آرشیو شنبه ۳۰ فروردین ۱۴۰۴، شماره ۶۲۶۷
دنیا
۴

دنیا در حال ورود به عصر یک جانبه گرایی است

آمریکای سرکش سرکش

دنیای اقتصاد: از زمان پایان جنگ سرد، تا حد زیادی انتظار می رفت که ایالات متحده یکی از دو مسیر سیاست خارجی را دنبال کند: «حفظ موقعیت کشور به عنوان رهبر نظم بین المللی لیبرال یا عقب نشینی و سازگاری با دنیای چند قطبی پس از آمریکا.» مایکل بکلی، پرفسور علوم سیاسی در دانشگاه تافنس و مدیر برنامه آسیا در موسسه تحقیقاتی سیاست خارجی در مطلبی در فارن افرز نوشت: «اما همان طور که در فارن افرز در سال2020 بحث کردم، محتمل ترین مسیر همیشه راه سوم است: تبدیل شدن به یک ابرقدرت سرکش، نه انترناسیونالیست و نه انزواطلب، بلکه تهاجمی، قدرتمند و به طور فزاینده ای برای خودش.»

دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده این دیدگاه را با افزایش تعرفه ها به سطوحی رسانده است که بازتاب دهنده قانون بدنام اسموت هاولی در سال1930، کاهش کمک های خارجی، دوری از متحدان و پیشنهاد تصرف سرزمین های خارجی، از جمله گرینلند و کانال پاناما است. سوال واقعی اکنون این نیست که آیا ایالات متحده به راه خود ادامه خواهد داد، بلکه این است که چگونه و به چه هدفی؟

درک عوامل این تغییر دیگر موضوع بحث دانشگاهی نیست. برای شکل دادن به آنچه در آینده می آید، ضروری است. چرخش یک جانبه واشنگتن می تواند جهان را بی ثبات کند و قدرت بلندمدت خود را تضعیف کند. اما در صورت شناسایی و هدایت مجدد، این نیروها می توانند پایه و اساس یک استراتژی متمرکزتر و پایدارتر را تشکیل دهند. چیزی که بدون تسلیم کردن نقطه قوت اصلی نظم لیبرال، سلطه هژمونی لیبرال را از بین می برد.

یکی از دلایلی که ایالات متحده سرکش است این است که می تواند سرکش باشد. به رغم هشدارهای چندین دهه ای مربوط به انحطاط آمریکا، قدرت این کشور همچنان هولناک است. بازار مصرف این کشور با مجموع اندازه بازارهای چین و منطقه یورو رقابت می کند. نیمی از تجارت جهانی و نزدیک به 90درصد از مبادلات مالی بین المللی به دلار انجام می شود که از طریق بانک های مرتبط با ایالات متحده انجام می شود و به واشنگتن قدرت اعمال تحریم های فلج کننده را می دهد. با این حال، ایالات متحده یکی از کمترین اقتصادهای وابسته به تجارت را در جهان دارد: صادرات تنها 11درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می دهد؛ درحالی که میانگین جهانی 30درصد است. یک سوم از صادرات آمریکا تنها به دو کشور مکزیک و کانادا صورت می گیرد. شرکت های آمریکایی نیمی از سرمایه جهانی را تامین می کنند، بر تولید ملزومات زندگی مانند انرژی و غذا تسلط دارند و بیش از نیمی از سود جهانی را در صنایع با فناوری پیشرفته، از جمله نیمه رساناها، هوافضا و بیوتکنولوژی تولید می کنند که تقریبا 10برابر سهم چین است. هر دو طرف در یک گسست متضرر خواهند شد؛ اما جبران ضررهای چین دشوارتر خواهد بود.

از نظر نظامی، ایالات متحده تنها کشوری است که می تواند هزاران کیلومتر دورتر از سواحل خود در جنگ های بزرگ حضور داشته باشد و مبارزه کند. تقریبا 70 کشور -که یک پنجم جمعیت جهان و یک سوم تولید اقتصادی دنیا را تشکیل می دهند - از طریق پیمان های دفاعی به حفاظت از ایالات متحده وابسته هستند و به اطلاعات و تدارکات ایالات متحده نیاز دارند تا بتوانند نیروهای خود را به خارج از مرزهایشان منتقل کنند. در دنیایی که عمیقا به بازار و ارتش ایالات متحده وابسته است، واشنگتن اهرم بسیار زیادی برای بازنگری در قوانین یا کنار گذاشتن آنها به طور کلی دارد. ایالات متحده نه تنها ابزاری برای حمله به تنهایی دارد، بلکه به طور فزاینده ای انگیزه نیز دارد. نظم لیبرال به رهبری آمریکا از هدف اصلی خود عبور کرده و به هزارتوی آسیب پذیری ها وارد شده است. آمریکا شکست نخورد؛ اما بر تهدیدهایی که دیگر وجود ندارند، پیروز شد: «خرابی های ناشی از جنگ جهانی دوم و گسترش کمونیسم.»

