سازمان حفاظت محیط زیست برای ادامه نسل یوزپلنگ ایرانی در اسارت، چاره ای ندارد جز آنکه به سراغ یوزهای نر آفریقا برود. «سعید یوسف پور» مدیرکل حفاظت محیط زیست سمنان به «ایران» می گوید: «تعداد یوزهای نر شناخته شده در طبیعت ایران آنقدر کم است؛ که اصلا نمی توان روی زنده گیری نر یوز از طبیعت حساب کرد.» حساب و کتاب های او می گوید تنها دو یوز نر در میان یوزهای شناسنامه دار کشور قرار دارند. شینا انصاری رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور چندی پیش تعداد یوزهای آسیایی در جهان را 17 فرد اعلام کرد. یوسف پور احتمال می دهد در نهایت 30 فرد یوزپلنگ در ایران وجود داشته باشد. ایران آخرین زیستگاه سریع ترین گربه سان جهان در میان 44 کشور آسیایی است.

آذر، توران، دلبر و ابریشم، چهار یوز ماده ای هستند که سرنوشت آنها را از طبیعت ایران جدا کرد و به پروژه تکثیر در اسارت در توران آورد.

از میان این 4 فرد ماده، سن «دلبر» بالاست و همین محدودیت سنی او را از پروژه تکثیر کنار می گذارد. او اولین یوز ماده ای بود که وارد پروژه تکثیر در اسارت شد. سازمان حفاظت محیط زیست یوز نری به نام «کوشکی» را از میاندشت خراسان شمالی به تهران آورد و دلبر را هم از سمنان به پارک پردیسان برد. دلبر و کوشکی همخانه شدند تا از رهگذر جفتگیری آنها نسل یوز ایرانی در اسارت ادامه یابد. پروژه موفق نبود. سازمان حفاظت محیط زیست تصمیم گرفت پروژه تکثیر در اسارت را از تهران به سمنان ببرد. آنجا «ایران» و «فیروز» جفت شدند. جفتگیری آنها موفقیت آمیز بود. آن دو، صاحب سه توله یوز نر شدند اما هر سه از دست رفتند. سه توله یوز نری که اگر زنده می ماندند می توانستند با ابریشم، توران و آذر نسل یوز ایرانی را در اسارت ادامه دهند. بسیاری مرگ توله های ایران و فیروز را نتیجه عمل سزارین می دانند. توله ها با نقص عضو به دنیا آمدند. آن سزارین به گفته «حسن اکبری» معاون وقت محیط طبیعی پردیسان، باعث شد که یوز مادر توله هایش را هم به عنوان فرزند نپذیرد. یکی از توله ها در بدو تولد از دست رفت. توله دوم را به گفته بسیاری شیردهی اشتباه کارشناسان کشت.

سازمان حفاظت محیط زیست هم هرگز به این سوال که آیا سزارین ایران اشتباه بود یا نه پاسخ نداد؟ هر سه توله با نقص عضو به دنیا آمدند. پیروز با مشکلات متعدد گوارش، ریه، استخوان بندی و اسکلت تا ده ماه دوام آورد. او به یکی از شناخته شده ترین یوزهای ایران در میان افکارعمومی کشور تبدیل شد. دامپزشکان و کارشناسان علت مرگ او را نارسایی کلیه اعلام کردند. حسن اکبری هم به رسانه ها گفت که پیروز یک تکه پلاستیک را خورده است. آن زمان که فیروز و ایران به سوگ دو فرزند خود نشستند، این گمانه زنی به افکارعمومی رسید که سزارین شانس دوباره مادر شدن را برای همیشه از «ایران» گرفته است. این موضوع هم هرگز به صورت شفاف از سوی سازمان حفاظت محیط زیست اعلام نشد اما نمونه گیری خون، اسپرم و سونوگرافی و عکس برداری از اندام های تولیدمثل فیروز و ایران در مرکز تحقیقات و تکثیر یوزپلنگ آسیایی در ذخیره گاه زیستکره توران در شرق استان سمنان از وضعیت باروری نامناسب یوز نر و احتمال پایان بارداری ایران خبر می دهد.یوسف پور می گوید: «کیفیت اسپرم فیروز مطلوب نیست. شاید دلیل بی نتیجه ماندن جفتگیری ایران و فیروز وضعیت اسپرم فیروز باشد که کیفیت لازم برای تشکیل جنین را ندارد.»

