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری: آقای «خالد بن سلمان»، وزیر دفاع عربستان سعودی، در دیدار با رهبر انقلاب اسلامی پیام پادشاه این کشور را تقدیم حضرت آیت الله خامنه ای کرد. رهبر انقلاب اسلامی در این دیدار تاکید کردند: اعتقاد ما این است که ارتباط میان جمهوری اسلامی ایران و عربستان برای هر دو کشور مفید خواهد بود و دو کشور می توانند تکمیل کننده یکدیگر باشند. حضرت آیت الله خامنه ای با تاکید بر اینکه گسترش روابط دو کشور دشمنانی دارد، خاطرنشان کردند: باید بر این انگیزه های خصمانه فائق آمد و ما در این خصوص آماده هستیم. ایشان با اشاره به برخی پیشرفت های ایران گفتند: جمهوری اسلامی آماده است در این عرصه ها به عربستان سعودی کمک کند. رهبر انقلاب تاکید کردند: اینکه برادران در منطقه با هم همکاری داشته باشند و به یکدیگر کمک کنند، بسیار بهتر از تکیه به دیگران است. در این دیدار که سردار سرلشکر باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح نیز حضور داشت، آقای خالد بن سلمان ، وزیر دفاع عربستان، با اظهار خرسندی فراوان از این دیدار گفت: من با دستور کار گسترش روابط با ایران و همکاری در تمام زمینه ها به تهران آمده ام و امیدواریم گفت وگوهای سازنده انجام شده، روابط قوی تر از گذشته میان عربستان و جمهوری اسلامی ایران را فراهم کند.

در جریان این سفر، وزیر دفاع عربستان با مقامات بلندپایه ایرانی دیدار و گفت وگو کرد. به گزارش رسانه ها، محور این رایزنی ها بر مسائل منطقه ای متمرکز بود و موضوعاتی نظیر تحولات غزه، سوریه، لبنان و یمن مورد بررسی قرار گرفت. این گفت وگوها نشان دهنده عزم دو کشور برای یافتن راه حل های مشترک جهت کاهش تنش ها و تقویت ثبات در منطقه است. حضور خالد بن سلمان در تهران، گامی مهم در راستای تعمیق همکاری های دوجانبه میان ایران و عربستان تلقی می شود که می تواند به بهبود روابط میان کشورهای اسلامی و کاهش بحران های منطقه ای کمک کند.

پیش از سفر خالد بن سلمان و در تاریخ 14 فروردین 1404، مسعود پزشکیان، رئیس جمهور ایران، در تماس تلفنی با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، عید سعید فطر را تبریک گفت و بر اهمیت تقویت همبستگی اسلامی تاکید کرد. پزشکیان با اشاره به مظالم جاری در فلسطین و غزه، اتحاد کشورهای اسلامی را راه حلی برای مقابله با ظلم دانست و اظهار کرد: «وحدت عملی کشورهای مسلمان می تواند تجاوزات اسرائیل را مهار کند». وی همچنین بر صلح طلبی ایران تاکید کرد و گفت: «استفاده غیرصلح آمیز از انرژی هسته ای در سیاست های دفاعی ایران جایی ندارد و فعالیت های هسته ای ما تحت نظارت بین المللی است». پزشکیان آمادگی ایران برای گفت وگو بر مبنای احترام متقابل را اعلام کرد. محمد بن سلمان نیز ضمن تبریک عید فطر، از رویکرد ایران در تقویت انسجام اسلامی قدردانی و بر نقش کلیدی تهران و ریاض در ثبات منطقه ای تاکید کرد. او آمادگی عربستان را برای همکاری در حل بحران ها و تقویت هم زیستی اعلام کرد.

سفر خالد بن سلمان در بزنگاهی حساس از تحولات منطقه ای، توجهات بسیاری را به خود جلب کرده است. بنابراین باید دریافت که وزیر دفاع عربستان کیست و چه جایگاهی در هرم قدرت این کشور دارد و از این رهیافت به تبیین اهداف او از سفر به ایران دست زد. خالد بن سلمان، برادر محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان و فرزند سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه این کشور، به عنوان یکی از کلیدی ترین چهره های حکومتی عربستان شناخته می شود. او که پس از ولیعهد عملا نفر دوم در هرم قدرت سعودی هاست، نقشی محوری در تقویت توان دفاعی و گسترش همکاری های امنیتی و نظامی عربستان با غرب، به ویژه ایالات متحده و همچنین کشورهای عربی ایفا کرده است. این جایگاه ویژه، سفر او به ایران را از منظر دیپلماتیک و راهبردی، به رویدادی شایان تامل تبدیل می کند.

