بله. اتفاقا عمان تجربه کاملا موفقی در حوزه مذاکرات بین ایران و آمریکا و مشخصا در پرونده هسته ای دارد. یک تجربه موفق عمان در سال 2015 و زمان حصول توافق برجام بود و مسقط این تجربه موفق را در سطح مذاکرات و شکل مذاکرات دارد و در آن برهه نیز هم طرف ایرانی و هم طرف آمریکایی از میانجیگری عمانی ها کاملا رضایت داشتند و نتیجه آن هم توافق سال 2015 بود.

به نکته بسیار مهمی اشاره کردید؛ اتفاقا جناب آقای بدرالبوسعیدی، وزیر امور خارجه فعلی عمان، سال ها مشاور و رئیس دفتر یوسف بن علوی بود. بله نکته شما کاملا درست است و آقای یوسف بن علوی که یک سیاست مدار و دیپلمات کارکشته بود بیش از پنج دهه در کار سیاست خارجی بود. اما همان طورکه گفتیم نباید فراموش کنیم که آقای بدرالبوسعیدی همکار نزدیک آقای یوسف بن علوی بود و مدتی هم رئیس دفتر ایشان بود. بنابراین آشنایی و قرابت خاصی به اندیشه ها، آرا و نظرات و دیپلماسی یوسف بن علوی دارد و سعی می کند همان مشی او را دنبال کند. شما می بینید در این پنج دور مذاکرات هسته ای بین ایران و آمریکا آقای بدرالبوسعیدی کاملا حرفه ای عمل کرده و تقریبا همان سیاست آقای یوسف بن علوی در دوره برجام را پیش گرفته است.

من هم گفتم عمان تجربه خوب و موفقی دارد. ضمنا فراموش نکنیم فعلا آن چیزی که مطرح شده، این است که اینها پیشنهادهای عمان نیست، بلکه پیشنهادهای آمریکاست که به طرف عمانی داده شده است. مضافا اینکه همه طرف ها اکنون می توانند پیشنهاد بدند؛ کمااینکه طرف ایرانی هم پیشنهاداتی دارد. طرف آمریکایی هم پیشنهادات خود را مطرح کرده و طرف عمانی و حتی ایتالیایی هم که دو دور میزبان مذاکرات بوده اند نیز می توانند پیشنهادی مطرح کنند. این موضوع ارتباطی به وزن دیپلماتیک آنها ندارد.

چون همه بازیگران فارغ از جایگاه و وزنشان سعی می کنند با طرح ابتکارات و پیشنهادات خود به تداوم و پیشبرد مذاکرات کمک کنند. در عین حال باید گفت عمان تاکنون پنج دور میزبان مذاکرات بوده است. پس تنها کشوری که بیشترین اشراف را هم به خواسته های آمریکا دارد و هم از مواضع و خطوط قرمز ایران آگاهی دارد، فعلا عمانی ها هستند؛ بنابراین به نظر من هیچ کشوری به اندازه عمان نمی تواند اکنون ابتکار عملی برای مذاکرات داشته باشد.

مسئله اینجاست که عمان سعی می کند بر مبنای یک راهبرد در مذاکرات عمل کند...

این است که بتواند دیدگاه دو طرف ایرانی و آمریکایی را به هم نزدیک کند و یک نقطه بهینه یا اصطلاحا یک نقطه اتصال در مذاکرات به وجود آورد. بنابراین عمان می تواند در چارچوب پیشنهادهای ایران و آمریکا، ابتکارات خود را داشته باشد و این موضوع اصلا ربطی به وزن عمان ندارد. ضمن اینکه من با گفته شما موافق نیستم. عمان بازیگری است با وزن دیپلماتیک بالا؛ اینکه هم آمریکایی ها به مسقط اعتماد دارند و هم ایران عمان را یک دوست و همسایه نزدیک با روابط حسنه و عمیق در طول سال ها و دهه های گذشته می داند، تصدیقی بر وزن زیاد عمان است و همین موضوع باعث شده است که اکنون ایران بیش از هر کشور دیگری به عمان اعتماد کرده و میزبانی و وساطت مذاکرات را به مسقط سپرده است.

