دنیای اقتصاد : در نظام مالیاتی کشور، مالیات بر ارزش‏‏ افزوده نه‏‏ تنها منبعی پایدار برای تامین درآمد دولت است، بلکه نقشی کلیدی در هدایت رفتار اقتصادی شهروندان ایفا می کند. با انتقال بار مالیاتی از تولید به مصرف، این نوع مالیات، ضمن کاهش فشار بر بخش تولید، در کنترل تقاضا، اصلاح الگوی مصرف و تنظیم قیمت ها ایفای نقش می کند. عملکرد این پایه مالیاتی در سال 1403 با رشد 43درصدی درآمدها، مهر تاییدی بر کارکرد دوگانه آن به‏‏ عنوان منبع مالی و ابزار تنظیم‏‏ گر اقتصادی است.

مالیات بر ارزش افزوده نوعی مالیات بر مصرف است که در شمار مالیات های غیرمستقیم قرار می گیرد. این مالیات در واقع نوعی مالیات چندمرحله ای است که در مراحل مختلف زنجیره تولید-توزیع براساس درصدی از قیمت فروش کالاهای تولیدشده یا خدمات ارائه شده پس از کسر مالیات بر ارزش افزوده پرداختی (اعتبار) اخذ می شود. مالیات بر ارزش افزوده با کمترین میزان آسیب و تبعات اقتصادی، با هدف انتقال بار مالیاتی از تولید به مصرف، ابزاری موثر در جهت تصحیح الگوی مصرف در جامعه و تنظیم قیمت ها شناخته می شود.

در سال 1403، مجموع درآمدهای مالیاتی محقق شده از محل مالیات بر ارزش افزوده به بیش از 690 هزار میلیارد تومان رسید که نسبت به سال 1402، رشد 43درصدی را نشان می دهد. از این میزان، بیش از 428 هزار میلیارد تومان مربوط به مالیت بر کالا و خدمات بوده و حدود 262 هزار میلیارد تومان نیز مربوط به عوارض است.

مالیات بر ارزش افزوده دریافت شده به عنوان منبعی برای تامین درآمد دولت در حوزه های مختلف همچون تولید و اشتغال زایی و آموزش همگانی، انجام اقدامات عمرانی نظیر ساخت یا بازسازی جاده ها، سدسازی، ساخت و توسعه نیروگاه ها و شبکه های آبی، توسعه زیرساخت های شهری و روستایی و اجرای پروژه های گوناگون عمرانی در مناطق محروم و توسعه نیافته مورد استفاده قرار می گیرد. در سال 1403 قریب به 185هزار میلیارد تومان بابت سهم شهرداری ها، دهیاری ها، فرمانداری ها و امور عشایر و همچنین بیش از 67هزار میلیارد تومان مالیات سلامت، ورزش و آموزش و پرورش توزیع شد.

در قانون بودجه سال 1403 کل کشور براساس بند «ر» تبصره «6»، نرخ مالیات بر ارزش افزوده موضوع ماده «7» به میزان یک واحددرصد به سهم دولت افزوده شد. درآمد حاصل از این افزایش صرف همسان سازی حقوق بازنشستگان شد.

براساس قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده، نرخ مالیات و عوارض کالاها و خدمات در مواد «7»، «26» و «28» قانون موصوف تعیین و به موجب ماده «38» این قانون توزیع می شود که در خصوص نرخ 9درصد ماده «7»، 4درصد مالیات بر ارزش افزوده سهم درآمد عمومی کشور و 4درصد عوارض سهم شهرداری ها و دهیاری هاست و یک درصد به عنوان مالیات سلامت به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اختصاص یافت. اما در قانون بودجه سال 1403 کل کشور براساس بند «ر» تبصره «6»، نرخ مالیات بر ارزش افزوده موضوع ماده «7» به میزان یک واحددرصد به سهم دولت افزوده شد. این افزایش نرخ به منظور متناسب سازی حقوق بازنشستگان لشکری، کشوری و صندوق فولاد انجام پذیرفته است.

همچنین براساس بخشنامه شماره 210.84514/د مورخ 1403.11.13 معاونت حقوقی و فنی مالیاتی موضوع ابلاغ رای شورای عالی مالیاتی، سازمان امور مالیاتی مکلف شد 0.27درصد از کل 9درصد مالیات بر ارزش افزوده را برای سامان دهی امور جوانان و ترویج و تعمیم فعالیت بدنی و همگانی شدن ورزش اختصاص دهد.