حالا که دریافتیم خالد بن سلمان کجای معادلات قدرت عربستان قرار دارد، می توان به چرایی حضورش در تهران پرداخت. یکی از مهم ترین اهداف این سفر، رویکرد محتاطانه عربستان در قبال سناریوهای احتمالی تنش میان ایران و آمریکا ست. پیش از آغاز مذاکرات عمان که موضوع تنش های تهران و واشنگتن و گزینه پایگاه دیه گو گارسیا در آن پررنگ بود، منابع خبری بین المللی از تغییر رویکرد کشورهای عربی حوزه خلیج فارس خبر دادند. به گزارش میدل ایست آی، عربستان، امارات، قطر و کویت به صراحت به ایالات متحده اعلام کردند که از خاک یا حریم هوایی خود برای هرگونه حمله به ایران، حتی در قالب پشتیبانی لجستیکی یا سوخت گیری، استفاده نخواهند کرد. این موضع گیری که شکافی جدی در طرح های نظامی آمریکا ایجاد کرد، واشنگتن را وادار به انتقال بمب افکن های راهبردی B-2 به پایگاه دیه گو گارسیا در اقیانوس هند کرد؛ پایگاهی که پیش تر در عملیات علیه عراق نیز نقش داشته است. تصاویر ماهواره ای اخیر حضور دست کم هفت تا 9 فروند از این بمب افکن ها را در این پایگاه تایید کرده اند.

این رویکرد محتاطانه، ریشه در سیاست های کلان ریاض دارد. روزنامه گاردین گزارش داده که محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، در دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ نیز با هرگونه اقدام نظامی علیه ایران مخالفت کرده و تلاش داشت او را از این مسیر بازدارد. این موضع، با رویکرد کلی کشورهای منطقه در دوری از درگیری های مستقیم همخوانی دارد. در مقابل، برخی منابع غربی مدعی شده اند فرماندهان نظامی ایران، در واکنش به این تحرکات، سناریوهای پیش دستانه علیه پایگاه دیه گو گارسیا را بررسی کرده اند. با این حال، تمایل غالب در منطقه، حرکت به سوی گفت وگو و ایفای نقش در فرایند صلح است.

دانی سیترینویچ، رئیس سابق میز ایران در سازمان اطلاعات ارتش اسرائیل، درباره هدف سفر خالد بن سلمان اظهار کرد: «این حضور، به ویژه در سایه درگیری نظامی آمریکا با یمنی ها و احتمال تنش با ایران، از اهمیت بسزایی برخوردار است. سعودی ها در این شرایط پرتنش، به دنبال هماهنگی با ایران هستند تا از تکرار تنش های سال 2019 جلوگیری کنند». او افزود: «این سفر نشان می دهد کسانی که گمان می کنند دولت سعودی از حمله نظامی به ایران حمایت می کند، در اشتباه هستند». سفر خالد بن سلمان به تهران، در این چارچوب، نشانه ای از تلاش عربستان برای مدیریت تنش ها و تقویت ثبات منطقه ای است. ریاض، با درک واقعیت های ژئوپلیتیک و مخاطرات درگیری، دیپلماسی محتاطانه ای را در پیش گرفته که نه تنها از تشدید بحران جلوگیری می کند، بلکه می تواند به بهبود روابط دوجانبه با ایران و ایجاد بستری برای همکاری های منطقه ای منجر شود.

تشدید حملات آمریکا علیه حوثی ها در یمن که از 15 مارس 2025 با عنوان عملیات «رایدر خشن» (Rough Rider) آغاز شد، منطقه را وارد مرحله ای جدید از تنش کرده است. این حملات که تاکنون ده ها نفر را کشته و زیرساخت های حوثی ها را هدف قرار داده، نگرانی هایی را برای عربستان سعودی به همراه داشته است. ریاض که از سال 2015 درگیر جنگ با حوثی ها بود، پس از آتش بس سال 2022 به دنبال کاهش تنش ها و تمرکز بر پروژه های اقتصادی مانند نئوم بوده است. اما حملات اخیر آمریکا که گاه بدون هماهنگی کامل با متحدان خلیجی انجام شده، می تواند آتش بس شکننده را به خطر انداخته و حملات تلافی جویانه حوثی ها علیه زیرساخت های سعودی را از سر بگیرد.

