پژوهش مشارکتی مبتنی بر جامعه در ایران: چالش ها و راه های کنترل آن از دیدگاه ذی نفعان

سازمان جهانی بهداشت ریشه مشکلات پژوهش های کاربردی در کشورهای در حال توسعه را انجام تحقیقات بر اساس علائق محققان و تصمیمات در نظام اجرائی را مبتنی بر تجارب مدیران می داند. این سازمان حل این مشکلات را در گرو مشارکت همه ذی نفعان در تحقیق می داند. در سال 1380 در ایران استفاده از رهیافت پژوهش مشارکتی مبتنی بر جامعه بعنوان راهکاری جهت جلب مشارکت ذی نفعان در تحقیق، توانمند شدن جامعه، تغییر دیدگاه محققین و استفاده از نتایج تحقیقات پیشنهاد شد.
بر این اساس، راهکار ایجاد پایگاه تحقیقات جمعیتی به عنوان بستری مناسب، انتخاب و در 13 دانشگاه علوم پزشکی کشور راه اندازی شد. سه سال پس از اجرای برنامه و به منظور بررسی چالشها و موانع مشارکت ذی نفعان در این پایگاه ها، یک بررسی کیفی انجام شد. در این بررسی با انجام بحث گروهی متمرکز و تعیین 5 محور و 5 گروه بحث، نظر ذینفعان جمع آوری و تحلیل گردید. پس از تجزیه و تحلیل، مشخص شد که اکثریت اعضاء با اهمیت ترین چالش در مشارکت ذی نفعان را عدم اعتقاد، تعهد، عزم و اراده در بین سیاستگذاران و مدیران برای مشارکت ذی نفعان می دانند. از طرف دیگر بی اعتمادی ذی نفعان در جدی گرفتن نقش آنها در مشارکت هم یکی از چالش های مهم مطرح شده بود. با توجه به نتایج بدست آمده و تجربیات ارائه شده در این مقاله و از آنجا که یکی از اصول توسعه پایدار و همه جانبه، بومی بودن و اصالت روش های به کار گرفته شده می باشد، فقدان یک الگوی بومی در جلب مشارکت ذی نفعان که ناشی از نوپایی این نگرش به تحقیق در کشور بود، موجب کاهش مشارکت ذی نفعان در این نوع پژوهشها گردید.