نگاهی به مفهوم التباس در نزد شیخ روزبهان بقلی شیرازی

شیخ روزبهان بقلی شیرازی یکی از مهم ترین چهره های تصوف در سده ششم هجری است. اهمیت وی نه تنها در عرفان عاشقانه، که در شکل گیری نوعی خاص از نظام واژگانی و اصطلاحی عرفان اسلامی است.
یکی از واژگان کلیدی تفکر وی، «التباس» است. اهمیت غایی مفهوم التباس نزد شیخ روزبهان در آن است که او از این مفهوم برای تبیین «چگونگی ارتباط باطن و ظاهر هستی، یا به تعبیری دیگر: قدیم و حادث» استفاده می برد. در همین راستا و به عنوان جنبه ای مکمل، می بینیم که عالم التباس نزد روزبهان، در توضیح رویاها و مکاشفات، همان نقشی را دارد که عالم خیال نزد ابن عربی. عالم التباس برای روزبهان، از سوی دیگر، همان عالم واقعیت، و نیز مجرایی است که خداوند در آن و از طریق تمثل، خود را در تصویر و هیئتی دلخواه به چشم بندگان برگزیده می-کشاند. در جنبه ای دیگر، برای روزبهان، همه هستی محل التباس نور عشق است؛ و به مدد مفهوم التباس بهتر می توان چیستی عشق مجازی را نیز توضیح داد.