سرویس خارجی: روزنامه آمریکایی «واشنگتن پست» با اشاره به خلا رهبری جهانی که نتیجه سیاست «اول آمریکا» است، گزارش داد که چین در حال پرکردن جای آمریکا در مناسبات مختلف جهانی است.

از دهه 1980 تاکنون، نظریه افول آمریکا همچون سایه ای در مباحث ژئوپلیتیکی حضور داشته است؛ نخست با غرش اقتصادی ژاپن، برخی آینده پژوهان هشدار دادند که آمریکا تاج ابرقدرتی را واگذار خواهد کرد. اما ژاپن افت کرد و آمریکا ماند. در دهه 2000، ظهور چین به عنوان قدرتی نوظهور، همراه با جنگ های فرسایشی آمریکا در غرب آسیا، دوباره زمزمه های افول را زنده کرد. بحران مالی 2008 ضربه ای دیگر بود، و تحلیلگرانی چون «امانوئل تود» و «فرید زکریا» از «جهان پساآمریکایی» نوشتند. در دهه 2010، با ریاست جمهوری «دونالد ترامپ»

(که در سال 2016 آغاز شد) و شکاف های داخلی، این دیدگاه ها جان تازه ای گرفت. حالا در سال 2025، با فشارهای رقابتی چین در فناوری و دیپلماسی، بحران های داخلی در دموکراسی و اقتصاد، و شک جهانی به رهبری اخلاقی آمریکا، برخی می گویند افول دیگر صرفا یک احتمال نیست، بلکه روندی جاری است.

روزنامه آمریکایی «واشنگتن پست» در گزارشی نوشت، چین قصد دارد 500 میلیون دلار به سازمان جهانی بهداشت (WHO) کمک کند؛ اقدامی که در پی عقب نشینی آمریکا از همکاری های بین المللی، پکن را به بزرگ ترین اهداکننده این سازمان و جایگزین آمریکا تبدیل خواهد کرد. آن طور که «فارس» نوشته است، «لیو گوژونگ»، معاون نخست وزیر چین، در نشست مجمع جهانی بهداشت (WHA) اعلام کرد که این کمک مالی در راستای مقابله با «یکجانبه گرایی» صورت می گیرد.

رئیس جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، در ژانویه دستور خروج آمریکا از سازمان جهانی بهداشت را صادر کرد؛ اقدامی که چین را به بزرگ ترین عضو تامین کننده مالی و اثرگذارترین کشور عضو این نهاد تبدیل خواهد کرد. لیو روز سه شنبه در ژنو گفت: «جهان امروز با تاثیرات یکجانبه گرایی و سیاست قدرت مواجه است که چالش های عمده ای برای امنیت سلامت جهانی به همراه دارد. چین عمیقا باور دارد که تنها با همبستگی و یاری متقابل می توانیم جهانی سالم بسازیم.» این تعهد 500 میلیون دلاری چین، که به گفته لیو طی پنج سال آینده پرداخت خواهد شد، یکی از روشن ترین نشانه های تلاش پکن برای پر کردن خلا رهبری جهانی است که در نتیجه سیاست «اول آمریکا» ترامپ ایجاد شده است.

«ژائو مینگهائو»، استاد روابط بین الملل دانشگاه فودان در شانگهای، گفت: «حملات و بی اعتنایی دولت ترامپ به نظم بین المللی فرصت های جدیدی برای دیپلماسی چین فراهم کرده است.» در نشست مجمع جهانی بهداشت، «رابرت اف.کندی جونیور»، وزیر خدمات سلامت و انسانی ایالات متحده، سازمان جهانی بهداشت را «رو به زوال» و گرفتار «بوروکراسی حجیم» توصیف کرد. این گزارش افزود، پکن تلاش می کند خود را به عنوان جایگزینی برتر برای قدرت آمریکا معرفی کند؛ به عنوان یک رهبر مسئول جهانی و مدافع نظم بین المللی. تحت رهبری «شی جین پینگ»، چین سیاست خارجی تهاجمی تری را در پیش گرفته و برای تبدیل شدن به قدرت برتر جهان، به دنبال جلب متحدان بیشتر و بازنویسی قوانین نظم جهانی به نفع خود است.

خبر دیگر آن که چین نسبت به طرح سامانه پدافند موشکی «گنبد طلایی» که توسط دونالد ترامپ اعلام شد، اظهار نگرانی کرده و از او خواست این پروژه را کنار بگذارد. پیش تر، رئیس جمهور آمریکا گفته بود: «ما یک اعلامیه تاریخی در مورد سپر موشکی گنبد طلایی، منتشر خواهیم کرد. در مبارزات انتخاباتی ام قول دادم که سپری برای محافظت از آسمان کشورمان در برابر موشک های بالستیک بسازم.» سخنگوی وزارت خارجه چین طی نشست خبری در پکن علیه سپر موشکی اعلامی ترامپ موضع گرفت. مائو نینگ افزود: «ما از ایالات متحده می خواهیم که هرچه سریع تر از توسعه و استقرار یک سیستم دفاع موشکی جهانی صرف نظر کند.»

گفتنی است، چین در دهه های اخیر با شتابی چشمگیر به سوی جایگاه ابرقدرتی جهانی پیش رفته است. تولید ناخالص داخلی (GDP) این کشور بر اساس برابری قدرت خرید (PPP) از سال 2014 از آمریکا پیشی گرفته و طبق داده های صندوق بین المللی پول، در سال 2024 نیز این برتری حفظ شده است. در حوزه فناوری، چین با پروژه هایی مانند هوش مصنوعی، اینترنت 5G و سرمایه گذاری سنگین در نیمه رساناها و فضانوردی، نشان داده که دیگر صرفا یک «کارخانه جهان» نیست، بلکه مدعی رهبری تکنولوژیک است. همچنین با طرح عظیم «کمربند و جاده» و سرمایه گذاری در ده ها کشور، نفوذ ژئوپلیتیکی اش را در آسیا، آفریقا و حتی اروپا گسترش داده است. افزون بر این، چین با ایجاد نهادهایی مانند بانک سرمایه گذاری زیرساخت آسیا (AIIB) و گسترش نقش یوان در مبادلات بین المللی، عملا به چالش کشیدن نظم اقتصادی دلارمحور آمریکا را آغاز کرده است. اگرچه هنوز از نظر نظامی و فرهنگی به پای آمریکا نرسیده، اما روندها نشان می دهند که این جایگزینی دیگر فقط یک فرضیه نیست، بلکه احتمالی پررنگ در افق قرن 21 است.