اتفاقا این سفر نشان می دهد که تهران تا چه اندازه به مسقط اعتماد دارد و به نظر من سفر آقای دکتر پزشکیان به عمان و دیدار با هیثم بن طارق می تواند نیروی تازه ای به مذاکرات بدهد. به هر حال رئیس جمهور ایران و پادشاه عمان می توانند روی آن بسته پیشنهادی که مطرح شده، اصطلاحا مذاکرات و رایزنی خود را داشته باشند که ببینند می توانند به یک نقطه بهینه دست پیدا کنند. به هر حال طبق گفته آقای عراقچی ما اکنون در «حرفه ای ترین» دوره مذاکرات قرار داریم و اکنون هرگونه تحرک و جنب و جوش دیپلماتیک، چه از طرف ایران، چه از طرف عمان، چه از طرف آمریکا یا هر کشور دیگری می تواند به این مذاکرات کمک کند.

بله من هنوز این امید را دارم که در چارچوب حس مسئولیت عمان و همچنین جدیتی که طرف ایرانی و حتی آمریکایی از خود نشان داده این مذاکرات ادامه پیدا کند. من باور دارم که ترامپ واقعا نمی خواهد این مذاکرات شکست بخورد. او هم به دیپلماسی بیش از گزینه های دیگر اهمیت می دهد.

موضوع جنگ ظفار هم مهم است، اما به نظر من آن چیزی که باعث شده به عنوان یک فاکتور اساسی در روابط ایران و عمان نقش آفرینی مثبت داشته باشد، ثبات در سیاست طرف عمانی است. اگرچه قبل از انقلاب اسلامی ایران، روابط دو کشور پایدار بود، اما بعد از انقلاب نیز عمان همین روابط را به شکل حسنه و عمیق تر ادامه داد و حتی با تغییر دولت ها در ایران این روابط تحت الشعاع قرار نگرفت؛ کما اینکه در دوره جنگ ایران و عراق، این روابط ادامه پیدا کرد، بعد از جنگ و در دوره سازندگی، اصلاحات و دیگر دوره ها هم این روابط بدون فراز و نشیب و به شکل حسنه ادامه یافت. حتی در دوره تحریم نیز اتفاقی برای مناسبات تهران و مسقط روی نداد. این نشان می دهد که طرف عمان یک سیاست خارجی منطقی، با ثبات، هوشمند، منعطف و دیپلماتیک را در دستور کار دارد و در طول دهه های گذشته به شکل جدی ثابت کرده است که یک دوست بسیار خوب و قابل اعتماد برای ایران خواهد بود و این برخلاف مشی سیاسی بقیه کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس است. فراموش نکنیم که این کشورها مثلا در دوره جنگ یا در دوره برجام و تحریم ها علیه جمهوری اسلامی ایران عمل کردند.

بله، حرف شما درست است. ولی من نمی خواهم به زوایا و ابعاد پشت پرده این اقدام مرحوم سلطان قابوس ورود کنم. در آن زمان فشارهای آمریکا، فشارهای منطقه ای و مسائل دیگری دخیل بودند. ضمن اینکه بسیاری از کشورها اکنون در منطقه روابط رسمی دیپلماتیک با اسرائیل دارند. از ترکیه گرفته تا بحرین، امارات و دیگر کشورها که روابط اقتصادی، تجاری، دیپلماتیک، فرهنگی و... با اسرائیل دارند. اما این پارامتری بر این نبوده که ایران بخواهد روابط خود را با این کشورها کنار بگذارد. مثلا روابط کاملا عمیق و حسنه ای بین ایران و ترکیه وجود دارد.

بله، ولی باید به شرایط آن دوره برگردیم. جارد کوشنر، داماد دونالد ترامپ، بازیگر بسیار مهمی در ترسیم معادلات منطقه ای در دولت اول ترامپ بود. درست است که نتانیاهو به عمان سفر کرد، اما در آن زمان کوشنر و بسیاری کشورهای دیگر سعی کردند که عمان را وارد معادلات عادی سازی روابط با اسرائیل کنند. اما در نهایت عمان این را نپذیرفت. من خبر دارم که در دوره اول دونالد ترامپ، کوشنر چندین بار خواست به عمان سفر کند تا این اتفاق روی دهد، اما سلطان عمان در آن زمان از این سفر سر باز زد و از استقبال کوشنر امتناع کرد و در نهایت کوشنر نتوانست عمان را تشویق کند که روابط رسمی با اسرائیل داشته باشد.

به باور من این سوال شما کامل نیست.

