در ساعت یک بامداد 8 خرداد 1404 زمین لرزه ای با بزرگای 5،2 در فاریاب در جنوبی ترین بخش استان کرمان و در همسایگی استان هرمزگان رخ داد. این پهنه در مرز رشته کوه چین خوردگی و راندگی زاگرس با روند شمال غربی-جنوب شرقی، منطقه بشاگرد و مکران به سمت جنوب شرقی و ریز ورقه ایران مرکزی به سمت شمال/شمال شرقی فاریاب در منطقه کرمان قرار گرفته است. در 45 کیلومتری شرق فاریاب، سامانه گسلی جیرفت یک پهنه گسلی امتدادلغز راست گرد است. این سامانه گسلی با راستای شمال- جنوب و رشته کوه های جنوب گلباف کرمان تا مکران در جنوب امتداد یافته و مستقیما از جیرفت و پهنه کهنوج و نزدیکی منطقه فاریاب عبور می کند. این سامانه به عنوان یک مرز زمینساختی اصلی عمل می کند و جابه جایی بین منطقه برخورد زاگرس و منطقه فرورانش مکران را تسهیل می کند.

زلزله های کم ژرفا عمدتا با سازوکار فشاری و امتداد لغز و اغلب با روند نزدیک به شرقی غربی در ناحیه فاریاب رخ می دهد. دو زمین لرزه مشابه 5،2 و 5،4 در همین منطقه در 7 فروردین 1399 با پس لرزه های متعدد همراه بودند. زمین لرزه 9 اسفند 1384 به بزرگای 5،9 موجب آسیب به روستای آب بید فاریاب و همچنین روستاهای احمدی و باغ چنار شد. در این منطقه نرخ لغزش 2 تا 5 میلی متر در سال تخمین زده می شود که نشان دهنده انباشت کرنش قابل توجه است.

در شرق این ناحیه زمین لرزه با بزرگای 7 تا 7،3 روی گسل جیرفت و سامانه گسله سبزواران، با گسیختگی تقریبا 100 تا 150 کیلومتر از این سامانه گسله ممکن است. اگر چندین قطعه با هم و به طول تقریبا 200 تا 250 کیلومتر گسیخته شود در آن صورت بزرگای بین 7.3 تا 7.7 نیز ممکن خواهد بود. چنین رویدادهایی در صورت کم ژرفا بودن کانون های زلزله خطر بسیار زیادی در پهنه رومرکزی ایجاد می کند.

نرخ لرزه خیزی بالای فاریاب ناشی از موقعیت منحصر به فرد آن در یک «منطقه انتقال تنش» زمینساختی است که در آن سه سامانه اصلی زمینساختی به هم می رسند. در «نقطه فشار» زمینساختی فاریاب در مرز رشته کوه زاگرس، پهنه فرو رانش مکران و ریزورقه ایران مرکزی، کرنش به گسل های منطقه متمرکز می شود. در انتقال از کوتاه شدگی زاگرس به پهنه فرورانش مکران نرخ لغزش 2 تا 5 میلی متر در سال است. شکستگی ها و خمیدگی ها، پهنه های تمرکز تنش محلی ایجاد می کنند. در این پهنه در لایه لرزه زا و عمدتا در ژرفای کمتر از 20 کیلومتر بیشتر زلزله ها رخ می دهند. رها شدن تنش در یک زلزله در یک قطعه تنش را در قطعات مجاور افزایش می دهد. رخدادهای متوسط به بالا معمولا در این منطقه با فوجی از زلزله های کوچک و توالی های پس لرزه ها رخ می دهد که ماه ها طول می کشند .

تغییر شکل توزیع شده در گسل های ثانویه به ویژه در گسل های راندگی نزدیک افیولیت های فاریاب به لرزه خیزی این پهنه می افزایند. حال چرا زمین لرزه های بزرگ تر فراوان نیستند؟ در این پهنه رها شدن مکرر تنش به جای ابرلرزه های نادر معمول است. با این حال، گسیختگی های همزمان در چند قطعه و رخداد زمین لرزه های با بزرگای بیش از 7،0 همچنان محتمل هستند اما کمتر رخ می دهند.

بنابراین فاریاب یک منطقه پرتنش زمینساختی است. موقعیت مکانی آن، پهنه انتقال تغییر شکل از زاگرس به مکران و ایران مرکزی با توالی زمینلرزه های متعدد و فوج گونه همراه می شود.

در این منطقه توجه به رابطه رخداد زمین لرزه ها با کانی زایی در پهنه گسل زمین لرزه ای فاریاب بسیار حائزاهمیت است. این موضوع هم برای پیش بینی زمین لرزه های بعدی و هم برای پیجویی عناصر نادر خاکی در منطقه اهمیت راهبردی دارد. ارتباط بالقوه بین پمپاژ لرزه ای و غنی سازی عناصر نادر خاکیREE در منطقه فاریاب در جنوب غربی کرمان، با توجه به لرزه خیزی زمین شناسی منطقه، قابل بررسی است. پمپاژ لرزه ای فرآیندی است که در آن زمین لرزه ها نفوذپذیری گذرا در امتداد گسل ها ایجاد می کنند و باعث می شوند سیالات ژرف در پوسته همزمان با زلزله به سمت بالا حرکت کنند. گسیختگی گسل ها شبکه های شکستگی موقت ایجاد می کند و حرکت سیال را از ژرفای 10 تا 20 کیلومتری تسهیل می کند. سیالات ماگمایی و عناصر نادر خاکی مانند لانثانوم، سریم و نیودیمیوم در سیالات گرمابی ظاهر می شوند. نیودیمیوم، سریم و لانثانوم همگی عناصر کمیاب زمینند و در بسیاری از مواد و صنایع، مانند باتری ها، لیزرها و آهنرباها استفاده می شوند. سیالات پمپ شده در امتداد گسل ها می توانند عناصر نادر خاکی را در اوفیولیت های فاریاب تزریق کنند.

رگه های کوارتز-کربناته در امتداد گسل ها می توانند میزبان کانی های عناصر نادر خاکی باشند. سامانه های مشابه (مانند گسل سن آندریاس کالیفرنیا) تحرک عناصر نادر خاکی را از طریق پمپاژ لرزه ای نشان داده اند. البته هنوز کمبود شواهد مستقیم به دلیل عدم مطالعه وجود دارد. هیچ مطالعه منتشر شده ای درباره غنی سازی عناصر نادر خاکی در مناطق گسلی فاریاب هنوز وجود ندارد. پمپاژ لرزه ای در فاریاب کم ژرفا - کمتر از 20 کیلومتر است. در منطقه اوبو (چین) ماگماتیسم بزرگ ترین ذخایر عناصر نادر خاکی و در گنبد المپیک -دم استرالیا- هیدروترمال کنترل شده با گسل و در سامانه گسله سان آندریاس کالیفرنیا پمپاژ لرزه ای عناصر نادر خاکی مشاهده و گزارش شده است. در فاریاب سنگ های افیولیتی منطقه می تواند پهنه میزبان عناصر نادر خاکی در پیرامون گسل های زمین لرزه ای باشد. در این پهنه عناصر پمپ شده احتمالا در رگه های مرتبط با گسل یا هاله های دگرسانی متمرکز خواهد بود. اکتشافات آینده می تواند در شبکه های شکستگی نزدیک گسله ها و مناطق تماس افیولیتی انجام شود.