در اوایل دهه1950، اتحاد جماهیر شوروی تقریبا نیمی از اوراسیا را تحت کنترل داشت و قدرت نظامی دوبرابر اروپای غربی را در اختیار داشت. احزاب کمونیست که متعهد به لغو مالکیت خصوصی بودند، یک سوم تولید صنعتی جهانی را کنترل کردند و تا 40درصد از آرا را در دموکراسی های بزرگ غربی به دست آوردند. در این شرایط، تهدید سبک زندگی آمریکایی و همچنین نیاز به دفاع از نظم سرمایه داری آشکار بود. این راهبرد جواب داد. غرب مرفه و دموکراتیک شد و بلوک شوروی فروپاشید. اما موفقیت به دست آمده مشکلات جدیدی پدید آورد که نظم کهن نمی توانست حل کند. به عنوان مثال، بسیاری از متحدان ایالات متحده که واشنگتن به آنها کمک کرد، امروز قادر به تحمل بارهای بزرگ نیستند. کشورهای اروپای غربی - و همچنین کانادا و ژاپن - در پناه تضمین های امنیتی ایالات متحده، هزینه های دفاعی خود را کاهش داده اند، دولت های رفاهی را گسترش داده اند و عمیقا با بازارهای چین و انرژی روسیه آمیخته شده اند.

بسیاری از متحدان ایالات متحده برای تامین امنیت پیرامون خود در حال دست و پنجه نرم کردن با مشکلات هستند، چه رسد به اینکه به حفظ ثبات جهانی کمک کنند. زمانی که بحران ها شروع می شوند، همچنان به واشنگتن روی می آورند: «برای اعمال آزادی دریانوردی در دریای چین جنوبی در مواجهه با تجاوز چین، مسلح کردن اوکراین علیه روسیه، یا محافظت از کشتی ها در برابر حملات حوثی ها در دریای سرخ.» کشورهایی که زمانی نظم لیبرال را تثبیت می کردند، وابسته شده اند؛ به جای تقویت قدرت ایالات متحده، آن را تضعیف می کنند. بدتر از آن، با همگرایی بیشتر روسیه و چین در نظم لیبرال، ایالات متحده خطرناک ترین دشمنان خود را قدرتمند کرد. هر دو رژیم از نظام حاصل از رهبری ایالات متحده سود بردند؛ چراکه (این سیستم) رقبای تاریخی آنها را در آلمان و ژاپن آرام، اشاعه هسته ای را محدود و مسیرهای تجارت جهانی را تضمین می کرد. با داشتن خطوط تدارکاتی نسبتا ایمن، آنها شروع به ترسیم مجدد نقشه اوراسیا با اعمال زور کردند: «روسیه از طریق حمله به گرجستان و اوکراین؛ چین از طریق جزیره سازی نظامی در دریای چین جنوبی، تجاوز به قلمرو هند و تشدید تهدیدات علیه تایوان، برنامه های خود را پیش بردند.»

آنها همچنین به بازارها، موسسات و شبکه های غربی دسترسی پیدا کردند سپس از این دسترسی برای هک، قلدری و غارت سیستم سوء استفاده کردند. روسیه با ثروت الیگارشی از طریق بانک های غربی دست به پول شویی می زند، اطلاعات نادرست منتشر و از انرژی برای در هم شکستن اروپا استفاده می کند.

چین از بازار داخلی خود محافظت می کند و 10برابر بیشتر از میانگین کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه برای سیاست های صنعتی هزینه می کند؛ درحالی که سیل صادرات به این کشورها دارد. چین اکنون بر بخش های تولید استراتژیک مانند کشتی سازی، هواپیماهای بدون سرنشین، الکترونیک و داروسازی تسلط دارد و با کاهش صادرات خاک های کمیاب، تهدید کردن زنجیره های تامین دارو، محاصره تایوان با پهپادها و گسیل کردن خودروهای الکتریکی به اروپا، از این سلطه استفاده می کند تا ایالات متحده و متحدانش را وادار به تمکین کند.