در این شرایط، عربستان احتمالا به دنبال هماهنگی های جدید با تهران است تا از تشدید بحران جلوگیری کند. بهبود روابط ایران و عربستان از مارس 2023 که با میانجیگری چین حاصل شد، زمینه ساز این رویکرد است. ریاض می داند حوثی ها هرچند از حمایت ایران برخوردارند، تصمیم گیری مستقلی دارند، اما نفوذ تهران می تواند در مهار اقدامات آنها موثر باشد. سفر خالد بن سلمان به تهران در 28 فروردین 1404 نیز نشانه ای از تمایل دو کشور به همکاری برای ثبات منطقه ای بود. این هماهنگی می تواند از یک سو از درگیری مستقیم عربستان با حوثی ها جلوگیری کند و از سوی دیگر، جایگاه ریاض را به عنوان بازیگری کلیدی در دیپلماسی منطقه ای تقویت کند.

اگر چه گفته می شود سفر خالد بن سلمان پس از چهار ماه برنامه ریزی صورت گرفت، اما از نظر زمان بندی، این حضور در مقطعی حساس انجام شد. هم زمانی این سفر با دور دوم مذاکرات غیرمستقیم ایران و ایالات متحده که از امروز (شنبه) آغاز می شود، بر اهمیت آن افزوده است و پیام هایی روشن برای بازیگران بین المللی، به ویژه واشنگتن، به همراه دارد. این رویداد می تواند نشانه ای از تمایل عربستان به ایفای نقشی فعال تر در میانجیگری میان تهران و واشنگتن باشد. در پیوست نکته مذکور و بر اساس برخی گزارش ها، در دیدارهای خالد بن سلمان با مقامات کشورمان، احتمال آمادگی عربستان برای میانجیگری در گفت وگوهای ایران و آمریکا مورد توجه قرار گرفته است. ریاض که پیش تر تجربه میزبانی نشست صلح اوکراین را دارد، می تواند از این ظرفیت برای تسهیل مذاکرات تهران و واشنگتن استفاده کرده و به این ترتیب وزن دیپلماتیک خود را در عرصه منطقه ای و جهانی تقویت کند. این موضوع ازآن رو اهمیت دارد که نتایج مذاکرات ایران و آمریکا، تاثیر مستقیمی بر سیاست های امنیتی، دفاعی و دیپلماتیک عربستان و به طورکلی خاورمیانه خواهد داشت.

روابط ایران با کشورهای عربی حوزه خلیج فارس در یک دهه اخیر دستخوش تحولات چشمگیری شده است. برخلاف سال 2015 که مذاکرات برجام در سایه روابط پرتنش تهران با کشورهای عربی پیش رفت و این کشورها حتی خروج دونالد ترامپ از برجام را تشویق کردند، اکنون رویکردی متفاوت حاکم است. کشورهای عربی نه تنها از گفت وگوهای ایران و آمریکا حمایت می کنند، بلکه در تسهیل آن نقش دارند. انتقال نامه دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، از طریق امارات به تهران که نقطه آغاز مذاکرات کنونی بود، نمونه ای از این تغییر رویکرد است. باید این را هم در نظر داشت که بخشی از این تحولات نتیجه دیپلماسی فعال دولت سابق و مشخصا زحمات شهید حسین امیرعبداللهیان بود که با تمرکز بر سیاست همسایگی، اختلافات با کشورهای عربی را کاهش داده و روابط را گسترش دادند.

این میراث ارزشمند به دولت چهاردهم منتقل شده و بستری برای تعاملات کنونی فراهم کرده است. در همین راستا، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، پس از دور اول مذاکرات در عمان، در تماس با همتای سعودی خود، او را از جزئیات گفت وگوها مطلع کرد؛ اقدامی که بر تعهد تهران به شفافیت با همسایگان تاکید دارد. اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران نیز دوشنبه گذشته و در نشست خبری اظهار کرد: «ما از رویکرد سازنده همسایگان در تحولات اخیر استقبال می کنیم. امنیت منطقه برای ما اولویت است و آن را امنیت خود می دانیم. طی شش ماه گذشته، روابط با کشورهای عربی خلیج فارس بهبود یافته که ادامه سیاست همسایگی دولت شهید رئیسی است». وی ادامه داد: «عراقچی در تماس با همتایان خود از جمله مصر، قطر، امارات و کویت، آنها را از مذاکرات عمان آگاه کرد و این روند تداوم خواهد یافت».