پروژه تکثیر یوز برای ادامه مسیر نیاز به «یوز» نر دارد اما یوسف پور زنده گیری یوز نر را کاملا مردود می داند. مشاهدات میدانی می گوید یک یوز نر به نام فقه در یوزکنام وجود دارد. یک یوز نر هم به نام «فراز» در توران وجود دارد. کارشناسان چشم امید به یک یوز دیگر به نام «هیوا» دارند. آنها ابتدا به این نتیجه رسیدند که هیوا یوزی ماده است اما به گفته یوسف پور برخی از کارشناسان بر اساس رفتارهای او ماده بودنش را زیر سوال بردند.مدیرکل حفاظت محیط زیست سمنان می گوید که او و کارشناسان سازمان حفاظت محیط زیست و کارشناسانی خارج از این مجموعه، عکس های هیوا را بررسی کرده و به این نتیجه رسیده اند که هیوا ممکن است «نر» باشد اما این گفت و گوها به نتیجه واحدی نرسیده و در نهایت آنها هیوا را فردی با جنسیت نامشخص اعلام کردند. دلیل آنها برای نر بودن هیوا، گستردگی و پراکندگی حضور اوست. البته یوسف پور می گوید: «در یوزهای ماده هم ممکن است چنین رفتاری دیده شود اما نرها درگیرترند.» او می گوید: «منطقی است که نمی توان هیچ کدام از یوزهای نر (فقه و فراز) را برای تکثیر در اسارت زنده گیری کرد.»

یوسف پور موضوع توله یوزهایی را که به سن استقلال رسیده اند پیش می کشد و می گوید: «براساس آماری که به من داده اند طی بیش از دو دهه گذشته، چیزی نزدیک به 200 یوز به سن استقلال رسیده اند اما هیچ اطلاعی از سرنوشت آنها بعد از استقلال در دست نیست.»

او دلیل این بی اطلاعی را فقدان امکانات پایش در بعضی ایستگاه ها می داند و می گوید: «اگر بخواهیم مثل گذشته تنها به آنچه در طبیعت داریم، اکتفا کنیم ممکن است که یوز را در اینجا هم مثل زیستگاه های جنوبی در یزد و اصفهان از دست بدهیم. یعنی یوزها به شکلی که نمی دانیم، محو شوند. چون سالیان سال است که یوز در زیستگاه های جنوبی مشاهده نشده.»