در داخل کشور، پکن ایده های خارجی را سانسور می کند. در خارج از کشور، از اینترنت آزاد برای سرقت مالکیت معنوی، نصب بدافزار در زیرساخت های غربی و گسترش تبلیغات به سود خود، سوء استفاده می کند. چین نقش رهبری در سازمان هایی مانند شورای حقوق بشر سازمان ملل بر عهده می گیرد تا هنجارهای لیبرال را تضعیف کند. چیزی که زمانی سنگ بنای استراتژی ایالات متحده بود -باز بودن- به اسب تروا تبدیل شده است.

افزون بر این، کنترل نظم لیبرال دشوارتر شده است. پس از جنگ جهانی دوم، واشنگتن از استعمار زدایی حمایت کرد و کشورهای جدید را در بازارها و نهادهای جهانی ادغام کرد و به جهانی شدن و «ظهور بقیه» دامن زد و تعداد کشورهای مستقل را دوبرابر کرد. اما این موفقیت بی هزینه نبود. با تکثیر بازیکنان جدید، قدرت شکسته شد و امتیاز وتو چند برابر شد. نهادهایی که زمانی نفوذ ایالات متحده را تقویت می کردند - از جمله سازمان ملل متحد، سازمان تجارت جهانی و بانک جهانی - به عرصه های بن بست و موضع گیری های ضد آمریکایی تبدیل شده اند. در خانه، عواقب به همان اندازه «خورنده» بوده است.

«جهانی شدن» به رشد دامن زد؛ اما صنایع آمریکا را خالی کرد و دستاوردها را با چالش روبه رو کرد. بین سال های 2000 تا 2020، تولید صنعتی ایالات متحده (به استثنای نیمه رساناها) تقریبا 10درصد کاهش یافت و از هر سه شغل کارخانه ای، یکی از آنها از بین رفت. تقریبا تمام رشد خالص مشاغل به 20درصد «ثروتمندترین کدهای پستی» رسید و بخش زیادی از کشور از آن محروم شد. پیامدهای اجتماعی آن خیره کننده بوده است: «افزایش ادعاهای ناتوانی، مصرف بیش از حد مواد مخدر و کارگرانی که در سنین اولیه کار خود را ترک می کنند (در سطح رکود بزرگ). بسیاری از جوامع زخمی به لطف سیستم انتخاباتی توانستند صدای روستاییان را بر اکثریت شهرها غالب و نفوذ سیاسی خود را حفظ کنند.» نتیجه آن: «چرخش سخت از انترناسیونالیسم لیبرال و حرکت به سمت حمایت گرایی و کنترل مرزها.»

توفانی در پیش است

همان طور که در سال2020 استدلال کردم، دو روند قدرتمند -تغییرات جمعیتی و اتوماسیون رو به رشد- در حال بازسازی چشم انداز جهانی و تقویت حرکت به سمت یک جانبه گرایی آمریکایی هستند. تغییرات سریع جمعیتی، قدرت های بزرگ در اوراسیا را تضعیف و بخش هایی از جهان در حال توسعه را بی ثبات می کند. در همین حال، فناوری های جدید، نیاز ایالات متحده به نیروی کار خارجی، انرژی و پایگاه های نظامی بزرگ را کاهش می دهند. نتیجه یک عدم تقارن فزاینده است: افزایش بی نظمی و تضعیف متحدان از یک طرف و افزایش خودکفایی و توانایی های حمله از راه دور ایالات متحده از سوی دیگر. با افزایش این شکاف، واشنگتن با وسوسه های قوی تری مواجه خواهد شد تا به تنهایی ادامه دهد.

با مطالعه جمعیت شناسی، ایالات متحده تنها قدرت بزرگی خواهد بود که پیش بینی می شود نیروی کارش در طول این قرن رشد کند. تا سال2050، نیروی کار اقتصادهای اصلی اوراسیا حدود 200میلیون بزرگسال 25 تا 49ساله را از دست خواهند داد؛ گروهی که منجر به بهره وری، استخدام نظامی و رشد اقتصادی می شود، با کاهش 25 تا 40درصدی در بسیاری از کشورها همراه خواهد شد. تا سال2100، این رقم از 300میلیون نفر فراتر خواهد رفت و پیش بینی می شود که چین به تنهایی با کاهش 74درصدی از نیروی کار خود در سنین اولیه روبه رو شود. سهم سالمندان تا اواسط قرن در بیشتر کشورها بیش از دوبرابر خواهد شد و نسبت های حمایتی (تعداد کارگران به ازای هر بازنشسته) را به سطوح ویرانگر می رساند.

