اصل ابتکار عمل خصوصی اصحاب دعوا در دادرسی مدنی و استثناها و قیدهای آن

اصل بر این است که رسیدگی به دعوای مدنی را اصحاب دعوا از دادگستری دادخواهی می کنند. پایان دادن به رسیدگی و دادرسی نیز اصولا باید در اختیار ایشان باشد. این اصل هم با استثناهایی همراه شده و هم اجرای آن به قیودی مقید شده است. گسترش مفهوم خدمت عمومی دادگستری و تلاش در جهت اجرای قانون این اصل را با استثناهایی مواجه کرده است. قاضی نیز می تواند در مواردی مصرح آغازگر و پایان دهنده به رسیدگی و دادرسی باشد. اجرای اصل هم باید مقید به چارچوبه مواعد و شکلهایی خاص باشد و در جهت مقابل دادرس نیز از توانایی هایی برای جهت دهی به رسیدگی و اجرای اصل حسن نیت در دادرسی برخوردار است. به عقیده نگارندگان همه تعدیلات و قیود را باید در راستای لزوم همکاری میان دادرس و طرفین دعوا برای حل و فصل عادلانه اختلافات تفسیر کرد.