در این راستا در سال 1403 قریب به 185هزار میلیارد تومان از محل عوارض مالیات بر ارزش افزوده به حساب شهرداری ها، دهیاری ها، فرمانداری ها و ادارات کل امور عشایر سراسر کشور واریز شده است که با در نظر داشتن مبلغ 128هزار میلیاردتومان سال 1402، شاهد رشد 45درصدی نسبت به دوره مشابه قبل بوده ایم. همچنین بیش از 67هزار میلیارد تومان به حساب بخش سلامت و درمان وزارت بهداشت و درمان با میزان رشد قابل ملاحظه 52درصد نسبت به واریزی 44هزار میلیارد تومانی سال 1402 و بیش از 6هزار میلیارد تومان نیز بابت سهم وزارتخانه های ورزش و جوانان و آموزش و پرورش به منظور سامان دهی امور جوانان و ترویج و ارتقای ورزش همگانی اختصاص یافت.

در سال 1403 بالغ بر 860میلیارد تومان نیز به پارک های علم و فناوری اختصاص یافت که در مقایسه با مبلغ 450میلیارد تومان در سال 1402، معادل 110درصد رشد داشته است.

وفق ماده «39» قانون دائمی ارزش افزوده مبلغ سهم شهرداری ها، دهیاری ها، فرمانداری ها و امور عشایری براساس شاخص های جمعیت و توسعه نیافتگی توزیع می شود. مضاف بر اینکه این درآمدها در شهرها و روستاها به شهرداری ها و دهیاری های همان مناطق تعلق گرفته و در حوزه های گوناگون در مصارفی از جمله تجهیز و نوسازی حمل ونقل عمومی، ایجاد فضاهای تفریحی، ترمیم خیابان ها و معابر شهری و... مورد استفاده قرار می گیرد. بر این اساس به ترتیب در سال 1403، استان تهران با مبلغ بیش از 58هزار میلیارد تومان، استان خوزستان با مبلغ نزدیک به 20هزار میلیارد تومان، استان کرمان با مبلغ حدود 16هزار میلیارد تومان، استان اصفهان با مبلغ نزدیک به 13هزار میلیارد تومان و استان خراسان رضوی با مبلغی بالغ بر 8هزار میلیارد تومان بیشترین سهم از این عوارض را به خود اختصاص داده است.

همچنین عوارض واریزی به حساب شهرداری ها، دهیاری ها، فرمانداری ها و امور عشایری استان های کهگیلویه و بویراحمد، بوشهر و استان آذربایجان غربی در سال 1403 به ترتیب به رشد قابل ملاحظه 99،134 و 98درصدی نسبت به سال 1402 رسیده است.

بیشترین سهم مبلغ واریزی بابت امور عشایر در کشور در سال 1403 نیز به ترتیب به استان های کرمان به میزان 515میلیارد تومان، خوزستان به مبلغ 438میلیارد تومان، فارس به مبلغ 134میلیارد تومان، کهگیلویه و بویراحمد به مبلغ 111میلیارد تومان و استان آذربایجان غربی به مبلغ 77میلیارد تومان تعلق گرفت.

براساس آنچه در اهداف بودجه سال 1403 پیش بینی شده بود، بالغ بر 428 هزار میلیارد تومان از مجموع درآمدهای مالیاتی کشور از محل مالیات بر کالا و خدمات تامین شده است؛ رقمی که نسبت به سال 1402، رشد 33درصدی را نشان می دهد و بیانگر سهم قابل توجه این پایه مالیاتی در تامین منابع مالی دولت است.

در همین راستا، مطابق قانون بودجه سال 1403 کل کشور، نرخ مالیات بر ارزش افزوده از 9 درصد به 10 درصد افزایش یافته است. درآمد ناشی از این افزایش نرخ، مطابق با احکام مصوب، صرف متناسب سازی حقوق بازنشستگان لشکری، کشوری و صندوق بازنشستگی فولاد شده است؛ اقدامی که در راستای تحقق عدالت اجتماعی و حمایت از اقشار آسیب پذیر جامعه صورت گرفته و نقش مهمی در بهبود معیشت بازنشستگان ایفا می کند.