به عنوان مثال، چین از 10 به یک در سال2000 به کمتر از 2به یک تا سال2050 خواهد رسید. کاهش جمعیت در حال حاضر بیش از یک درصد از رشد سالانه اقتصادهای بزرگ اوراسیا را کاهش داده و نسبت بدهی به تولید ناخالص داخلی به طور متوسط ​​به بالای 250 درصد رسیده است. با کاهش و فشار سایر اقتصادها، اقتصاد ایالات متحده برای رشد جهانی در مرکز قرار خواهد گرفت و پایگاه مالی و نیروی انسانی نظامی آن در شرایط نسبتا قوی تری باقی خواهد ماند. با این حال، بعید است که ایالات متحده مرز جمعیتی خود را به دوره جدیدی از هژمونی لیبرال هدایت کند. در عوض، اختلال جمعیتی، خطرات را برای دفاع از متحدان افزایش می دهد: رقبای خودکامه به رغم کاهش جمعیت، در حال نظامی شدن هستند؛ درحالی که متحدان دموکراتیک به کندی دوباره مسلح می شوند در مقابل در محاصره مشکلات ناشی از رای دهندگان پیر و افزایش تعهدات رفاهی قرار گرفته اند. ازآنجاکه موازنه اوراسیا به سمت خودکامگی ها متمایل می شود، خطرات برای تعهدات دفاعی ایالات متحده همچنان در حال افزایش است. این الگو از قبل قابل مشاهده است. روسیه، چین و کره شمالی همان کاری را انجام می دهند که دولت های مستبد در حال مبارزه مدت هاست انجام داده اند: «روی آوردن به ارتش برای تامین امنیت رژیم هایشان.»

هنگامی که رشد کند می شود و ناآرامی ها تبدیل به تهدید می شود، دیکتاتورها منابع را به نیروهای مسلح می رسانند تا مخالفان را سرکوب کنند، رقبا را بازدارند و وفاداری در صفوف را تضمین کنند. اتحاد جماهیر شوروی این مسیر را در دهه های 1970 و 1980 دنبال کرد و حتی در شرایطی که اقتصاد و جمعیت آن راکد بود، هزینه های دفاعی را دوبرابر کرد. امروز روسیه نیز همین کار را انجام می دهد؛ 8درصد از تولید ناخالص داخلی را به دفاع اختصاص می دهد، بودجه غیرنظامی را کاهش می دهد و خسارات میدان نبرد در اوکراین را با نرخ 25هزار تا 30هزارسرباز در ماه جایگزین می کند. چین، با وجود نیروی کار در حال فروپاشی، در حال انجام بزرگ ترین افزایش بودجه نظامی در زمان صلح از زمان آلمان نازی در دهه1930 است. کره شمالی، اگرچه فقیر و پیر شده است، اما همچنان منابع خود را به پای سلاح و جنگ می ریزد.

در همین حال، متحدان دموکراتیک در تلاش هستند تا همگام شوند. ژاپن، کره جنوبی، تایوان و کشورهای اروپایی با کاهش پایه های مالیاتی و پیر شدن رای دهندگان که هزینه های اجتماعی را بر دفاع در اولویت قرار می دهند، به آرامی دوباره مسلح می شوند. پیش بینی می شود که تعداد افراد اعزامی به خدمت اجباری تایوان تا سال2050 به نصف کاهش یابد. ژاپن، کره جنوبی و اوکراین برای دستیابی به اهداف استخدام در تلاش هستند. نیروهای بریتانیایی، فرانسوی و آلمانی دچار رکود یا کاهش شده اند.

نتیجه، یک توفان سهمگین است: خودکامگی ها برای درگیری آماده می شوند. دموکراسی ها با رویکرد نوشداروی بعد از مرگ سهراب واکنش نشان می دهند و ایالات متحده به طور فزاینده ای مطمئن نیست که آیا دفاع از متحدان دور ارزش این خطرات را دارد یا خیر؟ این بیزاری فزاینده ایالات متحده از درگیری های خارجی با فرو رفتن بیشتر جهان در حال توسعه به سمت آشفتگی جمعیتی، عمیق تر خواهد شد.