به اعتقاد او در زیستگاه های جنوبی{بر اساس آنچه می دانیم} انقراض یوز اتفاق افتاده است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست سمنان، این شرایط را مهم ترین دلیل برای رفتن به سمت انتخاب گونه فراجمعیتی برای تکثیر در شرایط نیمه طبیعی (اسارت) می داند و می گوید: «وجود یوز پلنگ نر با کیفیت مطلوب اسپرم در سایت تکثیر ضرورت دارد.»او اعتقاد دارد که اگر گونه نر وارد سایت نشود، پروژه تکثیر در شرایط نیمه طبیعی با شکست روبه رو می شود. یوسف پور می گوید: «شرایط توران، آذر و ابریشم هم به گونه ای نیست که بتوانند به طبیعت برگردند. بنابراین بخشی از سرمایه های ژنتیکی یوزپلنگ و تعداد محدودی هم که در اختیار داریم از دست خواهد رفت.»یوسف پور روی موفقیت آمیز بودن تکثیر در اسارت در پارک ملی توران تاکید می کند و می گوید: «ایران و فیروز جفتگیری کردند، ایران آبستن شد و سه تا توله به دنیا آمد. بنابراین پروژه تا آنجا موفقیت آمیز بود، چون با همان تعداد کم یوزپلنگی که در اختیار داشتیم تولیدمثل موفقیت آمیز بود. بعد از آن اتفاقاتی افتاد که موضوع تکثیر در اسارت را تحت شعاع قرار داد. یعنی این دو سالی که پروژه به نتیجه نرسیده، تحت تاثیر همین مسائل بود. بعضی از دوستان می گویند که پروژه تکثیر در اسارت شکست خورده است، در صورتی که راه، راه درستی بوده، مسیر، مسیر درستی است. در خوشبینانه ترین حالت به نظر نمی رسد که تعداد یوزهای کشور بیشتر از 30 فرد باشد. بنابراین شرایط بسیار بحرانی است و یکی از گزینه های روی میز طبیعتا تکثیر در اسارت است.»

او روی نقطه حساسی انگشت می گذارد و پیش بینی می کند که انتشار آن ممکن است با واکنش های بسیاری از سوی کارشناسان حوزه محیط زیست و حیات وحش روبه رو شود. یوسف پور می گوید: «موضوعی که شاید خیلی ها از بیان آن واهمه دارند این است که ما باید به سمت ورود زیرگونه های دیگر یوزپلنگ از جمله یوزپلنگ آفریقایی برویم.» او می گوید: «رفتن به سمت گونه فراجمعیتی بحثی است که کارشناسان زیادی روی آن حساسیت دارند، چون بحث اختلاف ژنتیکی وجود دارد و اینکه ما باید بتوانیم خلوص ژنتیکی را حفظ کنیم.»یوسف پور تاکید می کند: «وقت برای حفظ یوزپلنگ اندک است و دقایق برای تصمیم گیری مهم هستند. بنابراین باید تصمیم شجاعانه ای گرفته شود.»

یوسف پور برای آنکه شرح دهد زادآورترین زیستگاه یوزپلنگ ایرانی (پارک ملی توران) با چه مشکلاتی دست و پنجه نرم می کند، کمبود نیروی انسانی را مثال می زند و از آن به عنوان یک فاجعه یاد می کند. او تاکید می کند: «اینکه می گوییم فاجعه، غلو و اغراق نمی کنم. واقعا شرایط نامساعد است. چرا؟ چون همین الان دوازده پاسگاه محیطبانی در استان سمنان به خاطر کمبود نیرو تعطیل است.» او وسعت پارک ملی توران را یک میلیون و 300 هزار هکتار(دومین ذخیره گاه زیست کره وسیع جهان) اعلام می کند که هر شبانه روز دوازه نفر از آن حفاظت می کنند و می گوید: «واقعا قابل تصور نیست که بخواهیم چنین منطقه ای با این وسعت را با دوازده نفر پوشش دهیم.»

یوسف پور تعداد بالای شتر را از جمله چالش های توران بر می شمرد و تعداد غیر رسمی شترها را 20 هزار فرد اعلام می کند.مدیرکل حفاظت محیط زیست سمنان روی پایش مستمر پارک ملی توران تاکید می کند و می گوید: «نیاز است که محیطبان ها به طور مداوم آنجا حضور داشته باشند تا اگر شتری وارد توران شد آن را از منطقه خارج کنند.» به گفته او شترها هم پوشش گیاهی منطقه را از بین می برند و منابع محدود آبی را استفاده می کنند. یوسف پور شترها را رقیب گونه های گیاه خوار منطقه که طعمه های یوزپلنگ(مثل آهو) هستند، معرفی می کند و حضور دام و سگ ها را یکی دیگر از چالش های جدی توران برمی شمرد.یوسف پور روی خرید سامانه های عرفی منطقه از دامداران تاکید می کند و می گوید: «خرید سامانه ها، کنترل سگ ها، بحث های فرهنگ سازی، معیشت مردم محلی، گسترش گردشگری پایدار، تقویت زیستگاه ها، مدیریت منابع آبی، حفظ پوشش گیاهی، آموزش جوامع محلی، تسهیل گری، و... نیاز به اعتبار مالی و نیرو دارد.»