چون به نظر من اکنون هر دو طرف، یعنی هم کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و هم ایران نگاه کاملا متفاوتی به همدیگر پیدا کرده اند. ابتدا روی کشورهای حاشیه خلیج فارس متمرکز شویم. نکته شما کاملا درست است. این کشورها برنامه های بلندمدتی در حوزه اقتصادی، تجاری، انرژی و... برای خود تعریف کرده اند. همین هفته گذشته دونالد ترامپ به عربستان، قطر و امارات سفر کرد و چهار تریلیون دلار توافق نامه تجاری بین آنها امضا شد. پس قطعا این توافقات و برنامه های تجاری برای آنکه محقق شود، به یک زمینه و فضای امن نیاز دارد. تا زمانی که مشکل تحریم های ایران حل نشود و همچنین مذاکرات هسته ای بین تهران و واشنگتن به نتیجه نرسد، این فضای امن در منطقه شکل نخواهد گرفت. محمد بن سلمان برای خود پروژه 2030 را تعریف کرده است و می داند که تا زمانی که روابط تهران-ریاض به یک نقطه با ثبات نرسد، نمی تواند این پروژه را محقق کند. همین قراردادهای چهار تریلیون دلاری بین آمریکا و کشورهای حاشیه خلیج فارس به عنوان کاتالیزور عمل کرده است.هم نگاه دونالد ترامپ به ایران تغییر پیدا کرد و دیگر روی موضوع گزینه نظامی مانور نمی دهد و هم کشورهای حاشیه خلیج فارس را بیش از گذشته تشویق کرده که مذاکرات بین تهران و واشنگتن ادامه پیدا کند. در همین سفر به منطقه، ترامپ گفت که من به ایران حسادت می کنم که دوستان خوبی در قطر دارند که منظورش شیخ تمیم بن احمد آل ثانی (امیر قطر) بود. اما در طرف ایرانی هم این نگاه تغییر کرده است. ما در برهه ای شاهد بودیم که سیاست خارجی ایران، یک سیاست خارجی مبتنی بر روابط با اروپا و آمریکا بود و این ادعا مطرح می شد که اگر با کدخدا ببندیم، دیگر بازیگران خودشان به سمت تعمیق روابط با ایران خواهند رفت. به همین دلیل در آن برهه سیاست خارجی منطقه ای ایران به شدت تضعیف شد و عملا روابط ایران با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به حاشیه رفت. اما اکنون سیاست خارجی کاملا تغییر پیدا کرده است.

بله، آن مسئله هم مطرح است. مرحوم شهید رئیسی و شهید امیرعبداللهیان تلاش های خود را برای احیای سیاست خارجی منطقه ای ایران داشتند، اما منظور من چیز دیگری است. ببینید به طور مشخص در دولت آقای پزشکیان، آقای عراقچی به عنوان وزیر امور خارجه اهتمامی ویژه و جدی برای تقویت مناسبات خود با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس داشته و دارد که شایسته تقدیر است.هم در موضوع جنگ غزه شاهد سفرهای مداوم عراقچی به کشورهای عربی بودیم و هم اینکه در موضوع مشخص مذاکرات هسته ای، آقای عراقچی مرتبا در حال سفر به کشورهای حاشیه خلیج فارس هستند و سعی می کند آنها را هم در جریان روند مذاکرات با طرف آمریکایی قرار دهد و این برای کشورهای حاشیه خلیج فارس به شدت مهم و قابل اعتنا است. در حالی که در دوره آقای ظریف این گونه سیاست خارجی وجود نداشت. عملا در دوره آقای ظریف این کشورها کنار رفته بودند، چه در زمان قبل از برجام و چه در زمان بعد از برجام، سفری به این کشورها انجام نمی شد. یکی، دو سفر آن هم به صورت نمایشی که خیلی عمیق نبود. اما آقای عراقچی مرتبا با این کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس در ارتباط است و آنها را در جریان مذاکرات هسته ای قرار می دهد.

نه، موضوع چیز دیگری است. ما در دوره ظریف هم روابط با عربستان داشتیم، اما به آن اهمیت نمی دادیم و اعتنا نمی کردیم. اما اکنون آقای عراقچی یک سیاست جدید را در دستور کار قرار داده است. دیپلماسی فعال منطقه ای توام با احترام برای کشورهای حاشیه خلیج فارس قائل است. من هفته گذشته در ابوظبی بودم و این را در گفت وگو با «شرق» مطرح می کنم، در دیداری که با مقامات اماراتی داشتم، از این سیاست خارجی آقای عراقچی به شدت استقبال می کنند که اهتمام ویژه ای برای بازیگران عربی حاشیه خلیج فارس قائل است.