درحالی که کشورهای ثروتمند در حال پیر شدن و کوچک شدن هستند، بخش بزرگی از جنوب جهانی در حال انفجار است. آفریقا به تنهایی تا سال2050، بیش از یک میلیارد نفر اضافه خواهد کرد؛ عمدتا هم در کشورهایی که قبلا با فقر، حکمرانی ضعیف و استرس آب و هوایی دست و پنجه نرم می کنند. بیکاری جوانان در بسیاری از این حکومت ها بیش از 30درصد است و سیستم های آموزشی در حال فروپاشی است. تقریبا نیمی از کشورهای آفریقایی در تنگنای بدهی قرار دارند و یک چهارم آنها با درگیری فعال دست و پنجه نرم می کنند و روندهای مشابهی در خاورمیانه و جنوب آسیا در حال آشکار شدن است. افزایش جمعیت جوانان - که در حکومت هایی که ظرفیت آنها ضعیف است - باعث بی ثباتی، افراط گرایی و مهاجرت دسته جمعی می شود. همان طور که مهاجران به سمت قاره آمریکا و اروپا فرار می کنند، به واکنش های پوپولیستی دامن می زنند و غریزه ایالات متحده را برای دیوارکشی تقویت می کنند.

در همین حال، فناوری های جدید این غریزه را نه تنها قابل قبول، بلکه اغواکننده می سازند. هواپیماهای بدون سرنشین، بمب افکن های دوربرد، سلاح های سایبری، زیردریایی ها و موشک های دقیق به طور بالقوه به ایالات متحده اجازه می دهند تا اهدافی را در سراسر جهان مورد حمله قرار دهند؛ درحالی که کمتر به پایگاه های بزرگ و دائمی در خارج از کشور متکی هستند که به طور فزاینده ای در برابر دشمنان مسلح به فناوری های مشابه آسیب پذیر هستند. در نتیجه، ارتش ایالات متحده از نیرویی که برای محافظت از متحدان طراحی شده است، به نیرویی تبدیل می شود که بر مجازات دشمنان متمرکز است؛ از طریق حمله از خاک ایالات متحده، ارسال پهپادها و مین ها در نزدیکی مرزهای دشمنان و اعزام واحدهای اعزامی چابک برای ضربه زدن به اهداف با ارزش بالا و کمتر کردن تلفات. هدف دیگر بازدارندگی از طریق حضور نیست، بلکه تخریب از راه دور است.

همین منطق در حال تغییر شکل اقتصاد ایالات متحده است. اتوماسیون و هوش مصنوعی تقاضا برای نیروی کار خارجی را کاهش می دهد. «ساخت افزایشی» یا پرینت سه بعدی و لجستیک هوشمند زنجیره های تامین را فشرده و امکان بازسازی مجدد را فراهم می کنند. هوش مصنوعی جایگزین مراکز تماس خارجی می شود. با افزایش روزافزون کارخانه های خودکار، انرژی ارزان و بزرگ ترین بازار مصرف کننده جهان، شرکت های آمریکایی به خانه بازمی گردند، نه فقط برای امنیت، بلکه به این دلیل که این نوع تجارت منطقی است. اتکای ایالات متحده به اقتصاد جهانی از بین نمی رود، اما در حال محدودتر شدن و انتخابی تر شدن است و در زمان وقوع بحران جهانی بعدی، راحت تر کنار می آید. «اقتصاد قلعه ای» در حال افزایش است تا با نظامی گری قلعه ای مطابقت داشته باشد. این دو با هم، باعث می شوند که جدایی هم امن تر و هم هوشمندانه تر پیش برود.

به همین دلیل است که یک ابرقدرت سرکش دیگر فرضیه نیست؛ این مسیر کمترین مقاومت است. مساله دیگر این نیست که آیا ایالات متحده سرکش خواهد شد یا خیر، بلکه مساله این است که به چه نوع سرکشی ای تبدیل خواهد شد؟ آیا این یک قدرت بی پروا و بیش از حد ملی گرا خواهد بود که با هزینه بلندمدت هنگفت، روابط را قطع و سود محدودی را دنبال می کند؟ یا می تواند قدرت خود را به سمت موقعیتی استراتژیک تر هدایت کند؛ موقعیتی که دست اندازی را از بین می برد؛ اما هسته نظم لیبرال را در میان گروهی فشرده تر از شرکای توانا حفظ می کند؟