یوسف پور بحث بیابان زایی در محدوده توران را مطرح می کند و می گوید: «کنترل بیابان زایی، پیشگیری و کنترل کانون های مولد گرد و غبار در محدوده توران از جمله مسائلی است که حتما باید به آن توجه شود.»این کارشناس به کریدور محور عباس آباد- میامی اشاره می کند که ایمن سازی آنها یکی از مطالبات قدیمی فعالان حوزه محیط زیست است و می گوید: «در ایمن سازی این مسیر کارهای خوبی انجام گرفته است. مثلا مشکل روشنایی و فنس کشی محدوده کمی از این مسیر انجام شده است.» او از نصب دوربین کنترل سرعت در مسیر تردد یوز در توران خبر می دهد و روی لزوم ایمن سازی زیستگاه «خوش ییلاق» تاکید می کند. به گفته او، محیطبانان چندی پیش در این زیستگاه یوزپلنگ دیده اند.

یوسف پور از ثبت حضور یوزپلنگ در استان گلستان خبر می دهد و می گوید: «چالش های زیستگاه «خوش ییلاق» مدیریتی است و حفاظت از این زیستگاه و حفاظت گاه خصوصی یوزکنام نیاز به منابع مالی زیادی دارد.»

او روی تامین طعمه یوزپلنگ از استان های همجوار که از نظر ژنتیکی با گیاه خواران توران نزدیک هستند، تاکید و همکاری استان های دیگر را مقدمه انجام این کار مهم می داند.به اعتقاد مدیرکل سمنان، حل مسائل و چالش های توران نیازمند ورود جدی تر سازمان حفاظت محیط زیست است چون حل آنها فراتر از توان سمنان است.او بقای یوز را در گرو تامین نیروی انسانی می داند و می گوید: «تمام دستگاه ها از جمله مجلس شورای اسلامی، قوه قضائیه، مجموعه دولت اعم از وزارت راه و ترابری، وزارت نیرو، سازمان منابع طبیعی کشور، سازمان وزارت جهاد کشاورزی، سازمان امور عشایر، سازمان برنامه و بودجه کشور و سازمان اداری استخدامی باید برای کمک به یوز به میدان بیایند.»

یوسف پور روی جذب کمک های مردمی برای مدیریت زیستگاه یوز تاکید می کند و می گوید: «می دانید که سازمان حفاظت محیط زیست طبق قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت، از دریافت کمک ها و هدایای نقدی و غیر نقدی منع شده بود.خوشبختانه در ضوابط اجرایی بودجه سال 1402 و 1403 این مانع برداشته شده و ما الان می توانیم در قالب کمک های نقدی از این ظرفیت استفاده کنیم. ما چند پیش در شورای برنامه ریزی استان مصوب کردیم که بتوانیم از ظرفیت مسئولیت اجتماعی شرکت ها و کمک خیرین به صورت مستقیم استفاده کنیم.»یوسف پور به نقل از رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس می گوید که سمیه رفیعی هم چندی پیش اعلام کرد که محیط زیست جزو دستگاه های هدیه بگیر شده است. یعنی براساس قانون می تواند هم هدایای نقدی دریافت کند و هم هدایای غیر نقدی.» یوسف پور وضعیت یوزپلنگ را اورژانسی می خواند و می گوید: «هر لحظه ممکن است که حضور یوزپلنگ در ایران به پایان برسد. بنابراین نیاز به یک اقدام فوری ملی دارد.»